«ΚΡΙΤΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ»
Άρθρο του Αλμπέρ Καμύ
“COMBAT”, 8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1944
Μετάφραση: Χρήστου Π. Παπαχριστόπουλου
Copyright: Christos P. Papachristopoulos
Σημείωμα του μεταφραστή:
Το κείμενο πρέπει να αναγνωστεί σε σύνδεση με το σύνολο των κειμένων του δημοσιογράφου με θέμα, τον Τύπο («Το επάγγελμα του Δημοσιογράφου» , «Χάρτης για την κυβέρνηση του Τύπου», «Η Συνταγματικότητα των κειμένων περί Τύπου διατάξεων», «Συνθήκες και Διπλωματία του Τύπου», «Ιδιοκτησία του Τύπου και Χριστιανισμός», «Δημοσιογραφική κατάθεση και Χριστιανικός Τύπος», «Χριστιανικός διάλογος και Δημοσιογραφία», «Η Δευτέρα Παρουσία και η Αντίσταση των Εφημερίδων», «Η μεταρρύθμιση του Τύπου», «Αντίσταση, Εξέγερση και Δημοσιογραφία», «Κριτική του Νέου Τύπου», «Τριγωνική συνεργασία δημοσιογράφων», «Αυτοκριτική»). Αξίζει, λόγω της αναφοράς του κειμένου στους Θεούς και στην Ελλάδα, να συγκριθεί με τον επίλογο στο έργο «ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΥΠΟ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ».
Πρέπει, εξάλλου, να εξετάσουμε την δημοσιογραφία των ιδεών.
Στο παρελθόν, υποδείξαμε ότι υπάρχει στον Γαλλικό Τύπο κάποιος ανεκπλήρωτος πόθος σχετικά με την σύλληψη των νέων.
Οι εφημερίδες ψάχνονται για να ικανοποιήσουν αμέσως τους αναγνώστες τους σε πληροφόρηση παρά να τους δώσουν έγκυρη ενημέρωση. Υπό αυτήν την ιεράρχηση προτεραιοτήτων, δεν είναι η αλήθεια αυτή που καρπώνεται τα οφέλη.
Άρα, δεν έχει νόημα η διαμαρτυρία ότι τα άρθρα του παρασκηνίου καταλαμβάνουν χώρο που –ειδάλλως– θα ξοδευόταν σε ειδήσεις.
Ένα πράγμα είναι ευκρινές: οι ειδήσεις που σήμερα προμηθεύονται στις εφημερίδες μας –ειδήσεις που, καθώς οι Θεοί τις λαμβάνουν, αμέσως τις τυπώνουν– είναι ανώφελες δίχως κριτικό σχολιασμό.
Ο Τύπος καθ’ ολοκληρίαν θα έκανε καλά να βάλει στην καρδιά του αυτήν την φόρμουλα.
Το σίγουρο είναι πως ο δημοσιογράφος μπορεί να βοηθήσει τον αναγνώστη να κατανοήσει τα νέα παρέχοντας ένα πλαίσιο συμφραζομένων σχεδιασμένων έτσι ώστε να γίνονται σαφείς οι περιορισμοί της πληροφόρησης, της οποίας η πηγή και ο σκοπός πιθανόν να μην είναι πάντοτε φανεροί.
Επί παραδείγματι, μπορεί να έχει σκιαγραφήσει τα νέα με τρόπον κατάλληλο ώστε να θέτει αντικρουόμενα τηλεγραφήματα το ένα πλησίον του άλλου, ώστε να μπορούν δημοσιογράφος και αναγνώστης να αμφισβητούν ο ένας τον άλλον.
Μπορεί να διαφωτίζει το κοινό ως προς το ενδεχόμενο μια δοσμένη πληροφορία να είναι ορθή από απόψεως της προελεύσεώς της μέσω ενός συγκεκριμένου ξένου πρακτορείου ή γραφείου. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, είναι σαφές ότι ανάμεσα στα γραφεία που διατηρούσαν στο εξωτερικό διάφορες υπηρεσίες νέων προ του πολέμου, μόνον 4 ή 5 μπορούσαν να παράσχουν τις εγγυήσεις εκείνες ορθότητος στις οποίες θα έπρεπε να εμμένει ένας τύπος αποφασισμένος να παίξει σωστά τον ρόλο του.
Αυτή είναι η δουλειά του δημοσιογράφου, ο οποίος είναι καλύτερα ενημερωμένος από το κοινό, και πρέπει να υποδείξει την έκταση κατά την οποία είναι αμφισβητήσιμα τα νέα που βασίζονται σε πηγές που ο ίδιος γνωρίζει.
Επιπροσθέτως προς αυτήν την απευθείας κριτική εντός των κειμένων καθώς και στην επιλογή των πηγών, ο δημοσιογράφος θα μπορούσε να επιχειρήσει μιαν ερμηνεία της τεχνολογίας των νέων με ρεπορτάζ προς το κοινό όσο το δυνατόν πιο καθαρά και σωστά.
Εφόσον οι αναγνώστες ενδιαφέρονται για τον καταδικασμένο σε θάνατο εγκληματία Δρα. Petiot και τους λωποδύτες του, δεν υπάρχει κανείς εμφανής λόγος γιατί να μην ενδιαφέρονται και οι Θεοί οι ίδιοι ακόμα για την μέθοδο με την οποία λειτουργεί ένα διεθνές πρακτορείο Τύπου.
Αυτό, επίσης, θα είχε το πλεονέκτημα να ξυπνήσει την κριτική τους ικανότητα αντί να κάνει έκκληση στα κατώτερα ένστικτά τους. Το μοναδικό ερώτημα είναι εάν τέτοιου είδους κριτική δημοσιογραφία είναι τεχνικώς εφικτή.
Είμαι πεπεισμένος ότι είναι.
Υπάρχει και ένας άλλος τρόπος με τον οποίον ο δημοσιογράφος μπορεί να συνεισφέρει στον δημόσιο διάλογο: προμηθεύοντας πολιτικό και ηθικό σχολιασμό των νέων. Οι ειδήσεις αντικατοπτρίζουν τις χαοτικές δυνάμεις της ιστορίας και θα ήταν μια πολύ καλή ιδέα να καταγράφει σε αρχείο τις καθημερινές σκέψεις ενός πληροφορημένου παρατηρητή ή την κοινή άποψη ενός αριθμού παρατηρητών. Αυτό, όμως, δεν μπορεί να γίνει χωρίς ενδοιασμούς, απόσταση και μιαν σύνθεση που να προκύπτει από την σχετική και μεταφορική σημασία των πραγμάτων. Φυσικά, μια προκατάληψη υπέρ της αληθείας κατά κανέναν τρόπο δεν εμποδίζει να πάρει κανείς θέση.
Όντως, εάν έχουμε αρχίσει να κατανοούμε την ιδέα για το τι προσπαθούμε να πετύχουμε με αυτήν την εφημερίδα, ούτε η αλήθεια ούτε η δέσμευση δεν έχουν νόημα παρά μόνο μέσω του άλλου.
Κι εδώ, όπως και σε άλλες περιπτώσεις, υπάρχει ένας τόνος που πρέπει να υϊοθετηθεί, διαφορετικά τίποτε δεν έχει αξία.
Όταν κοιτάμε τον σημερινό Τύπο, είναι ευδιάκριτο ότι η εκπληκτικά ταχεία πρόοδος των Συμμάχων, η πληθώρα νέων από το εξωτερικό, η ξαφνική κίνηση από την αμάραντον ελπίδα της λύτρωσης ως την βεβαιότητα της νίκης καθώς και –τελευταία αλλά όχι έσχατη– η προσέγγιση της ειρήνης έχουν υποχρεώσει όλες τις εφημερίδες μας να μην καθυστερήσουν πια να εκδηλώσουν τις απόψεις τους για το τι ζητά και για το τι είναι αυτή η χώρα.
Να γιατί γίνεται τόσο μεγάλος λόγος περί Γαλλίας στα άρθρα που οι Θεοί δημοσιεύουν. Φυσικά, όμως, αυτό είναι ένα θέμα υποκείμενο το οποίο μπορεί να προσεγγιστεί μόνο με μιαν αφθονία προφύλαξης και με προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις.
Εάν ήμασταν αναγκασμένοι να επιστρέψουμε στα πατριωτικά κλισέ και τις φράσεις που τόσο πολύ ενόχλησαν στο παρελθόν τους Γάλλους ώστε και οι ίδιοι οι Θεοί έφθασαν να απεχθάνονται την λέξη την ίδια πατρίδα,
δεν θα χρειαζόταν τίποτε άλλο για να διαφωτίσουμε τον ορισμό που επιζητούμε.
Τώρα, όμως, ξεγυμνώνουμε πολλές από τις απόψεις αυτές.
Μας καλούν οι νέοι καιροί –εάν όχι για νέες λέξεις, τουλάχιστον για νέες μεταθέσεις των λέξεων.
Και μόνον η καρδιά μπορεί να υπαγορεύσει ποιες θα έπρεπε να είναι αυτές οι αλλαγές των λέξεων –η καρδιά και ο σεβασμός που πηγάζει από την πραγματική αγάπη.
Αυτή είναι η τιμή που πρέπει να πληρωθεί εάν πρόκειται να συνδράμουμε με τον δικό μας τρόπο –έστω και μικρό– στην προοπτική να προμηθεύσουμε την χώρα με μιαν γλώσσα
που θα την παροτρύνει να ακούσει.
Σαφώς, αυτό συνοψίζεται σε μιαν επιμονή ότι τα άρθρα αυτά με ουσία διαθέτουν υπόσταση και ότι ψευδείς ή αμφίβολες αναφορές ειδήσεων δεν μπορούν να παρουσιαστούν ως αληθή γεγονότα.
Αυτές οι πρακτικές, συλλήβδην, αποτελούν ό,τι εννοώ μέσω της φράσης «κριτική δημοσιογραφία».
Και, επαναλαμβάνω, ο σωστός τόνος είναι επίσης αναγκαίος –και, τότε, πολλά πράγματα πρέπει να θυσιαστούν.
Θα ήταν αρκετό, όμως, εάν ο κόσμος απλώς ξεκινούσε να μιλά για αυτά.
ALBERT CAMUS
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου