«Ο ΜΑΡΞ ΚΑΙ Η ΡΩΣΣΙΑ» - Άρθρο του Τζωρτζ Όργουελ

«Ο ΜΑΡΞ ΚΑΙ Η ΡΩΣΣΙΑ»

Άρθρο του Τζωρτζ Όργουελ

Observer, 15 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1948

Μετάφραση: Χρήστου Π. Παπαχριστόπουλου

Copyright: Christos P. Papachristopoulos

Σημείωμα του μεταφραστή: το κείμενο αυτό πρέπει να αναγνωστεί σε συνάρτηση με την σειρά κειμένων της Σιμόν Βέϊλ όπου αναλύεται πλήρως η θεωρία του Μαρξ καθώς και με τα άρθρα του Όργουελ («ΟΙ ΝΕΕΣ ΙΔΕΕΣ ΤΟΥ ΜΑΡΞ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ», «Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΩΝ», «ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ», «ΑΥΤΟΠΤΗΣ ΣΤΗΝ ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ», «Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ-ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΦΑΡΜΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ», «ΕΞΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΑΡΜΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ». Βλ. και την μετάφραση της διπλωματικής εργασίας του Καμύ με τίτλο «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ» και τα έργα του 1948). Προσοχή, όπως είναι εύλογο, πρέπει να δοθεί στην επιστημονική σύνδεση της θεωρίας περί κεφαλαίων του Μαρξ με το κίνημα των ρητών του Χριστού σε σχέση κυρίως με τα Αγγλικά των βιβλίων και τα Ελληνικά του Ευαγγελίου.

Η λέξη «Κομμουνισμός» –σε αντίθεση με τον «Φασισμό» – ποτέ δεν εξέπεσε σε μιαν έννοια

που να χρησιμοποιείται καταχρηστικά και δίχως νόημα.

Ωστόσο, ενυπάρχει σ’ αυτήν μια ορισμένη ασάφεια, πράγματι,

και σημαίνει τουλάχιστον 2 διαφορετικά πράγματα που μόνο σπάνια συνδέονταν μεταξύ τους:

μια πολιτική θεωρία και ένα πολιτικό κίνημα,

κίνημα ο οποίο κατά κανέναν τρόπο δεν θέτει σε εφαρμογή την θεωρία.

Όπως αποδεικνύεται κατά τα φαινόμενα, τα έργα και οι πράξεις

της Κομινφορμ θα μπορούσαν να ομοιάζουν ως πιο σημαντικές από τις προφητείες του Μαρξ

αλλά –όπως ο κ. John Plamenatz μας υπενθυμίζει

στο προσφάτως δημοσιευθέν του βιβλίο με τίτλο «ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ» το 1947–

το αρχικό όραμα του Κομμουνισμού δεν πρέπει ποτέ να λησμονηθεί,

εφόσον παραμένει η δύναμη που εφοδιάζει εκατομμύρια οπαδούς με πίστη

και, άρα, με την ισχύ να δράσουν.

Οι αρχές

Στις πηγές του ο «Κομμουνσιμός» σήμαινε μιαν ελεύθερη και δίκαιη κοινωνία

που στηριζόταν στο αξίωμα «Στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του».

Ο Μαρξ κατέστησε εφικτό αυτό το όραμα, κάνοντάς το τμήμα μιας κατά τα φαινόμενα

αναπόφευκτης ιστορικής διαδικασίας/προτσές: η κοινωνία επρόκειτο να ξεπέσει

σε μιαν ελάχιστη τάξη κατεχόντων και σε μια τεράστια τάξη μη-προνομιούχων

και –κάποιαν μέρα, σχεδόν αυτομάτως– οι μη κατέχοντες επρόκειτο να αναλάβουν την εξουσία.

Λίγες μόνο δεκαετίες ύστερα από τον θάνατο του Μαρξ, ξέσπασε η Ρωσσική Επανάσταση

και οι άνθρωποι που τέθηκαν επικεφαλής αυτοανακηρύχθηκαν και πίστεψαν

πως οι ίδιοι ήταν οι πιο πιστοί μαθητές του Μαρξ.

Η επιτυχία τους, όμως, εξαρτήθηκε στην πραγματικότητα από το γεγονός ότι εγκατέλειψαν

ένα μεγάλο τμήμα του κηρύγματος του διδασκάλου τους.

Ο Μαρξ είχε προβλέψει ότι η επανάσταση θα γινόταν πρώτα στις μεγάλες βιομηχανικές χώρες.

Τώρα είναι σαφές ότι αυτό ήταν λάθος –αλλά ήταν σωστός

υπό την έννοια ότι το είδος της επανάστασης που προέβλεψε

δεν μπορούσε να συμβεί σε μια μη-προοδευμένη χώρα όπως η Ρωσσία

όπου οι βιομηχανικοί εργάτες ήταν μια μειοψηφία.

Ο Μαρξ είχε οραματιστεί ένα συντριπτικά ισχυρό προλεταριάτο

που θα εκκαθάριζε και θα έβαζε στην άκρη ένα μικρό γκρουπ αντιπάλων

και, κατόπιν, θα κυβερνούσε δημοκρατικά μέσω εκλεγμένων αντιπροσώπων.

Αυτό που πραγματικά συνέβη στην Ρωσσία ήταν η αρπαγή της εξουσίας

από ένα μικρό σώμα αταξικών, επαγγελματιών επαναστατών

που ισχυρίστηκαν ότι αντιπροσώπευαν τον απλό κόσμο

αλλά δεν είχαν εκλεγεί από αυτόν ούτε ήταν υπόλογοι σε αυτόν.

Από την οπτική πλευρά του Λένιν, αυτό ήταν αναπόφευκτο:

αυτός και η ομάδα του θα έπρεπε να παραμείνουν στην εξουσία

εφόσον αυτοί αποκλειστικά ήταν οι αληθινοί κληρονόμοι της Μαρξιστικής διδασκαλίας

και ήταν φανερό ότι δεν θα μπορούσαν να μείνουν στην εξουσία με δημοκρατικό τρόπο.

Η δικτατορία του προλεταριάτου

έπρεπε να σημαίνει την δικτατορία μιας χούφτας διανοουμένων

που θα κυβερνούσαν μέσω τρομοκρατίας.

Η Επανάσταση διεσώθη,

έκτοτε όμως το Κ.Κ. Ρωσσίας εξελίχθηκε προς μια κατεύθυνση στην οποία πιθανόν

ο Λένιν δεν θα είχε συγκατατεθεί, εάν είχε ζήσει περισσότερο.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι Ρώσσοι Κομμουνιστές εξελίχθηκαν αναγκαστικά σε μια μόνιμη άρχουσα κάστα

ή ολιγαρχία, της οποίας τα νεοσύλλεκτα μέλη δεν εγγράφονταν εκ γενετής αλλά μέσω υϊοθεσίας.

Αφού δεν μπορούσαν να διακινδυνεύσουν την ανάπτυξη αντιπολίτευσης,

δεν μπορούσαν να επιτρέψουν την αγνή κριτική και, εφόσον φίμωσαν την κριτική,

έκαναν συχνά λάθη που έπρεπε να είχαν αποφευχθεί.

Κατόπιν, επειδή δεν μπορούσαν να παραδεχθούν ότι τα λάθη ήταν δικά τους,

έπρεπε να βρουν αποδιοπομπαίους τράγους (μερικές φορές , το έκαναν σε τεράστια κλίμακα).

Η κατάληξη είναι ότι η δικτατορία έγινε πιο σκληρή καθώς το καθεστώς γινόταν πιο ασφαλές

και ότι η Ρωσσία είναι σήμερα ίσως πιο μακριά από τον Σοσιαλισμό της ισότητας

απ’ ό,τι ήταν πριν 80 χρόνια.

Όμως, όπως μας προειδοποιεί ορθά ο κ. Plamenatz:

ποτέ, ούτε για μια στιγμή, δεν θα έπρεπε να φανταστούμε ότι έσβησε η αρχική φλόγα.

Οι Κομμουνιστές μπορεί να παρέκκλιναν από τους σκοπούς τους

αλλά δεν έχουν χάσει την μυστικιστική τους.

Η πίστη ότι αυτοί –και μάλιστα αυτοί κατ’ αποκλειστικότητα–

είναι οι λυτρωτές της ανθρωπότητας

είναι πιο αναμφισβήτητη από ποτέ.

Στα έτη 1935-9 και 1941-4 ήταν εύκολο να πιστεύει κανείς ότι η Ε.Σ.Σ.Δ. είχε εγκαταλείψει την ιδέα

περί παγκόσμιας επανάστασης

αλλά τώρα είναι σαφές ότι δεν είναι αυτό το θέμα: η ιδέα ποτέ δεν εγκαταλείφθηκε ούτε λησμονήθηκε:

απλά, τροποποιήθηκε ώστε η «επανάσταση» να τείνει ολοένα και περισσότερο να σημαίνει

«κατάκτηση».

Το μέλλον

Αναπόφευκτα, είναι αναμφίβολο ότι σε ένα τόσο σύντομο βιβλίο

ο κ. Plamenatz περιορίζεται σε μιαν όψη του θέματός του

και αναφέρεται ελάχιστα στον ρόλο και στον χαρακτήρα των Κομμουνιστικών κομμάτων εκτός Ε.Σ.Σ.Δ.

Σπάνια, επίσης, θίγει το ζήτημα εάν το Ρωσσικό καθεστώς θα γίνει –ή εάν πράγματι μπορεί να γίνει–

οικειοθελώς πιο φιλελεύθερο.

Αυτό το έσχατο ζήτημα είναι εξαιρετικής σημασίας αλλά, λόγω έλλειψης δεδικασμένων,

μόνον υποθέσεις μπορεί να κάνει κάποιος για την απάντηση.

Στο ενδιάμεσο, βρισκόμαστε αντιμέτωποι

με ένα παγκόσμιο πολιτικό κίνημα

το οποίο απειλεί την ίδια την ύπαρξη του Δυτικού πολιτισμού

και το οποίο δεν έχει χάσει καθόλου την ζωτικότητά του επειδή, κατά μίαν έννοια, διεφθάρη στην πορεία.

Ο κ. Plamenatz συμπεραίνει με θλίψη ότι, αν και η Ε.Σ.Σ.Δ. δεν θα επισπεύσει έναν επιθετικό πόλεμο

κατά της Δύσης, οι κυβερνήτες της θα θεωρήσουν ως αναπόφευκτη μια μάχη έως τον θάνατο

και δεν θα φτάσουν ποτέ σε μια πραγματική συμφωνία με εκείνους που θεωρούν φυσικούς εχθρούς τους.

Όπως ο Διοικητής Stephen King-Hall λέει στον Πρόλογό του,

είναι σαφές ότι αν θέλουμε να πολεμήσουμε τον Κομμουνισμό, πρέπει να ξεκινήσουμε από την κατανόησή του.

Ωστόσο, πέρα από το να τον καταλάβουμε, εντοπίζεται το ακόμα πιο δύσκολο έργο να μας καταλάβουν

και –ένα πρόβλημα που ελάχιστοι άνθρωποι φαίνεται πως έχουν έως τώρα σκεφθεί σοβαρά– είναι

να βρούμε κάποιον τρόπο ώστε να κάνουμε την δική μας γνώμη και οπτική γνωστή στον Ρωσσικό λαό.