«ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»
Άρθρο του Αλμπέρ Καμύ
“COMBAT”, 8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1944
Μετάφραση: Χρήστου Π. Παπαχριστόπουλου
Copyright: Christos P. Papachristopoulos
Σημείωμα του μεταφραστή
1. Το κείμενο αυτό πρέπει να ενταχθεί ως πρωταρχικό στα πλαίσια της διαμάχης Albert Camus-Francois Mauriac με επίκεντρο το πρόσωπο του Χριστού, τον Χριστιανισμό και την επιβολή της ποινής του θανάτου. Πρέπει να συνοδευθεί από τα άρθρα περί Ευρώπης και Συντάγματος καθώς με τα άρθρα «ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ», «ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΧΑΡΙΣ», «ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», «ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ», «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ», «Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ», «Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ», «ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΚΡΙΣΙΣ», «ΠΕΣΣΙΜΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΑΡΡΟΣ», «Η ΑΙΩΝΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ», «ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΤΙΜΩΡΙΑΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ», «Η ΠΟΙΝΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ», «Ο ΑΠΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ», «Η ΣΑΡΚΑ», «ΣΥΜΒΟΛΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΕΙΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ» και με τα άρθρα περί προσωπίδας και ξίφους. Βλ. και τις μεταφράσεις Καμύ-Όργουελ περί Ελευθερίας.
2. Ο Πάπας Eugenio Pacelli (Pius XII) 1876-1958 θεωρείται ο υπέρμαχος της «Χριστιανικής Ειρήνης». Εξελέγη τον Μάρτιο 1939. Επικρίθηκε για την σιωπή του στην γενοκτονία των Εβραίων. Σε ραδιοφωνική του ομιλία την 1η Σεπτεμβρίου 1944, δήλωσε: «απαιτείται γιγαντιαία προσπάθεια για να αποκατασταθεί η κοινωνική ζωή και ο ηθικός νόμος». Στο μήνυμά του για τα Χριστούγεννα 1944, όμως, συμπεριέλαβε την εξής ανακοίνωση: «Η αληθινή δημοκρατία της μορφής είτε της δημοκρατικής πολιτείας, της ρεπουμπλικανικής, είτε της βασιλευομένης δημοκρατίας εγγυάται την ελευθερία στην οποία προσβλέπουν οι πνευματικές πνοές και επιδιώξεις των λαών σε αντίθεση με τα απολυταρχικά, δικτατορικά κράτη που κυβερνώνται από πολιτικούς άνδρες και όπου κανείς δεν έχει το δικαίωμα να ζήσει την ιδιωτική, προσωπική του ζωή με τρόπο έντιμο». Ήταν εναντίον του Μαρξισμού. Υπήρξε ο αίτιος του διαχωρισμού Βατικανού-Ανατολικής Ευρώπης. Ίδρυσε το Νέο Μουσείο Βατικανού.
3. Ο Wladimir d’ Ormesson (1888-1973), συγγραφεύς και δημοσιογράφος για την εφημερίδα Le Figaro ήταν ο πρέσβης της Γαλλίας στο Βατικανό την περίοδο Μαΐου-Οκτωβρίου 1940 και 1948-1956. Σε άρθρο του στις 7/9/1944 με τίτλο «Ο ΠΑΠΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ» έγραψε ότι μόνον ο Χριστιανισμός «του οποίου ο πρωταρχικός νόμος… είναι ο νόμος της χάριτος και φιλανθρωπίας» θα μπορούσε να πετύχει στην επανένωση ατομικής ελευθερίας και κοινωνικού οργανισμού.
Στην χθεσινή Figaro ο κ. Όρμησον σχολίασε την ομιλία του Πάπα. Ο λόγος είχε ήδη προκαλέσει αίσθηση αλλά στον κ. Όρμησον αξίζει να απονεμηθεί ο τίτλος της αναγνώρισης διότι εξέφρασε –με πολύ παραστατικούς όρους– το πρόβλημα που τίθεται σήμερα κατά πρόσωπον στην Ευρώπη.
«Το πρόβλημα» είπε «είναι να εναρμονιστεί η ατομική ελευθερία –που είναι πιο επιτακτική και ιερή από ποτέ– με την συλλογική οργάνωση της κοινωνίας που καθίσταται αναπόφευκτη από τις συνθήκες της σύγχρονης ζωής».
Αυτή είναι μια πολύ ορθή τοποθέτηση.
Θα προτείναμε, ωστόσο, στον κ. Όρμησον μιαν ακόμη πιο σύντομη και περιεκτική διατύπωση ή φόρμουλα, λέγοντας ότι για εμάς το πρόβλημα είναι να συμβιβαστεί η δικαιοσύνη με την ελευθερία.
Ο στόχος που πρέπει να επιδιώξουμε είναι να εξασφαλίσουμε ότι η ζωή είναι ελεύθερη για τον καθένα μας και δίκαιη για όλους.
Μεταξύ αυτών των χωρών που –με διαφορετικούς βαθμούς επιτυχίας– επιχείρησαν χειροπιαστά να δώσουν είτε στην ελευθερία προτεραιότητα έναντι της δικαιοσύνης είτε προτεραιότητα στην δικαιοσύνη έναντι της ελευθερίας, η Γαλλία είναι αυτή που έχει ρόλο να παίξει με σκοπό την αναζήτηση ενός άνωθεν ισοζυγίου.
Δεν πρέπει να κρύβουμε από τον εαυτό μας το γεγονός ότι η επιτυχία αυτού του συμβιβασμού θα είναι δύσκολη.
Εάν μπορεί να έχει αξιοπιστία ό,τι διαβάζουμε στα βιβλία Ιστορίας, αυτή η μορφή συμφιλίωσης δεν έχει ποτέ ως τώρα επιτευχθεί –κάτι που σημαίνει πως οι 2 ανωτέρω αρχές είναι, κατά κάποιον τρόπο, αντιθετικές και παράδοξες.
Μα, πώς θα μπορούσε να γίνει ειδάλλως;
Ατομική ελευθερία σημαίνει ελευθερία και για τον τραπεζίτη και για τον φιλόδοξον επιχειρηματία –και, άρα, αδικία.
Δικαιοσύνη υπέρ πάντων σημαίνει ότι η προσωπικότητα του ατόμου πρέπει να υποταχθεί στο συλλογικό καλό.
Υπό τις συνθήκες, αυτές, τί σημαίνει αν μιλά κανείς περί απόλυτης ελευθερίας; Ο κ. Όρμησον, ωστόσο, έχει την γνώμη ότι ο Χριστιανισμός προνοεί και παρέχει για μιαν λύση στο πρόβλημα αυτό.
Θα επιτρέψει ίσως σε ένα πρόσωπο –«μορφωμένο» εκτός της θρησκείας αλλά που να σέβεται τα πιστεύω των άλλων– να εκφράσει τις αμφιβολίες του στο σημείο αυτό.
Ο Χριστιανισμός είναι στην ουσία μια κατήχηση υπέρ της έλλειψης δικαιοσύνης (και αυτή είναι, παραδόξως, η πηγή του μεγαλείου της).
Βασίζεται στην θυσία της αθωότητας και στην αποδοχή αυτής της θυσίας.
Εξ αντιθέσεως, η δικαιοσύνη δεν μπορεί να υπάρξει δίχως εξέγερση, όπως μόλις απέδειξε το Παρίσι με μιαν αλληλουχία από βραδιές που φωταγωγήθηκαν ή διαφωτίστηκαν από τις εκρήξεις και τις φλόγες της εξέγερσης.
Πρέπει, άραγε, ως εκ τούτου, να παραιτηθεί κανείς αυτής της επιχείρησης να κατορθώσει ό,τι θα φαινόταν ως ένας συμβιβασμός απίθανος; Όχι.
Απλώς πρέπει κάποιος να εκτιμήσει τις πελώριες δυσκολίες της ανάληψης του έργου και να το καταστήσει σαφές προς όλους όσους, καλή τη πίστει, θα ήθελαν να τα απλοποιήσουν όλα.
Πράγματι, τίποτε άλλο δεν είναι άξιο για να ζήσει και να αγωνιστεί κανείς στον σημερινό κόσμο.
Στις αποθαρρυντικές συνθήκες της δεδομένης τωρινής εποχής, το δυσχερές και τεράστιο καθήκον που αντιμετωπίζουμε κατά πρόσωπον είναι να στερεώσουμε την δικαιοσύνη εν μέσω του πλέον άδικου κόσμου από όλους καθώς και να διασώσουμε την ελευθερία των προορισμένων εκ των προτέρων ψυχών από την ένταξη σε καθεστώς δουλείας. Αν αποτύχουμε, η ανθρωπότητα θα βυθιστεί και πάλι στο χάος –αλλά θα έχουμε, τουλάχιστον, προσπαθήσει.
Τελευταίο αλλά όχι έσχατο επιχείρημα: η επιχείρηση αυτή καλεί για καθαρή σκέψη και οξυδερκήν επαγύπνηση ώστε να πάρουμε είδηση ότι όποτε συμφωνούμε σε ένα προς έκδοσιν κοινωνικό θέμα, απαιτείται να συλλογιζόμαστε το άτομο και όποτε το άτομο αξιώνει και δικαιούται της προσοχής μας, απαιτείται να θεωρούμε το καλό όλων.
Ο κ. Όρμησον δικαίως σκέφτεται ότι οι Χριστιανοί θα καταφέρουν να εντυπώσουν στο πρόσωπο –λόγω της εντολής «αγάπα τον πλησίον σου»– αυτήν την δυσχέρεια και να επιμείνουν σ’ αυτό. Υπάρχουν κι άλλοι, ακόμα, που δεν μοιράζονται την πίστη τους αλλά μπορούν πάλι κι αυτοί να ελπίζουν ότι θα φτάσουν στον ίδιον σκοπό χάρη σε μιαν απλή συμπάθεια προς την αλήθεια, ένα πνεύμα αλτρουϊσμού και μιαν εκτίμηση προς το μεγαλείο του ανθρώπου.
Χ
4. Σε άρθρο του στην Le Figaro στις 11/9/1944 με τίτλο «ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» ο Wladimir d’ Ormesson έγραψε: «Η εφημερίδα Combat –της οποίας τα κύρια άρθρα παρουσιάζουν ένα τόσο αριστοτεχνικό στυλ και ύφος– αφιέρωσε πρόσφατα την προσοχή της στο άρθρο με το οποίο σχολίασα τον πρόσφατο λόγο του Πάπα. Η εφημερίδα ήγειρε αμφισβητήσεις ως προς το επιχείρημα που ανέπτυσσα εκεί, αμφισβητήσεις συντεταγμένες με τόσο ενδιαφέροντες όρους που σκέφθηκα ότι θα υπήρχε κάποιο αξιοσημείωτο σημείο για την συνέχιση της συζήτησης. Πόσο λυτρωτικό είναι, σε κάθε περίπτωση να μπορεί κανείς από μιαν άνετη θέση να συνεχίσει τα πρακτικά μιας ευγενούς διαπραγμάτευσης! Πόσο θαυμάσιο είναι να γράφει κανείς τι πιστεύει και να εγείρει αδέσμευτη, χωρίς αλυσίδες, κριτική!»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου