«ΜΗΝ ΚΡΙΝΕΤΕ…»
Άρθρο του Αλμπέρ Καμύ
“COMBAT”, 30 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1944
Μετάφραση: Χρήστου Π. Παπαχριστόπουλου
Copyright: Christos P. Papachristopoulos
Σημείωμα του μεταφραστή
Το κείμενο αυτό πρέπει να αναγνωστεί ως κεντρικό σε σχέση με όλες τις μεταφράσεις περί Απελευθέρωσης και Ελευθερίας και, σε σχέση με την ελευθερία του Τύπου αλλά και σε σχέση με το όλο έργο περί αντίστασης, επανάστασης και εξέγερσης σε Ελλάδα, Γερμανία, Γαλλία και σε ολόκληρη την Ευρώπη υπό το πρίσμα των άρθρων με θέμα τον Χριστιανισμό, την Αποκάλυψη και την Κρίση: ειδικότερα, «ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΚΡΙΣΙΣ» της 22/9/1944, «ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΔΡΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ» της 19/11/1944 ενώ οι αναφορές σε «εκρήξεις» μπορούν να συνδεθούν με το άρθρο «ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΤΟΜΙΚΗ ΒΟΜΒΑ» της 8/8/1945 (και σε σχέση την ομιλία «Η ΚΡΙΣΙΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ» το 1946 στην Νέα Υόρκη) που συνδέεται με το άρθρο με τίτλο «ΤΟ ΞΙΦΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ» το οποίο αναφέρει ότι «στις 8 Μαΐου 1945, η Γερμανία υπέγραψε την πιο σημαντική συμφωνία παράδοσης όλης της Ιστορίας» που παρέδιδε «το ντοκουμέντο περί παράδοσης» που «τοποθετεί την Γερμανία και τον Γερμανικό λαό στα χέρια των κατακτητών». Στην ίδια γραμμή ανήκουν και «Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΜΑΡΤΥΡΙΟΥ», «ΜΑΡΤΥΡΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», «Η ΥΓΡΗ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ», «ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ» και όλα όσα αναφέρονται στην σύλληψη του κινήματος COMBAT από το Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. Σε δεύτερο πλάνο, η υπόθεση συνδέεται με την σύλληψη του δημοσιογράφου René Leynaud στις 16/5/1944 (καθώς μετέφερε μυστικά ντοκουμέντα) από μέλη της χωροφυλακής του Vichy στην Πλατεία Bellecour στην Λυόν. Εκτελέστηκε στο Villeneuve (Ain) λίγο πριν την Απελευθέρωση, τον Ιούνιο 1944. Η βιβλιοθήκη του επικεντρωνόταν στους ποιητές του 16ου αιώνος και, ειδικά, στην σχολή της Λυόν. Ως προς την Λυόν, επικεφαλής της Γκεστάπο ήταν ο Klaus Barbie ενώ πιθανόν η όλη ιστορία να συνδέεται με την περιοχή Mπαρμπιζόν, τόπο συνάντησης των ιμπρεσσιονιστών ζωγράφων. Αναφορά στον «Οίκο της Λυόν» ως «κύβου» γίνεται και στην μετάφραση Όργουελ του κειμένου «ΟΑΣΕΙΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ» το 1946 και αξίζει να διαβάσει κανείς την όμοια περιγραφή του «κύβου» στην μετάφραση του έργου της Σιμόν Βέϊλ με τίτλο «Η ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΥΘΑΓΟΡΑ ΚΑΙ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ». Στον σταθμό της Λυόν έγινε και η γνωστή απόπειρα δολοφονίας του Ελ. Βενιζέλου και ο τραυματισμός του στο χέρι μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών. Ως προς το θέμα του όρκου, στο άρθρο «ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» αναφέρεται ότι «Οι Έλληνες ιστορικοί μας παραδίδουν ότι όταν οι αριστοκράτες αναλάμβαναν τα καθήκοντά τους σε ορισμένες ελληνικές πολιτείες, απαιτείτο να πάρουν όρκο ότι θα αμαυρώνουν εσσαεί το όνομα του λαού. Αυτή η αρχή –που βαστά 2000 χρόνια– βασιζόταν σε μεθόδους που περιέγραψε ο Quinet και τις οποίες βλέπουμε σε λειτουργία σήμερα ως μάρτυρες. Εδώ στην Γαλλία, όμως, εδώ και αιώνες, όρκοι που ποτέ δεν δόθηκαν ωστόσο τηρούνται». Ο Edgar Quinet (1803-1875) ήταν ιστορικός, καθηγητής στο Κολλέγιο Γαλλίας που δημοσίευσε ιστορικές Μελέτες για την Επανάσταση και για τις Επαφές της Σύγχρονης Ελλάδος με την Αρχαιότητα (βλ. “L’ Esprit Nouveau”).
Όπου κι αν γυρίζω, η επίθεση κατά της Αντίστασης και των αντιστεκόμενων με πληγώνει: οι αλήτες! Εκμεταλλεύονται την απελευθέρωση για λογαριασμό τους ενώ αυτή επιτεύχθηκε χάριν των Συμμάχων, οχλαγωγούν για να αναλάβουν κυβερνητικές δουλειές και ευημερούν βασισμένοι στο μίσος και στην αδικία.
Αυτά ακούω ενώ βλέπω, ακόμα, ότι έχουν οι Θεοί προασπιστές, ανθρώπους πρόθυμους να δεχθούν ότι κάτι αξίζουν κι αυτοί και ότι υπέφεραν αρκετά.
Αναμενόμενα όλα αυτά.
Καμιά θυσία ποτέ δεν ξέφυγε από το αναπόδραστον: την συκοφαντία και την δυσφήμιση. Η τιμή και η οδύνη με δυσκολία αποτελούν εξαίρετα πιστοποιητικά εισόδου σε έναν κόσμο όπου μερικοί άνθρωποι εξ ανάγκης επέλεξαν και τις δύο αυτές κατηγορίες ώστε να παραμείνουν απλώς άνθρωποι.
Οι αντιστεκόμενοι ακόμα είναι αυτοί που έχουν ένα προστιθέμενο πιστοποιητικό ή διαπιστευτήριο το οποίο δεν έχει τονιστεί επαρκώς σύμφωνα με την δική μου γνώση. Έκαναν την εκλογή τους υπό συνθήκες μοναξιάς.
Για χάρη εκείνων που δεν είναι ενήμεροι για τα άκρα στα οποία θα μπορούσε αυτό να οδηγήσει, θέλω να συζητήσω σήμερα μιαν τρομερή τραγωδία που παραμένει μια πηγή φριχτής στέρησης για καθέναν που έχει ακούσει γι’ αυτήν. Πολλοί άνδρες της Αντίστασης είναι γνώριμοι με τα στοιχεία ενός συντρόφου του οποίου ο αγώνας εναντίον των Γερμανών ξεκίνησε το 1941.
Η πορεία που εξέλεξε ήταν από τις πιο δύσκολες: να οργανώσει σαμποτάζ σε σιδηροδρομικές γραμμές στην βόρειο ζώνη της Γαλλίας.
Όταν οι αρχές εξέδωσαν την εντολή σύλληψής του εν έτει 1942, υποχρεώθηκε να αποδράσει στην νότιο ζώνη.
Αφού συνελήφθη από το καθεστώς Vichy, πέρασε 13 μήνες φυλάκισης και μετά την απελευθέρωσή του ανέλαβε μιαν σημαντική θέση στην Ένωση Κινημάτων της Αντίστασης (Mouvementes unis de la Résistance) όπου εκ νέου ήταν υπεύθυνος για την οργάνωση πράξεων σαμποτάζ. Στην θέση αυτή δεν ικανοποιούνταν απλώς με το να εκδίδει εντολές∙ συμμετείχε προσωπικώς σε αποστολές και εκτίθετο ο ίδιος σε κάθε κίνδυνο. Αναπόφευκτα συνελήφθη μαζί με ορισμένους πολύ σημαντικούς ηγέτες της Αντίστασης σε μιαν συνάντηση πλησίον της Lyons, η ύπαρξη της οποίας ήταν γνωστή σε πολύ λίγους ανθρώπους.
Λόγω της ταυτότητας όσων συνελήφθησαν στο επεισόδιο εκείνο, η Αντίσταση υπέστη ένα πλήγμα πολύ βίαιο.
2 εβδομάδες αργότερα, όμως, ο σύντροφός μας ήταν πίσω και είπε ότι είχε αποδράσει. Εξαιτίας αυτού, ορισμένοι από τους συνεργάτες μας τον υποπτεύθηκαν ως συνεργάτη της Γκεστάπο αλλά η πλειοψηφία συνέχισε να τον εμπιστεύεται.
Για ποιόν λόγο;
Δύσκολο να το πει κανείς αν και –την εποχήν εκείνη– ήταν εύκολο να το αισθάνεται κανείς: χάρη σε μιαν ορισμένην ιδιότητα της χειραψίας του, των θαρραλέων του πράξεων, της τίμιας ματιάς του.
Όσοι τον εμπιστεύονταν δεν θα είχαν ποτέ αιτία για να το μετανοιώσουν.
Έκτοτε –και ως την απελευθέρωση– αυτός ο άνθρωπος ο οποίος δεν μπορούσε παρά να είναι ενήμερος και να έχει επίγνωση για τις νεφέλες της υποψίας που επικρέμωνταν γύρω του και ο οποίος υπέφερε εξαιτίας τους εσωτερικώς συνέχισε τις προσπάθειές του και υπηρέτησε τον σκοπό της χώρας του αξιοθαύμαστα.
Ύστερα από την απελευθέρωση έγινε αποδέκτης μιας επίσημης θέσης σε ένα υπουργείο μας.
Τίποτε δεν είχε αλλάξει –μόνον ότι οι πλησίον του παρατήρησαν μιαν αυξημένη νευρικότητα και ξαφνικές εκρήξεις κατάθλιψης που τον άφηναν σχεδόν με δάκρυα στα μάτια.
Ένα μήνα πριν, αυτός ο άνθρωπος συνελήφθη από την Στρατιωτικήν Ασφάλεια. Οι σύντροφοί του έμειναν εμβρόντητοι και άφωνοι από το εκκωφαντικό νέο ότι ομολόγησε πως είχε αποκαλύψει την τοποθεσία της μυστικής συνάντησης στην Γκεστάπο.
Πριν καλά-καλά κατακαθήσει η αρχική τους οργή από τον κρότο, έμαθαν επιπλέον ότι ο σύντροφός τους είχε συλληφθεί λίγο πριν από την σύσκεψην αυτή, ότι η γυναίκα του ενδεχομένως ήταν στα χέρια της Γκεστάπο και ότι ο ίδιος είχε εξαναγκαστεί να μιλήσει είτε μέσω βασανιστηρίων είτε μέσω εκβιασμού. Ήταν εύκολο να ανασυνθέσει κανείς την ιστορία από το σημείο εκείνο.
Μετά από χρόνια αμέμπτου θητείας και υπηρεσίας, ένας πολεμιστής είχε προς στιγμήν ενδώσει στον πόνο ή στην αγωνία.
Ανέκτησε τότε την θέση του επί τόπου –και κανείς δεν μπορεί να πει εάν αυτό το έκανε για να βγει από την απόγνωση ή με την ελπίδα να αποκαταστήσει το κακό που είχε κάνει.
Επί μήνες ατέλειωτους ζούσε με αυτά που είχε κάνει και με την σκέψη ότι άλλοι –για αυτήν την μια στιγμή της παράδοσης– είχαν πληρώσει με μακρά οδύνη.
Επί μήνες ατέλειωτους συνέχιζε να κάνει το καθήκον του, αν και δεν αισθανόταν ο ίδιος πλέον ότι το άξιζε.
Τώρα έχει συλληφθεί.
Σύντομα, θα κριθεί.
Λίγα έχω να προσθέσω σε αυτήν την απλήν αφήγηση.
Στην πραγματικότητα, τίποτε –μόνον ένα ερωτηματικό:
Ποιός θα τολμούσε να κρίνει;
Οι άνθρωποι της Αντίστασης πήραν έναν όρκο σιωπής για να τον παρουσιάσουν και να τον αποκαλύψουν σε περίπτωση μαρτυρίου.
Ο όρκος ήταν αναγκαίος.
Εάν δεν εκστομίστηκε ποτέ ανοιχτά, ήταν επειδή όλοι είχαν επίγνωση ότι ο πόνος έχει τα δικά του όρια∙ και πριν υποταγεί στο μαρτύριο, κανείς δεν ξέρει αν θα αποδειχθεί ότι είναι δειλός ή όχι.
Να γιατί τον όρκον αυτόν τον πήρε κάθε αντιστασιακός σε συνθήκες μοναξιάς, μόνος του.
Οι περισσότεροι τον αποκάλυψαν.
Οι βασανιστές ηττήθηκαν. Άλλοι δεν ήταν τόσο δυνατοί.
Θα ήταν εύκολο, φυσικά, να κατηγορηθούν γι’ αυτό.
Εν τούτοις –Θέλω να πω δυνατά και καθαρά ότι κανένας αντιστασιακός δεν θα ήθελε να τους καταδικάσει, διότι αν είχαν κάνει ό,τι έπραξαν τόσοι άλλοι και έμεναν σπίτι, αν δεν είχαν επιλέξει την πιο δύσκολην οδό, θα ήταν σήμερα ζωντανοί και αξιοσέβαστοι. Οπωσδήποτε, οι δύσκολες οδοί θέλουν και ανωτάτους τίτλους πίστης και αφοσίωσης.
Υπάρχουν, ωστόσο, στιγμές –και συνθήκες πόνου– στις οποίες ένας άνθρωπος δεν είναι πια ο εαυτός του, στις οποίες η λογική γίνεται μάνητα και η υπερηφάνεια ικεσία.
Κάθε αντιστασιακός ζούσε με τον φόβο της στιγμής αυτής όχι εξαιτίας της ωδίνης που προοιωνιζόταν αλλά επειδή ο φόβος αυτός υπήρχε για να του φέρει είτε αυτοκατηγορίαν είτε την αήττητην ειρήνη που φέρει η γνώση ότι έμεινε πιστός. Όχι, ο άνθρωπος αυτός δεν ανήκει στην δικαιοδοσία των δικαστηρίων μας.
Μπορεί να είναι δικαστής μόνο του εαυτού του.
Ένα επίσημο δικαστήριο πιθανόν να τον βρει ένοχο σύντομα.
Όμως, στα βάθη της καρδιάς μας ξέρουμε ότι είναι αθώος.
Αν επιστρέψει ποτέ σε μιαν ζωή που δεν θα μπορεί πλέον να χαρεί, θα του δώσουμε την σιωπή μας –και το χέρι μας– όχι μόνο διότι υπέφερε και άντεξε μιαν αφάνταστη δοκιμασία (ενώ ένα σύννεφο άλλοι κοιμούνταν και απολάμβαναν εν μέσω τρομερής αγωνίας) αλλά επειδή όλοι ξέρουμε ότι, στο τέλος, αυτή η άτεγκτος μάχη που ξεκίνησε σε μοναξιά, του επέφερε την πιο φοβερή καταδίκη όλων, μιαν κρίση που κάθε άνθρωπος κάνει μόνος του, σε απόλυτη μοναξιά.
ALBERT CAMUS
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου