«ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ»
Άρθρο του Αλμπέρ Καμύ
“COMBAT”, 26 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1944
Μετάφραση: Χρήστου Π. Παπαχριστόπουλου
Copyright: Christos P. Papachristopoulos
Σημείωμα του μεταφραστή:
- Το Χριστουγεννιάτικο κείμενο αυτό αποτελεί τον βασικό άξονα γύρω από τον οποίο εκτυλίσσονται όλα τα γραπτά Καμύ-Όργουελ για θέματα Ισπανίας, προλεταριάτου, θρησκείας, Εκκλησίας, λειτουργίας, κοινωνίας, δημοκρατίας, μέτρου, δημοσιογραφίας και M.O.I. Πρέπει να αναγνωστεί κυρίως σε σχέση με τους διαξιφισμούς Albert Camus-Gabriel Marcel-Francois Mauriac με επίκεντρο τον Χριστιανισμό. Σημαντικό είναι να συνδεθεί με τα άρθρα «ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ», «ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», «ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΧΑΡΙΣ», «ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΑΡΞΙΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ», «COMBAT, ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ», «ΕΘΝΟΣ, ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ» και σε επαφή με τις ομιλίες Καμύ «Η σκέψη του μεσημεριού: ραδιοφωνική ομιλία για τον Ρενέ Σαρ με θέμα την Ηλιακή σκέψη των Αρχ. Ελλήνων», «Το μέλλον της τραγωδίας», «Ο άπιστος και οι Χριστιανοί» και τις μετάφρασεις Όργουελ «Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΜΑΔΡΙΤΗΣ», «ΑΥΤΟΠΤΗΣ ΣΤΗΝ ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ», «ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΛΩΝΙΑ» Ίσως το κλειδί της λειτουργίας να προσφέρει το άρθρο «ΤΑ ΑΚΡΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ» και «ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΜΑΖΩΝ» σε σύνδεση με τον Georges Bernanos και το Corpus Christi υπό την Ιερά Εξέταση (Βλ. το έργο «L’ Etat de Siege»).
- Πρέπει, όμως, πρωτίστως, οι αναφορές στην δικτατορία να συνδεθούν με τα άρθρα περί Ελλάδας: «Η Συνταγματική νομιμότητα της Αντίστασης σε Ελλάδα και Ευρώπη», «Η αναγνώριση της Αντίστασης στην Ελλάδα», «Εξέγερση στην Ελλάδα» και σε σχέση με τα άρθρα Καμύ περί εικονογράφησης της παραδομένης και ηττημένης Γερμανίας του 1945 από τον Μποτιτσέλλι και Όργουελ περί κριτικής στο “Mein Kampf”. Βλ. και τον πίνακα «Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΓΕΝΝΗΣΗ».
Σύγκρινε με την εισαγωγή στις τοιχογραφίες του Καλού Ποιμένα από τις Χριστιανικές Κατακόμβες και τις ληκύθους του Παρθενώνος στο έργο «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ». Προφανώς, το θέμα συνδέεται με την καταδίωξη των θρησκευομένων που προστάτευσε ο Πατήρ Michel Riquet στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Mauthausen και Dahau.
- Ο Πάπας Eugenio Pacelli (Pius XII) 1876-1958 θεωρείται ο υπέρμαχος της «Χριστιανικής Ειρήνης». Εξελέγη τον Μάρτιο 1939. Επικρίθηκε για την σιωπή του στην γενοκτονία των Εβραίων. Σε ραδιοφωνική του ομιλία την 1η Σεπτεμβρίου 1944, δήλωσε: «απαιτείται γιγαντιαία προσπάθεια για να αποκατασταθεί η κοινωνική ζωή και ο ηθικός νόμος». Στο μήνυμά του για τα Χριστούγεννα 1944, όμως, είχε συμπεριλάβει την εξής ανακοίνωση: «Η αληθινή δημοκρατία της μορφής είτε της δημοκρατικής πολιτείας, της ρεπουμπλικανικής, είτε της βασιλευομένης δημοκρατίας εγγυάται την ελευθερία στην οποία προσβλέπουν οι πνευματικές πνοές και επιδιώξεις των λαών σε αντίθεση με τα απολυταρχικά, δικτατορικά κράτη που κυβερνώνται από πολιτικούς άνδρες και όπου κανείς δεν έχει το δικαίωμα να ζήσει την ιδιωτική, προσωπική του ζωή με τρόπο έντιμο». Ήταν εναντίον του Μαρξισμού. Υπήρξε ο αίτιος του διαχωρισμού Βατικανού-Ανατολικής Ευρώπης. Ίδρυσε το Νέο Μουσείο Βατικανού.
Ο Πάπας μόλις εξέδωσε ένα μήνυμα στο οποίο εκδηλώνει ανοιχτά την στήριξή του υπέρ της δημοκρατίας.
Αυτά είναι καλά νέα.
Πιστεύουμε, ωστόσο, ότι αυτό το μήνυμα με τις προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις καλεί ευθέως για έναν εξίσου προσεκτικό σχολιασμό.
Δεν είμαστε σίγουροι ότι μιλούμε εξ ονόματος όλων των Χριστιανών συντρόφων στην Combat αλλά θεωρούμε δεδομένο ότι τα αισθήματα ενός σημαντικού αριθμού εξ αυτών αποκρυσταλλώνονται σε ό,τι πρόκειται να πούμε άμεσα.
Θα θέλαμε να εκμεταλλευθούμε την ευκαιρία αυτή για να πούμε πρώτα απ’ όλα ότι η ικανοποίησή μας δεν είναι εντελώς απηλλαγμένη από την μετάνοια.
Έχουμε κλείσει πολλά χρόνια που αναμέναμε την ηγετική πνευματική εξουσία της ημέρας αυτής να καταδικάσει –χωρίς ανεπιβεβαίωτες συνθήκες, όρους ή λέξεις– την δικτατορία.
Επαναλαμβάνω: χωρίς ανεπιβεβαίωτες συνθήκες, όρους ή λέξεις.
Διότι ορισμένες εγκύκλιοι υποβάλλουν, πράγματι, την ιδέα μιας καταδίκης της δικτατορίας αλλά μόνον όταν μεταφραστούν κι ερμηνευθούν κατά τον ενδεδειγμένο, πρέποντα τρόπο.
Είναι μια καταδίκη που διατυπώνεται με βάση την φόρμουλα μιας γλώσσας παράδοσης –κάτι που δεν έχει ποτέ γίνει ξεκάθαρο για την τεράστια πλειοψηφία των ανθρώπων. Αυτή η ίδια πλειοψηφία, όμως, ήταν που ανέμενε όλα αυτά τα χρόνια κάποιον να μιλήσει ανοιχτά και να δώσει καθαρά την ταυτότητα ταυτοποίησης της πηγής του κακού, όπως τώρα έπραξε ο Πάπας.
Η μυστική μας ικεσία ήταν να ειπωθεί αυτό όταν το κακό βασίλευε θριαμβευτικό και οι δυνάμεις του καλού παρέμεναν φιμωμένες. Προφανώς, υπάρχει λόγος που γεμίζουμε αγαλλίαση τώρα που εκστομίστηκαν αυτές οι λέξεις, τώρα που το πνεύμα της δικτατορίας αποβάλλει τον μανδύα στον οποίον επενδυόταν και τυλιγόταν και παραπαίει. Δεν θέλαμε, όμως, απλώς να το εορτάσουμε∙ θέλαμε να πιστέψουμε και να θαυμάσουμε.
Ζητούσαμε από το πνεύμα να αποδείξει αφ’ εαυτού την αξία του πριν προφθάσει με την άφιξή της η ισχύς να το στηρίξει και να το δικαιώσει.
Θα θέλαμε να δούμε τον Πάπα να αποκηρύσσει τον Φράνκο το 1936 ώστε ο Georges Bernanos να μην είχε αναγκαστεί να μιλήσει ανοιχτά και να αναθεματίσει το καθεστώς.
Η φωνή που έχει μόλις υπαγορεύσει προς τον Καθολικό κόσμο ποιο στρατόπεδο θα όφειλε να επιλέξει ήταν η μοναδική φωνή που θα μπορούσε να είχε εκδηλωθεί εν μέσω των βασανισμών και των κραυγών, η μοναδική φωνή που θα μπορούσε ήρεμα και ατρόμητα να είχε καταδικάσει την τυφλή βία των αρματωμένων μεραρχιών. Κάλλιστα μπορούμε να πούμε με ντομπροσύνη αυτό που πιστεύουμε: θα μας άρεσε εάν ο Πάπας είχε πάρει θέση στο αποκορύφωμα εκείνης της περιόδου ντροπής και είχε αποκηρύξει ό,τι έπρεπε να αποκηρυχθεί.
Συνιστά διαστρέβλωση αν νομίζουμε ότι η Εκκλησία είχε αφήσει την υποχρέωση αυτή σε άλλους προκειμένου να καλύψει με σκότος τα άτομα εκείνα που δεν είχε υπό την δικαιοδοσία της εξουσίας χρήσης των πηγών της και ορισμένοι εκ των οποίων στερούνταν της αήττητης ελπίδος με βάση την οποίαν ευημερεί η Εκκλησία.
Διότι η Εκκλησία δεν είχε ανάγκη να ασχολείται με την επιβίωση ή την αυτοπροστασία της.
Ακόμα και σε αλυσίδες αν ήταν δεμένη, δεν θα είχε πάψει να υπάρχει.
Άλλωστε, στις αλυσίδες θα είχε βρει μιαν δύναμη που μπαίνουμε στον πειρασμό, έτσι κι αλλιώς, σήμερα να μην την αναγνωρίζουμε και να μην την αποδεχόμαστε. Τώρα έχουμε λάβει το μήνυμα αυτό, τουλάχιστον.
Οι Καθολικοί, αυτοί που έδωσαν τον καλύτερον εαυτό τους στον κοινόν αγώνα, ξέρουν τώρα ότι είχαν δίκαιο και ότι τον διεξήγαν καλά.
Ο Πάπας έχει αναγνωρίσει τις αρετές της δημοκρατίας.
Στο σημείο αυτό η επιλογή του λεκτικού τύπου είναι, ωστόσο, εκλεπτυσμένη και υποβολιμαία.
Η λέξη «Δημοκρατία» ερμηνεύεται υπό την ευρείαν έννοια.
Μπορεί να ενθυλακώνει ως ένα είδος περιτυλίγματος τόσο τις μοναρχίες όσο και τις δημοκρατικές πολιτείες (ρεπούμπλικες), σύμφωνα με τον Πάπα.
Αυτή η δημοκρατία αντιμετωπίζει με μέτρα προφυλακτικά τις μάζες και την λειτουργία τους καθώς ο Πίος XII τις διακρίνει –με υπόγειον, έντεχνον τρόπο– από τον λαό. Επιπλέον, επιτρέπει την ύπαρξη ανισοτήτων στις κοινωνικές συνθήκες (μολονότι αυτές εξισορροπούνται και γίνονται πιο μετριοπαθείς δια μέσου του πνεύματος της αδελφοσύνης).
Η δημοκρατία –όπως ορίζεται στο κείμενο αυτό– περιέχει έναν «ριζοσπαστικό σοσιαλιστικό» χρωματικόν ήχο που μας εκπλήσσει αενάως.
Άλλωστε, ο Πάπας δεν κρατά μυστικές καν τις επιθυμίες του αφού κάνει έκκληση υπέρ ενός «μετρίου» καθεστώτος.
Φυσικά κατανοούμε τις επιθυμίες του.
Υπάρχει ένα είδος μετριοπάθειας ή μέτρου στον τομέα της πνευματικής οξυδέρκειας που είναι χρήσιμο όταν πηγάζει από την νόηση των κοινωνικών ζητημάτων και, επίσης, από την προώθηση του σκοπού της ευημερίας όλων.
Ωστόσο, οι λεπτολογίες και οι προφυλάξεις του Πάπα αφήνουν έναν μεγάλο χώρο ερμηνείας ώστε να εισχωρήσει το πλέον απεχθές είδος, αυτό της μετριότητας που φέρει τον τίτλο της δειλίας της ψυχής. Στην πραγματικότητα, είναι αυτή η δειλία που βρίσκει ανεκτή την ανισότητα και υποφερτή την αδικία.
Αυτές οι νομικές οδηγίες ή φόρμουλες είναι που «έκοψαν κι έραψαν» στα μέτρα τους τις 2 οδούς (περί επιβίωσης και θανάτου).
Σήμερα υπάρχει κίνδυνος αυτές οι συνθήκες και οι εγκύκλιοι περί μετριοπάθειας να γίνουν παιχνίδι, άθυρμα, στα χέρια εκείνων που θέλουν να διατηρήσουν τα πάντα όπως είναι, που έχουν αποτύχει να κατανοήσουν ότι ορισμένα πράγματα πρέπει να αλλάξουν.
Ο κόσμος μας δεν χρειάζεται τις χλιαρές ψυχές. Χρειάζεται φλογισμένες καρδιές, ανθρώπους που ξέρουν ποιος είναι ο ορθόδοξος τόπος της έννοιας του μέτρου. Οι Χριστιανοί του 1ου αιώνος δεν ήταν μετριοπαθείς.
Η Εκκλησία οφείλει σήμερα να υπογραμμίσει και να τονίσει ότι δεν πρέπει να συνδέεται με τις δυνάμεις της συντήρησης.
Τα λέμε όλα αυτά επειδή ζητούμε από κάθε πασίγνωστο και αξιοσέβαστο θεσμό ή οργανισμό να υπηρετήσει τον σκοπό της ελευθερίας και της δικαιοσύνης.
Δεν θα μπορούσαν ποτέ να είναι τόσο πολλοί από εμάς σε αυτήν την μάχη.
Αυτός είναι ο μοναδικός λόγος για τις επιφυλάξεις μας.
Ποιοί είμαστε εμείς, στο κάτω-κάτω της γραφής, που θα ασκήσουμε κριτική στην υψηλότερη πνευματική εξουσία και αυθεντία του αιώνος;
Τίποτε άλλο παρά κοινοί αμύντορες του πνεύματος που πιστεύουμε ότι είναι άπειρες οι αξιώσεις και οι απαιτήσεις από εκείνους που η αποστολή τους είναι να αντιπροσωπεύουν αυτό το πνεύμα.
A.C.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου