«ΓΟΥΕΛΣ: ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ» - Άρθρο του Τζωρτζ Όργουελ

«ΓΟΥΕΛΣ: ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ»

Άρθρο του Τζωρτζ Όργουελ

Observer, 21 MAΪOY 1944

Κριτική στο βιβλίο του Herbert George Wells:

«1942-44, Σύγχρονες Αναμνήσεις της Ανθρώπινης Συμπεριφοράς κατά την διάρκεια της Κρίσης της Παγκόσμιας Επανάστασης»

Μετάφραση: Χρήστου Π. Παπαχριστόπουλου - Copyright: Christos P. Papachristopoulos

Σημείωμα του μεταφραστή: το άρθρο αυτό πρέπει να αναγνωστεί σε σχέση με το σύνολο των άρθρων του Όργουελ περί Επιστήμης, Αστρονομίας, Κόσμου, Ισπανίας και περί Χριστιανισμού αλλά, ειδικότερα, σε σύνδεση με τις αναφορές στο χρονοδιάγραμμα και την κοσμοθεωρία του Χίτλερ, όπως αναφέρεται στο άρθρο με τίτλο «ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΟ MEIN KAMPF».

Η πρωταρχική δυσκολία που αντιμετωπίζει κανείς σήμερα για να γράψει ένα βιβλίο είναι

πως τα κουτάκια με τις οδοντόκρεμες συνήθως πωλούνται χωρίς τις οδοντόβουρτσες.

Αν, όμως, μπορέσει να γίνει κανείς κάτοχος μιας οδοντόβουρτσας (μερικές φορές διατίθενται στα σούπερ μάρκετ)

και αποκτήσει κι ένα ζευγάρι ξυραφάκια καθώς κι ένα ικανοποιητικού μεγέθους βιβλίο με λευκές σελίδες, ε

–τότε έχει ό,τι χρειάζεται.

Δεν είναι ολωσδιόλου ανάγκη να γράψει κάτι πραγματικά.

Οποιαδήποτε συλλογή από άχρηστο υλικό (ανατυπωμένα άρθρα εφημερίδων, ιδιωτική αλληλογραφία,

αποσπάσματα ημερολογίων, ακόμα και «ραδιοφωνικές συζητήσεις» μεταξύ διασημοτήτων

που μεταδίδονται στον αέρα και στηρίζονται σε όσα έχουν γράψει άθλια τσιράκια) μπορεί να πωληθεί

στο κοινό που διψά για διασκέδαση.

Ακόμα και η έλλειψη χάρτου μπορεί να εξουδετερωθεί αν εκδώσει κανείς το βιβλίο του σε περιορισμένη έκδοση

και το πουλήσει σε μια τιμή εξαπάτησης, όπως στην περίπτωση αυτή.

Αυτός φαίνεται πως ήταν ο κανόνας που ακολούθησε ο κ. Wells.

Το βιβλίο έχει επιχρυσωμένες άκρες, κάτι το οποίο κοστίζει επιπλέον 30 σελήνια στον αναγνώστη,

όμως στα περιεχόμενά του απλά πλατειάζει. Ασχολείται επί μακρόν με μια σειρά επιθέσεων σε ανθρώπους

που δεν επέδειξαν επαρκή ενθουσιασμό για το ντοκουμέντο που ο κ. Γουελς ονομάζει

«ΤΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ».

Κι άλλες επιθέσεις (π.χ. στην Καθολική Εκκλησία, στην Πολεμική Διοίκηση, στο Ναυτικό

και στο Κομμουνιστικό Κόμμα) κάνει που δεν φαίνεται να έχουν προκληθεί από τίποτε άλλο

–πλην της άσχημης διάθεσης.

Στην έκταση, όμως, που το βιβλίο έχει μιαν ενοποιητική αρχή,

αυτή είναι η οικεία ιδέα

ως σήμερα: ότι το ανθρώπινο είδος πρέπει είτε να δημιουργήσει ένα Παγκόσμιο Κράτος

είτε να εκμηδενιστεί.

Αυτό που είναι πολύ εντυπωσιακό είναι ότι, εκτός μερικών βιβλίων όπου έκανε έκκληση για ένα θαύμα,

ο κ. Γουελς ποτέ δεν πρότεινε ούτε μια φορά πώς πρόκειται να δει το φως και να έλθει στην ύπαρξη

το Παγκόσμιο Κράτος.

Το λέω αυτό για να υποστηρίξω πως ποτέ δεν ασχολήθηκε με το ερώτημα ποιοί είναι οι πραγματικοί κυρίαρχοι

του κόσμου, πώς και γιατί μπορούν να διατηρούνται στην εξουσία και με ποια μέσα θα ανατραπούν.

Σχηματίζοντας τα «ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ», δεν αφήνει να πέσει κάτω ούτε ένας υπαινιγμός

για το πώς θα μπορούσε να διαδοθεί ένα τέτοιο ντοκουμέντο π.χ. στην Ρωσσία ή στην Κίνα.

Τον Χίτλερ τον απορρίπτει απλά ως έναν παράφρονα: αυτό βάζει τον Χίτλερ στην θέση του

–και κλείνει την συζήτηση.

Δεν ερευνά σοβαρά γιατί εκατομμύρια άνθρωποι είναι έτοιμοι να θυσιάσουν την ζωή τους για χάρη ενός τρελλού

και τι αυτό πιθανόν να προοιωνίζεται για την ανθρώπινη κοινωνία.

Στο ενδιάμεσο, όμως, των απειλών του ότι ο homo sapiens πρέπει να αλλάξει πορεία ή να καταστραφεί,

συνεχίζει να επαναλαμβάνει τα σλόγκανς του 1900, λες κι αυτά ήταν αυταπόδεικτες αλήθειες.

Για παράδειγμα, εκπλήσσει να μας λένε εν έτει 1944 ότι «ο κόσμος είναι τώρα ένας».

Θα μπορούσε κανείς παρομοίως να πει ότι ο κόσμος είναι τώρα επίπεδος.

Το πιο φανερό γεγονός για τον σύγχρονο κόσμο είναι ότι δεν είναι ένας

και ότι εξελίσσεται ολοένα και λιγότερο κάθε χρόνο σε μιαν ενιαία ενότητα ή οντότητα,

από την φυσική όσο επίσης και από την ψυχολογική πλευρά.

Παρά τους κάποιους δισταγμούς, ο κ. Γουελς δεν είναι έτοιμος να παραδεχθεί ότι η Διακήρυξη

των «ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ» είναι ένα ντοκουμέντο καθαρά Δυτικό.

Κάθε Ινδός σχεδόν, για παράδειγμα, θα το απέρριπτε με μια ματιά (συμπεραίνει κανείς,

από κάποια παράπλευρα λόγια και «υπονοούμενα», ότι ένας αριθμός Ινδών το έχουν ήδη απορρίψει)!

Αυτό που είναι πιο σοβαρό είναι πως δεν είναι έτοιμος να παραδεχθεί πως ούτε καν

μεταξύ των επιστημόνων και των στοχαστών εν γένει δεν υπάρχει η διανοητική βάση για την παγκόσμια ενότητα.

Δεν έχει δει το κόκκινο σήμα κινδύνου σε φράσεις όπως «Άρειο σκάκι» και «καπιταλιστική αστρονομία».

Μιλά ακόμη για την ανάγκη μιας παγκόσμιας Εγκυκλοπαιδικής γνώσεως, αγνοώντας το γεγονός ότι υπάρχουν

ολόκληροι κλάδοι της γνώσεως για τους οποίους καμία συμφωνία δεν υπάρχει ή δεν είναι, προς το παρόν, εφικτή.

Κι όσον αφορά αυτό που ο κ. Γουελς θεωρεί επίσης ως αναγκαίο από κυριαρχικής πλευράς

–την άνοδο της ανθρώπινης ισότητας–

δεν υπάρχει κανένα σημείο που να μαρτυρά ότι συμβαίνει, ούτε κι αυτό.

Κατά διαστήματα, φυσικά, ο κ. Γουελς τα καταλαβαίνει αυτά όλα, μόνον όμως σαν μια δασκάλα

που προσέχει την ανεξήγητη σκανδαλιά ενός παιδιού. Και η απόκρισή του είναι η ίδια όπως της δασκάλας:

«Τώρα, θα πάρεις το ωραίο σου φάρμακο αλλιώς θα έρθει ο μπαμπούλας και θα σε φάει»

Ο homo sapiens πρέπει να κάνει ό,τι του λένε ειδάλλως θα εξαλειφθεί.

«Γνώση ή ανυπαρξία: δεν υπάρχει καμία άλλη ευκαιρία για τον άνθρωπο» λέει ο κ. Wells.

Είναι, ωστόσο, πολύ απίθανο ότι ο άνθρωπος θα αφανιστεί –παρά μόνο με κάποια κοσμική καταστροφή

που δεν μπορεί να προβλεφθεί. Μέσα στον τελευταίον αιώνα περίπου διπλασίασε τον πληθυσμό του

και, μάλλον, αυξάνεται ακόμα ενώ κανένα ανταγωνιστικό είδος δεν είναι ορατό.

Τα μυρμήγκια, τα αγαπημένα του κ. Γουέλς, δύσκολα μπορούν να ληφθούν σοβαρά υπ’ όψιν.

Ούτε υπάρχει ουδείς λόγος να σκεφθούμε πως ο άνθρωπος ή–ακόμα και με την τεχνολογικήν έννοια–

πως ο πολιτισμός με τον πόλεμο θα καταστραφεί. Οι πόλεμοι πραγματοποιούν μια πολύ μεγάλη τοπική

καταστροφή αλλά μάλλον επιφέρουν μια καθαρή αύξηση της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής.

Η εικόνα που σκιαγράφησε πολύ καιρό πριν ο κ. Γουελς στον «ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΚΟΣΜΩΝ»,

ενός κόσμου που επιστρέφει πίσω στον σκοταδισμό του Μεσαίωνα κατακλυζόμενος από λίγους τόνους βομβων,

αποδείχθηκε εντελώς λάθος.

Η κουλτούρα των μηχανών ευημερεί με τις βόμβες.

Ο κίνδυνος που, κατά τα φαινόμενα, βρίσκεται μπροστά μας δεν είναι η εξάλειψη∙

είναι ο υπόδουλος πολιτισμός των σκλάβων,

ο οποίος –πολύ πιο πέρα από το να είναι χαοτικός– θα μπορούσε να είναι τρομακτικά ακλόνητος.

Είναι περιττό, ίσως, να προσθέσω (όσο παράταιρο και, ορισμένες φορές, ενοχλητικό κι αν είναι) ότι

αυτό το βιβλίο περιέχει λαμπρά κείμενα γεμάτα φαντασία. Το περιμένει κανείς αυτό από τον κ. Γουελς.

Περισσότερο από κάθε άλλον συγγραφέα, ίσως, αυτός μετέβαλε το τοπίο της σύγχρονης σκέψεως.

Χάρη σ’ αυτόν, η Σελήνη μοιάζει πιο κοντινή

και η Λίθινη Εποχή πιο προσιτή στην φαντασία

και να γιατί του είμαστε απροσμέτρητα υπόχρεοι.

Έτσι ίσως μπορέσουμε να συγχωρέσουμε λίγα άχρηστα βιβλία, ακόμα και στην τιμή των 42 σεληνίων το ένα,

από τον συγγραφέα της «ΜΗΧΑΝΗΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ», του «ΝΗΣΙΟΥ ΤΟΥ ΔΟΚΤΟΡΟΣ ΜΩΡΟ», της «ΑΓΑΠΗΣ

ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΛΙΖΑΣ» και περίπου μισής ντουζίνας άλλων.