«ΤΟ ΑΚΑΤΑΜΑΧΗΤΟΝ ΤΟΥ ΥΛΙΣΜΟΥ»
LEV CHESTOV
Μετάφραση Χρήστου Π. Παπαχριστόπουλου
Θα το δηλώσω ανοιχτά και ευθέως από την αρχή:
Κανείς ποτέ δεν έχει αντικρούσει τον υλισμό (ή)
Ο υλισμός ποτέ δεν έχει αρνηθεί κανέναν.
Όλες οι αντιρρήσεις που έχουν εγείρει οι αντίπαλοι του υλισμού αναφέρονται όχι στον υλισμό αφ’ εαυτού αλλά στα επιχειρήματα που έχουν επιστρατευτεί για την άμυνά του.
Οπωσδήποτε, δεν είναι δύσκολο να καταστρέψει αυτά τα επιχειρήματα.
Είναι τα υπόλοιπα μεταφυσικά συστήματα, όμως, σε καλύτερη θέση από την άποψη αυτή;
Είναι αλήθεια ότι ο υλισμός παίρνει πάρα πολύ στα σοβαρά την μοίρα (το γραφτό ή πεπρωμένο) των επιχειρημάτων του (θα λέγαμε ότι την βάζει στην καρδιά του) επειδή έχει την πεποίθηση –κανείς δεν ξέρει γιατί– ότι πρέπει να μοιραστεί το πεπρωμένο των ρητών τους.
Εν γένει, είναι εξαιρετικά ευσυνείδητος και, παρά την προφανή του ρώμη –περισσότερο νευρικός απ’ ό,τι είναι ταιριαστό για μιαν φιλοσοφική θεωρία.
Αρκεί να την αποκαλέσουν «μεταφυσική» οι αντίπαλοί της και αμέσως θα χλωμιάσει από φόβο∙ πιστεύει ότι όλα είναι χαμένα.
Ολωσδιόλου!
Ακόμη κι αν μπορούσε να κληθεί μεταφυσικός –ο υλισμός,
αυτό δεν θα άλλαζε κατά κανέναν τρόπο την φύση του.
Και δεν νομίζω ότι οι ιδεαλιστές θα είχαν λιγότερο εύκολη δουλειά εάν ο υλισμός έκανε χρήση των δικαιωμάτων του ως μια μεταφυσική.
Το πρωταρχικό επιχείρημα κατά του υλισμού, ωστόσο, είναι ότι δέχεται την δυνατότητα θαυμαστών μεταμορφώσεων που εντάσσονται στην κατηγορία των Οβιδιακών μεταμορφώσεων των Θεών (όπου θέματα της καθημερινής ζωής αντιμετωπίζονται με καλλιτεχνική διάθεση).
Η άψυχη ύλη εμφανίζεται ξαφνικά μεταμορφωμένη σε πνεύμα.
Αυτή η αντίδραση προκαλεί σε μεγάλο βαθμό τους υλιστές –ακόμη περισσότερο απ’ ό,τι η προηγούμενη αντίρρηση περί μοίρας και γραφών∙
οι Θεοί προσπαθούν να αποφύγουν την προσβολή περί δειλίας που τους πετιέται κατάμουτρα και, για τον σκοπό αυτό, επιζητούν να αντικαταστήσουν το «εξαίφνης» με το «σταδιακά».
Οπωσδήποτε, η άμυνα αυτή είναι λυπηρή.
Οι αντίπαλοι που διαθέτουν αντίληψη ανακαλύπτουν εξαιρετικά εύκολα ότι το «σταδιακά» συγκαλύπτει το μοιραίο «ξαφνικά».
Αν ήμουν υλιστής, όμως, οι ξαφνικές μεταμορφώσεις ολωσδιόλου δεν θα με ενοχλούσαν.
Αντιθέτως, εγώ προσωπικώς θα επέμενα υπέρ αυτών κι έτσι θα αφόπλιζα τους δικούς μου αντιπάλους.
Ναι, υπάρχουν ξαφνικές μεταμορφώσεις, ίσως όχι όλου του είδους αλλά ενός ορισμένου είδους μόνο.
Επίσης, μπορεί να ισχύει ότι το ο,τιδήποτε και τα πάντα μπορεί να προέρχονται από το ο,τιδήποτε και από (τα) πάντα.
Οπότε, τί έπεται;
Η λογική δεν καταλαβαίνει αυτό το αιφνίδιον;
Από πότε, όμως, έχει αυτοπαγιδευθεί ο υλισμός σε ό,τι είναι κατανοήσιμο από την λογική;
Μας δίνει το δικαίωμα το γεγονός ότι κάτι είναι ακατανόητο ή ακόμη και παράλογο να αρνηθούμε να το αναγνωρίσουμε;
Πολλά από τα πράγματα που υπάρχουν στην πραγματικότητα είναι ακατανόητα στην λογική. Άλλωστε, η λογική δεν κατανοεί και πως τα άτομα που ενώνονται μαζί μπορούν να σχηματίζουν έναν πίθηκο ή έναν λογικό άνθρωπο. Με αυτόν τον τρόπο θα απάνταγε ο υλισμός.
Όμως, οι υλιστές –είμαι σίγουρος– ποτέ δεν θα μιλήσουν έτσι.
Και αυτοί –αλλά και οι Θεοί ακόμα– ερωτοτροπούν με την λογική (ή) τον λόγο, θεωρώντας ότι έχει γεννηθεί από άτομα και βλέποντάς τον ως κάτι που θα χαθεί∙ και φλερτάρουν μαζί του ακριβώς όπως και οι αντίπαλοί τους, οι ιδεαλιστές, που πιστεύουν ότι ο λόγος είναι μια πρωτογενής κι αιώνιος αρχή.
Ιδού, λοιπόν, γιατί οι υλιστές τοποθετούν τόσην υψηλήν αξία στην πιθανότητα ή δυνατότητα να αποδείξουν ή να επιδείξουν την αλήθειά τους μέσω λογικών επιχειρημάτων –όσο και στην ίδια την αλήθεια.
Είναι πασίδηλο ότι, υπό τις συνθήκες αυτές, οι Θεοί δεν μπορούν να φτάσουν σε πορίσματα.
Το να αποδειχθεί η αλήθεια του υλισμού είναι αδύνατον∙ κι αν κανείς δεχθεί ότι η αποδειξιμότητα συνθέτει την συνθήκη εκ των ων ουκ άνευ της αλήθειας, τότε ο υλισμός θα βρεθεί σε λάθος δρόμο.
Οι αντίπαλοί του το καταλαβαίνουν αυτό πολύ καλά –και ιδού γιατί οι Θεοί μιλούν όχι για υλισμό αλλά για τα δικαιώματα του υλισμού (ή) της υλοποίησης ενώπιον του δικαστηρίου της λογικής.
Αυτή η πρόοδος, όμως, είναι εμφανώς απαράδεκτη και ακόμα και άτιμη.
Ενώπιον του δικαστηρίου της λογικής κάθε μεταφυσική
–είτε είναι ιδεαλιστική είτε υλική– θα βρεθεί εν αδίκω διότι σε μιαν ορισμένη στιγμή στην εξέλιξή της πρέπει να στηριχθεί στο άλογον,
δηλαδή αυτό που είναι απαράδεκτο από την λογική,
όπως όταν στηρίζεται σε κάτι το δεδομένο ή χαρισμένο.
Ώστε εάν ο υλισμός θέλει να είναι άτρωτος, πρέπει να αποκηρύξει
κάθε είδους επιχειρηματική σκέψη.
Τούτο επιθυμώ, τούτο διατάσσω, έστω προ της λογικής η βούλησις
SIC VOLO, SIC JUBEO, STAT PRO RATIONE VOLUNTAS
Είναι ώρα να καταλάβουμε ότι μόνον αυτή η φιλοσοφία που τολμά να έχει αυθαίρετα μια διαιτητική κρίση θα πετύχει να κάνει την υπέρβαση προς τα εμπρός όπως ένα παγοθραυστικό.
Θα ακολουθήσουν την συμβουλή μου οι υλιστές; Νομίζω όχι.
Είναι πιθανόν ότι οι Θεοί θα προτιμήσουν να συναντήσουν τους ιδεαλιστές εν μέση οδώ διότι η προσπάθεια των ιδεαλιστών
(που επιχειρούν να ξεριζώσουν από την πραγματικότητα όλα τα θαύματα και ο,τιδήποτε το μη αναμενόμενο) είναι αρκετά πλησίον σε αυτούς παρά στις συλλήψεις του υλισμού.
Η ελευθερία πάντοτε τρομοκρατεί τους ανθρώπους που έχουν μάθει από συνήθεια να νομίζουν ότι η λογική τους είναι πάνω απ’ όλα στον κόσμο. Εγώ, πάντως, είναι σίγουρο ότι δεν θα έκανα λάθος
εάν έκανα την αντίθετην εκτίμηση:
εάν οι ιδεαλιστές ήταν υποχρεωμένοι να επιλέξουν,
και οι Θεοί θα ήταν σίγουροι στην επιλογή τους να δεχθούν την ύλη μάλλον παρά
την αυθαίρετη διαιτησία και κρίση ως την υπέρτατην αρχή του σύμπαντος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου