«Ο κ. ΜΑΓΟΣ»
Άρθρο του Τζωρτζ Όργουελ
Observer, 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 1948
Κριτική στο βιβλίο Jean Burton «Η αποθέωση ενός Μάγου»
Μετάφραση: Χρήστου Π. Παπαχριστόπουλου
Copyright: Christos P. Papachristopoulos
Το πρωτότυπο για τον «κ. Μάγο» αποτέλεσε ο Daniel Douglas Home, διακεκριμένος επειδή του είχε αναγνωριστεί
ο σπάνιος τίτλος να είναι το μόνο μέντιουμ –σε κάθε περίπτωση, το μόνο «φυσικό» μέντιουμ– που δεν συνελήφθη
ποτέ επ’ αυτοφώρω.
Έζησε την ζωή του εν μέσω μιας λάμψης δημοσιότητος και γύρω της αναπτύχθηκε μια υπολογίσιμη φιλολογία.
Ο Τσάρος Αλέξανδρος Β΄, η Αυτοκράτειρα Ευγενία, ο Βασιλεύς της Πρωσίας και ένα αξιοσέβαστο τμήμα
της Αγγλικής Αριστοκρατίας πίστευαν με αφοσίωση σ’ αυτόν∙ το ίδιο και συγγραφείς και επιστήμονες
όπως ο Ράσκιν, ο Bulwer Lytton, ο Thackeray, ο Σερ William Crookes, η Elizabeth Browning
και η Harriet Beecher Stowe.
Σε αμέτρητες περιστάσεις ο Home αιωρείτο στον αέρα συνήθως σε οριζόντια θέση,
υλοποιούσε αντικείμενα εκ του μηδενός,
έβγαζε ήχους από μουσικά όργανα χωρίς να τα αγγίζει
και έκανε βαρειά έπιπλα με τα οποία δεν είχε επαφή να γυρίζουν στο δωμάτιο σαν χορεύτριες μπαλλέτου.
Μόνο σε 1 αμφισβητήσιμη περίπτωση, κατασκευάστηκε απόδειξη κάποιου στοιχείου εναντίον του ότι έκανε τρυκ.
Επιπλέον, τίποτε γνωστό από την ιδιωτική ζωή του κ. Home δεν δείχνει ότι ήταν ένας συνειδητός υποκριτής.
Ήταν κάτι σαν κοινωνικός αρριβίστας και έκανε 2 πλούσιους γάμους (εν μέρει ως αποτέλεσμα των πνευματιστικών
του δραστηριοτήτων) αλλά δεν ήταν εξωνημένος ούτε πουλιόταν.
Θα δεχόταν πανάκριβα δώρα –όπως κοσμήματα– αλλά απέρριπτε τις χρηματικές αμοιβές
και δεν θα έδινε «παράσταση» κατά παραγγελίαν.
Απογοήτευε τους συναδέλφους του μέντιουμ καγχάζοντας με τις νυχτερινές συγκεντρώσεις-σεάνς
και αποκαλύπτοντας μερικά από τα κόλπα με τα οποία κανονικά γίνονταν τα σώου.
Και, αν και είχε κάποιους πικρόχολους εχθρούς όπως τον Robert Browning, οι σχέσεις του με άλλους ανθρώπους
και, γενικότερα, ο τρόπος ζωής του κάνουν πολύ δύσκολο να πιστέψουμε ότι ήταν ένας κοινός απατεώνας.
Κι όμως, πρέπει να υπήρχε κάποιου είδους απάτη, σημείο στο οποίο η Jean Burton αποτυγχάνει να δώσει έμφαση.
Πολλές από τις ιστορίες που λέγονται για τον Home είναι ειλικρινά απίστευτες, περισσότερο απ’ όλα
επειδή όλα εμφανίζονταν να είναι σε δημόσια θέα.
Σε αντίθεση με όλα τα υπόλοιπα «φυσικά» μέντιουμ,
ο Home κατάφερνε να κάνει ορισμένες από τις πιο εκπληκτικές του επιδείξεις στο φως της ημέρας
ή ισχυρό τεχνητό φως ή, πολύ συχνά, ήταν τρυκς ενός είδους που δεν θα μπορούσαν να αναπαραχθούν
από έναν ταχυδακτυλουργό, εκτός εάν είχε προετοιμάσει το έδαφος και την σκηνή.
Παραδείγματος χάρη, ο συγγραφέας της «Ιστορίας του Υπερφυσικού» William Howitt ορκίζεται
πως έχει δει ένα τραπέζι να σηκώνεται από το έδαφος και να περιστρέφεται ωσότου η κορυφή του έγινε κάθετη
ενώ μια γλάστρα με λουλούδια που βρισκόταν πάνω της παρέμεινε στην θέση της «σαν να ήταν βιδωμένη
στην επιφάνεια». Το τραπέζι, τότε, εκτοξεύθηκε στο διπλανό δωμάτιο και έλαβε θέση πάνω από ένα άλλο τραπέζι,
όπου παρέμεινε να αιωρείται στον αέρα.
Είναι σαφές ότι τέτοιου είδους πράγματα δεν μπορεί πράγματι να έχουν συμβεί.
Θα μπορούσε να αρχίσει κανείς να τα πιστεύει μόνο εάν υπήρχαν άλλες καταγεγραμμένες περιπτώσεις
ενώ, μετά τον Home, δεν έχουν γίνει παρόμοιοι ισχυρισμοί με επιτυχία από κανένα μέντιουμ.
Δεν λύνει κανείς το πρόβλημα, όμως, διαγράφοντας τις αναφορές για τις σεανς του Home ως «εντελώς ψέματα»,
«είναι όλα ψέματα» ή «ολωσδιόλου φανταστικές».
Διότι, εν τέλει, γιατί θα έπρεπε αξιοσέβαστοι και ευφυείς άνθρωποι μα συνωμοτήσουν για να πουν ιστορίες
που επρόκειτο να τους καταστήσουν καταγέλαστους;
Πρέπει κανείς να συμπεράνει ότι ο Home, είτε το ήξερε είτε όχι, είχε κάποιο είδος υπνωτικής δύναμης
που του επέτρεπε να προκαλεί ψευδαισθήσεις σε ολόκληρες ομάδες κόσμου.
Η κ. Burton το ζήτημα αυτό με δυσκολία το συζητά.
Το βιβλίο της είναι ουσιαστικά μια βιογραφία ενώ αυτή απλά συνδέει τα γεγονότα της ζωής του Home
με πολύ λίγα σχόλια, δίχως καν να απορρίπτει οριστικά την υπόθεση ότι ήταν ένας συνήθης απατεώνας.
Η εισαγωγή του κ. Harry Price δεν προχωρά παραπέρα το ζήτημα αν και πετάει
κάτι που είναι πιθανόν ένα χρήσιμο υπονοούμενο, όταν κατατάσσει τον Home στα «πόλτεργκάϊστ μέντιουμ».
Ο Home, το αποκορύφωμα και ο κολοφών της δόξας του οποίου ήταν στα 1860-70, δεν εργαζόταν
κάτω από αυτές που σήμερα θα θεωρούνταν «δοκιμαστικές συνθήκες»
ενώ οι άνθρωποι που ακολουθούσαν τις σεάνς του είναι από μακρού πεθαμένοι
–αλλά θα ήταν πιθανόν δυνατό να μάθουμε περισσότερα για την φύση των δυνάμεών του
εξετάζοντας από κοντά τα στοιχεία που υπάρχουν.
Το πιο διάσημο επίτευγμά του –που πολύ σωστά επευφημήθηκε, αν πραγματικά συνέβη–
ήταν να πετάξει έξω από ένα παράθυρο και να μπει σε ένα άλλο, 3 διαμερίσματα πάνω από το επίπεδο της οδού.
Αυτό το περιέγραφαν κάθε στιγμή δύο μάρτυρες αλλά οι αναφορές τους έγιναν αντικείμενο ανάλυσης στο βιβλίο
του κ. Bechhofer Robert για τον πνευματισμό –και αλλού– και αποδείχθηκε πως βρίθουν ασυνεπειών.
Το βιβλίο της κ. Burton είναι διασκεδαστικό να το διαβάζεις και είναι χρήσιμο ως προς το ότι συγκεντρώνει
πολλές πληροφορίες και υποδεικνύει άλλες πηγές, αυτό που χρειάζεται περισσότερο όμως είναι μια κριτική
εξέταση των αποδεικτικών στοιχείων όπου στηρίζεται η φήμη του Home.
Διότι τα φαινόμενα του πνευματισμού (όπως και οι εμφανίσεις των πόλτεργκάϊστ) δεν είναι ενδιαφέροντα
αφ’ εαυτών.
Αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι το ζήτημα πώς οι άνθρωποι μπορούν να πείθονται ώστε να τα πιστεύουν
κι εκεί, ίσως, αυτό το πρωτότυπο δείγμα των μέντιουμ θα μπορούσε να μας παράσχη λίγη παραπάνω
πληροφόρηση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου