«ΤΟ ΙΣΠΑΝΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΦΥΛΑΚΗΣ»
Άρθρο του Τζωρτζ Όργουελ
Observer 24 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1944
Κριτική στο βιβλίο «Ένα ιντερλούδιο στην Ισπανία» του Charles d’ Ydewalle
Μετάφραση: Χρήστου Π. Παπαχριστόπουλου
Copyright: Christos P. Papachristopoulos
Σημείωμα του μεταφραστή
Το κείμενο αυτό πρέπει να διαβαστεί σε άμεση σύνδεση
α) με το βιβλίο «ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΛΩΝΙΑ»,
β) με το άρθρο «ΑΥΤΟΠΤΗΣ ΣΤΗΝ ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ»,
γ) με τα άρθρα «ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ ΣΕ ΕΝΑΝ ΕΞΟΡΙΣΤΟ», «ΜΙΑ ΕΠΕΤΕΙΟΣ: 19/7/1936», «ΓΙΑΤΙ Η ΙΣΠΑΝΙΑ» και
δ) με τις υπόλοιπες μεταφράσεις των Όργουελ-Καμύ-Καίσλερ για το Σύνταγμα της Ισπανίας.
Οι απρόθυμοι μάρτυρες αναγνωρίζονται γενικώς ως οι πλέον αξιόπιστοι
και ο κ. Charles d’ Ydewalle είναι ένας –εν μέρει, τουλάχιστον– απρόθυμος μάρτυρας
για μια κατάθεση κατά της Ισπανίας του Φράνκο.
Είναι Βέλγος δημοσιογράφος (προφανώς ευσεβής Καθολικός)
που κατά την διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου υπήρξε θερμός υποστηρικτής του Στρατηγού Φράνκο,
στην επικράτεια ισχύος του οποίου φαίνεται πως πέρασε κάποιους μήνες. Όταν η χώρα του υποτάχθηκε
στους Γερμανούς και αφού εξέδραμε σε ένα ταξίδι περιοδείας στην Αγγλία, είχε πειστεί ότι
η Εθνικιστική Ισπανία, της οποίας την «σταυροφορία» είχε υποστηρίξει όσο καλύτερα μπορούσε,
δεν θα του δημιουργούσε κανένα εμπόδιο.
Αντιμετώπισε, επομένως, με κάποιαν έκπληξη το γεγονός ότι βρέθηκε να έχει συλληφθεί
και να έχει πεταχθεί στα κάτεργα αμέσως μόλις πάτησε το πόδι του σε Ισπανικό έδαφος.
Αυτό συνέβη προς τα τέλη του 1941.
Δεν απελευθερώθηκε παρά 8 μήνες αργότερα και ποτέ του δεν έμαθε με ποια κατηγορία επιβαρύνθηκε
–αν υπήρξε κάποια κατηγορία.
Πιθανότατα, συνελήφθη επειδή η πτήση του στην Αγγλία έδινε μιαν ένδειξη ότι συμπαθούσε τους Συμμάχους.
Πρώτα απ’ όλα, φυλακίστηκε στην Φυλακή-Μοντέλο της Βαρκελώνης
η οποία είχε κτιστεί για να στεγάσει 700 φυλακισμένους ενώ εκείνην την εποχή είχε 8000.
Αργότερα, τοποθετήθηκε σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης
ανάμεσα σε φυγάδες πολλών διαφορετικών εθνικοτήτων.
Εδώ οι συνθήκες ήταν συγκριτικά συμπαθητικές: ήταν δυνατόν να εξαγοράζει κανείς μικρές πολυτέλειες.
Μπορούσες να επιλέγεις τους συντρόφους σου στα κρεββάτια –και υπήρχε διεθνής διαγωνισμός
για την προσφορά του ποιός θα σκάψει το τούνελ κάτω από το συρματόπλεγμα των στρατώνων.
Ήταν η Φυλακή-Μοντέλο που άνοιξε –ή εν μέρει άνοιξε– τα μάτια
του κ. d’ Ydewalle περί της φύσεως του καθεστώτος.
Στο τέλος του 1941, σχεδόν 3 χρόνια μετά την λήξη του Εμφυλίου Πολέμου, ακόμα πυροβολούνταν άνθρωποι
σε αυτήν μόνον την Φυλακή-Μοντέλο και με αναλογίες 5-6 κάθε εβδομάδα.
Επιπρόσθετα, υπήρχαν βασανισμοί –πιθανότατα με σκοπό την εξαγωγή ομολογιών– και με κάθε ευκαιρία
ο βασανιστής «υπερέβαινε τα εσκαμμένα» και «το πήγαινε πολύ μακριά».
Οι πολιτικοί κρατούμενοι και οι συνήθεις εγκληματίες ήταν λίγο-πολύ αναμεμειγμένοι μαζί
αλλά η πλειοψηφία των φυλακισμένων ήταν εναπομείναντες από τον Εμφύλιο Πόλεμο
που συνήθως εκτελούσαν ποινές 30 ετών.
Σε πολλές περιπτώσεις –σημείωνε ο κ. d’ Ydewalle– αυτές θα τους έφθαναν ως την ηλικία της ωριμότητας:
τα 95 ή κάτι τέτοιο.
Οι εκτελέσεις διοργανώνονταν με το μάξιμουμ της σκληρότητας.
Κανείς δεν γνώριζε, μέχρι το πρωϊ της εκτέλεσης της ποινής, εάν επρόκειτο να επυροβολείτο ή όχι.
Κάθε πρωϊ σχεδόν θα υπήρχαν βηματισμοί με μπότες και ήχοι από τις κλαγγές της ξιφολόγχης
κατά μήκος του διαδρόμου ώσπου, ξαφνικά, τούτη ή εκείνη η πόρτα θα άνοιγε διάπλατα
και θα ακουγόταν ένα όνομα.
Αργότερα μέσα στην ημέρα τα πράγματα του νεκρού θα τα ‘βλεπε κανείς πεταμένα
έξω από την πόρτα του κελιού. Μερικές φορές, η εκτέλεση ενός ανθρώπου ανακαλείτο
και κατόπιν πυροβολείτο 1-2 μέρες πιο ύστερα για κάποιο άλλο αδίκημα.
Δεν υπήρχαν, όμως, εκτελέσεις τις Κυριακές ή τις γιορτές.
Περισσότερο σχεδόν από την βαναυσότητα έσφιξε την κοιλιά του κ. d’ Ydewalle η επίδειξη
της θρησκοληψίας με την οποία επικοινωνούσε και βρισκόταν σε επαφή η ζωή στην φυλακή.
Ο κ. d’ Ydewalle έμεινε μόνο 1-2 μέρες στην Ισπανία ως ελεύθερος άνθρωπος
αλλά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης παρατήρησε τους εξαθλιωμένους Ισπανούς στρατιώτες που τον επιτηρούσαν
να ζητιανεύουν με ευχαρίστηση υπολείμματα φαγητού από τους εσώκλειστους που ήταν σε καλύτερη κατάσταση.
Δεν τα καταγράφει τα πράγματα αυτά με οποιαδήποτε ευχαρίστηση και είναι απρόθυμος
να συμπεράνει το πλήρες ηθικό και πρακτικό τους δίδαγμα.
Πραγματικά, προς το τέλος φαίνεται να παραμένει πεπεισμένος ότι στον Εμφύλιο ο Φράνκο είχε δίκιο
και μόνον εκ των υστέρων τα πράγματα πήραν λάθος κατεύθυνση.
Στην φυλακή επαναπαύθηκε μερικές φορές με την σκέψη ότι τα δυστυχισμένα θύματα γύρω του
είχαν διαπράξει τα ίδια κατά των συμπαθούντων τους Εθνικιστές μόλις πριν λίγα χρόνια.
Επαναλαμβάνει την πίστη του σε «ερυθρές τερατωδίες» και δείχνει κάτι παραπάνω από ένα απλό ίχνος
Αντισημιτισμού.
Η βασική εντύπωση που αφήνει το βιβλίο αυτό είναι αυτή της συγχύσεως.
Γιατί, άραγε, κλειδώθηκε στην φυλακή;
Πώς μπόρεσε η «ένδοξη σταυροφορία» να οδηγήσει σε όλα αυτά τα πράγματα;
Εκφράζει ακόμα και απορία που ένα καθεστώς που αυτοαποκαλείται «Καθολικό»
μπόρεσε να δώσει την υποστήριξή του στον Χίτλερ και στον Μουσολίνι
(κάτι το οποίο φαίνεται πως περιέχει πολύ μεγάλη απλοϊκότητα
αφού ο στρατηγός Φράνκο δύσκολα μπορεί να κατηγορηθεί πως απέκρυψε τις πολιτικές του φιλίες).
Φυσικά, δεν είναι εύκολο για κάποιον που υποστήριξε με καλή πίστη
τις εθνικιστικές επιδιώξεις εν καιρώ Εμφυλίου Πολέμου να παραδεχθεί ότι
η τρομοκρατία της Φυλακής-Μοντέλου
είχε υποννοηθεί εξαρχής από το εθνικιστικό καθεστώς.
Ο κ. d’ Ydewalle, ωστόσο, είχε επίσης το μειονέκτημα να προέρχεται από μια χώρα
συγκριτικά οργανωμένη και καλοδιοικούμενη και, επομένως, δεν είχε προκαταρκτικά καμιά γνώση
περί ολοκληρωτισμού.
Το ουσιώδες γεγονός για ένα ολοκληρωτικό καθεστώς είναι πως δεν έχει νόμους.
Οι άνθρωποι δεν τιμωρούνται για συγκεκριμένα αδικήματα
αλλά επειδή θεωρούνται ανεπιθύμητοι πολιτικά ή διανοητικά.
Το τι έκαναν ή δεν έκαναν είναι άσχετο.
Πήρε κάποιον χρόνο στον κ. d’ Ydewalle για να συνηθίσει σε αυτήν την ιδέα
και, όπως παρατήρησε, υπήρχαν και άλλοι ΔυτικοΕυρωπαίοι φυλακισμένοι
που είχαν την ίδια δυσκολία να την καταλάβουν.
Όταν είχε μείνει για αρκετούς μήνες στην φυλακή, μερικοί Άγγλοι στρατιώτες που είχαν δραπετεύσει
από την Γαλλία πήγαν να τον δουν. Τους είπε για τις εκτελέσεις. Στην αρχή, με ευγένεια,
δυσπιστούσαν –και μόνον σταδιακά, καθώς τα μπαγκάζια των θυμάτων εμφανίζονταν διαδοχικά
έξω από τούτο και εκείνο το κελί, μπόρεσαν να συνειδητοποιήσουν πως ό,τι έλεγε
ήταν αλήθεια: οπότε, σχολίασαν κατάλληλα «Ε λοιπόν, για αυτό θα προτιμάμε πάντα την Αγγλία».
Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια χρήσιμη υποσημείωση στην Ιστορία.
Η απλοϊκή ματιά του συγγραφέα είναι γι’ αυτόν πλεονέκτημα ως αφηγητού.
Εάν, όμως, επιτρεπόταν να κάνει κανείς μιαν πρόβλεψη, τότε
–η επόμενη παραλλαγή του στρατηγού Φράνκο που θα εμφανιστεί
δεν πρόκειται να έχει την στήριξη του κ. d’ Ydewalle.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου