«ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ»
Άρθρο του Αλμπέρ Καμύ
“COMBAT”, 23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1944
Μετάφραση: Χρήστου Π. Παπαχριστόπουλου Copyright: Christos P. Papachristopoulos
Σημείωμα του μεταφραστή
1. Ο Jules Guesde (1845-1922) υπήρξε εξόριστος δημοσιογράφος, ρεπουμπλικανός, υποστηρικτής της Κομμούνας, μέλος του Εργατικού Κόμματος που εξελίχθηκε σε Σοσιαλιστικό Κόμμα Γαλλίας. Έκανε γνωστό τον Μαρξισμό στην Γαλλία και έγραψε κείμενα περί θεμάτων κοινοκτημοσύνης. Θεωρείται αρχηγός του επαναστατικού σοσιαλισμού, ενσάρκωση των σοσιαλιστικών αξιών στην αγνότερη μορφή τους. Βλ. την ομιλία Καμύ «ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ ΣΕ ΕΝΑΝ ΕΞΟΡΙΣΤΟ».
2. Στις 16/11/1944 ο François Mauriac έγραψε στην Le Figaro ένα άρθρο με τίτλο «ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ» όπου εξέφραζε την ελπίδα του να συνενώσουν τα 2 στρατόπεδα τις δυνάμεις τους και οι Χριστιανοί μεν να πάψουν να αντιτίθενται στην κοσμική εκπαίδευση και στην διδασκαλία περί ανεξιθρησκείας ενώ οι Σοσιαλιστές δε να πάψουν να αντιτίθενται στον κλήρο. Κατά τον τρόπο αυτό, όλες οι μεταφράσεις περί Σοσιαλισμού ενώνονται με τις μεταφράσεις περί Χριστιανισμού και με τις μεταφράσεις περί Τύπου και ειδικά: «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ», «ΕΘΝΟΣ, ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ», «ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ», «Η ΠΟΙΝΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ», «ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΚΡΙΣΙΣ», «ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΧΑΡΙΣ», «ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», «Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ», «Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ», «Η ΑΙΩΝΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ», «ΠΕΣΣΙΜΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΑΡΡΟΣ».
3. Ο Jean-Daniel Jurgensen ήταν βασικός αρθρογράφος στην εφημερίδα Défense de la France η οποία ιδρύθηκε επί Κατοχής, στις 14/7/1941, και ονομάστηκε France-Soir στις 8/11/1944.
4. Ως προς το θέμα των 2 στρατοπέδων: η αναφορά πιθανόν συνδέεται με την παρουσία του Πατρός Michel Riquet στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Mauthausen και Dahau ή με τον Πάπα Eugenio Pacelli (Πίο 12ο) ο οποίος θεωρείται ο υπέρμαχος της «Χριστιανικής Ειρήνης» αλλά λόγω της αντίθεσής του στον Μαρξισμό προκάλεσε το σχίσμα του Ψυχρού Πολέμου σε Εκκλησίες Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπη. Το θέμα αναπτύσσεται και στην πολεμική Albert Camus-Gabriel Marcel στο άρθρο «ΓΙΑΤΙ Η ΙΣΠΑΝΙΑ» αλλά συνδέεται και με τις αναφορές στις εικόνες της ειδυλλιακής Γερμανίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που παρέδωσε ηττημένη ο Dönitz στις 9/5/1945, Ημέρα της Ευρώπης, μνήμες που έχει αναθέσει ο συγγραφέας για εικονογράφηση από τον Μποτιτσέλλι εν όψει της Αποκάλυψης. Το ζήτημα των Συνθηκών αφορά τόσο την Συνθήκη της Ρώμης του 1957 όσο και την Ρώμη με τις σαρκοφάγους στο Βατικανό, μουσείου του οποίου την είσοδο σχεδίασε για το 2000 ο Πίος 12ος. Αναφορά στις Χριστιανικές Κατακόμβες γίνεται και στο έργο «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ» αλλά και στον επίλογο του «ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ» σε σχέση με τις ληκύθους και τα γεωμετρικά αγγεία του Παρθενώνος, τα αρχαία ερείπια, το «Ancien Regime» και τον αρχαίο Χριστιανισμό καθώς και τους Χριστιανούς του 1ου αιώνος (βλ. «ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ») αλλά και τις επαφές της αρχαίας Ελλάδας μέσω του έργου του Edgar Quinet. Βλ. ως προς το θέμα της αναγέννησης τα άρθρα «Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ», «Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ», «ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ» καθώς και την ολοκληρωμένη ενότητα «ΟΥΤΕ ΔΗΜΙΟΙ ΟΥΤΕ ΘΥΜΑΤΑ» και «ΤΟ ΕΛΛΗΝΟΠΟΥΛΟ».
4. Το κείμενο αυτό βασικά ενώνεται με τις μεταφράσεις Όργουελ με τίτλο «ΟΙ ΝΕΕΣ ΙΔΕΕΣ ΤΟΥ ΜΑΡΞ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ» και «ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ» ενώ, για τα θέματα θρησκευτικής εκπαίδευσης, Χριστιανισμού και Σοσιαλισμού, με τα εξής: «ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΤΟ ΕΤΟΣ 2000», «ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», «ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», «ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΧΑΡΙΣ», «ΟΙ ΔΙΚΑΙΟΙ», «ΚΡΑΤΟΣ, ΕΘΝΟΣ, ΛΑΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ». Τα θέματα αυτά περί Δικαίου μπορούν να συνενωθούν συνταγματικά με το περιεχόμενο των άρθρων α) «Ο ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΦΟΡΜΟΥΛΑΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ», «ΧΑΡΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ», «ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ», «Η ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ», «ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΑΡΞΙΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ», «Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙ ΤΥΠΟΥ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ», «DE FACTO ΚΑΙ DE JURE ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ», «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΗ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ», «Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ», «ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ», «ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ» και β) «Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΩΣ ΑΣΚΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟΥ», «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΡΙΟΠΑΘΕΙΑ», «Η ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ», «ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΤΥΡΑΝΝΙΑ»
Σύμφωνα με ό,τι διαβάζει κανείς στον Τύπο στο Παρίσι, όλοι στην Γαλλία είναι Σοσιαλιστές –φαινόμενο που έχουμε ήδη σημειώσει. Από την Le Figaro ως την Le Populaire, η οικονομία της κοινοκτημοσύνης (της κομμούνας ή της κολλεκτίβας) έχει κι απολαμβάνει έναν Τύπο πολύ ωραίο.
Ο κ. Mauriac μιλά για «σοσιαλιστική πίστη».
Ο κ. Jurgensen, ο οποίος γράφει για λογαριασμό του Εθνικού Κινήματος της Απελευθέρωσης (Mouvement de Libération nationale), χαρακτηρίζει το κίνημα ως «χειρωνακτικό».
Το ίδιο λεξιλόγιο χρησιμοποιούν και οι Χριστιανοί Δημοκράτες.
Αυτό είναι λιγότερο εκπληκτικό απ’ ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως.
Και –σε αντίθεση με όσα λένε ορισμένοι– δεν συμβαίνει αυτό μόνον επειδή έχει επιταχυνθεί η διολίσθηση της Γαλλίας προς τα αριστερά. Συμβαίνει, υπεράνω όλων, επειδή την 4ετίαν αυτή της αναγκαστικής περισυλλογής οι άνθρωποι της παλαιάς δεξιάς κατέληξαν να αναγνωρίσουν πως το κοινωνικό πρόβλημα ήταν πραγματικό και πως ένα έθνος δεν θα μπορούσε να απολαύσει την νεανική του ρώμη εάν δεν εξασφάλιζε πρώτα την ευημερία των παιδιών του.
Δεν είναι εκπληκτική, άρα, αυτή η εκ του πλησίον ομοφωνία.
Διότι τί είναι –εν τέλει– αυτό που εμποδίζει τόσα στέρεα αλλά υποκειμενικά κομμάτια του κοινού ή του δημοσίου να συνενωθούν ώστε να σχηματίσουν ένα πανίσχυρο κόμμα πλειοψηφίας που να είναι ικανό να εφαρμόσει και να θεσπίσει δια ψηφοφορίας τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται εάν πρόκειται η Γαλλία να αναγεννηθεί;
Δεν πρόκειται, ασφαλώς, για αυτές τις παρωχημένες αντιλογίες ή φιλονικίες που ευκαιριακά έρχονται στην επιφάνεια δια του Τύπου. Είναι ανόητη η ιδέα ότι οι θρησκευτικές διαφορές εμποδίζουν, κατά κάποιον τρόπο, τον σχηματισμό ενός συνασπισμού ανθρώπων καλής βούλησης.
Όταν οι Σοσιαλιστές επιλέγουν κατ’ αποκλειστικότητα να εστιάσουν στην αντίθεση του Βολταίρου προς τον κλήρο εξαιρώντας όλες τις άλλες ιδέες του περί θρησκευτικής εκπαίδευσης, φέρονται απλά ως παιδάκια.
Και όταν τα μαλώνει ο κ. Mωράκ για τον λόγον αυτό, βιάζεται πάρα πολύ. Το πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί είναι τόσο σημαντικό που όλοι μας πρέπει να εγκύψουμε, εργαζόμενοι, πάνω του. Όταν διακυβεύεται το μέλλον τόσο πολλών ανθρώπων, είναι αδιανόητο να βυθιζόμαστε και να καταποντιζόμαστε με διαμάχες για ένα θέμα τόσο οικείο όσο η θρησκεία.
Το πραγματικό εμπόδιο έγκειται αλλού.
Κατ’ αρχάς, υπάρχει πιθανότητα να μην χρησιμοποιούν όλοι την λέξη «σοσιαλισμός» με τον ορθό τρόπο. Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι όλοι έχουν μιαν διαίσθηση –λιγότερο ή περισσότερο, έστω και συγκεχυμένη– για την επείγουσα ανάγκη κοινωνικής δικαιοσύνης.
Η πρόοδος προς την διεύθυνσην αυτή υπήρξε πάντοτε θετική.
Αυτό, ωστόσο, δεν αρκεί πια.
Χρειάζεται να διευκρινίσουμε την πολιτική κατάσταση η οποία είναι, ταυτογχρόνως, τόσο ανησυχητική και τόσο ενθαρρυντική.
Η άποψή μας είναι πως είναι εφικτό να διακρίνουμε τουλάχιστον 2 μορφές σοσιαλισμού στις πολιτικές φιλοσοφίες που –κατά τον τρέχοντα χρόνο– αναζητούν έκφραση: έναν παραδοσιακό Μαρξιστικό σοσιαλισμό (αντιπροσωπευτικό των γηρασμένων κομμάτων) και έναν φιλελεύθερο σοσιαλισμό, με πνεύμα γενναιοδωρίας που –αν και δεν διατυπώνεται φανερά– αντικαθρεφτίζεται στα κινήματα και στις προσωπικότητες που έχουν γεννηθεί από την Αντίσταση.
Αυτή η τελευταία μορφή του Σοσιαλισμού, στην έκταση κατά την οποία μπορεί κανείς να συντάξει με τεκμήρια το περιεχόμενό του, τείνει κα κάνει επίκληση στην Γαλλική παράδοση περί κοινοκτημοσύνης κολλεκτίβας που επέτρεπε πάντοτε χώρο υπέρ της ατομικής ελευθερίας χωρίς να χρωστά τίποτε στον φιλοσοφικό υλισμό η ματεριαλισμό.
Αυτό είναι που στην πραγματικότητα εμφανίζεται για να εμποδίσει την συγχώνευση με τις παλαιότερες σοσιαλιστικές μορφές κατά τον παρόντα χρόνο.
Γινόμαστε μάρτυρες, επομένως, μιας αντιπαράθεσης 2 σοσιαλισμών –και το πρόβλημα, χρονικά, συνοψίζεται στο να υπολογίσουμε με την φαντασία μας εάν η αντιπαράθεση αυτή θα καταλήξει σε ένα δόγμα κατήχησης υπέρ ενός συμβιβασμού και μιας ευρείας συμμαχίας ή απλώς θα πιέσει τον σοσιαλισμό της Αντίστασης να φωτίσει το πρόγραμμά του και να βρει μιαν καινή (novel) μορφή έκφρασης.
Σύμφωνα με την άποψή μας, η Γαλλία έχει να κερδίσει από την αντιπαράθεσην αυτή.
Φαίνεται, ωστόσο, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να κινούνται υπερβολικά γρήγορα στην σημερινήν εποχή.
Αντί να αναζητούν βιαστικά την ενότητα, θα ήταν καλύτερα εάν ο κόσμος και από τα 2 στρατόπεδα επιχειρούσε να ορίσει τι είναι αυτό που θέλει να ενώσει.
Ο σοσιαλισμός δεν είναι μόδα∙ είναι μια δέσμευση. Συνεπώς, είναι ευκταίο να προσπαθήσει ο καθένας μας να κατανοήσει σε τι δεσμεύεται. Δεν μπορεί να είσαι σοσιαλιστής κατ’ αρχήν αλλά συντηρητικός στις οικονομικές παροχές, για παράδειγμα. Ο Σοσιαλισμός είναι μια μόνιμη δέσμευση επί παντός του επιστητού.
Αυτός που ψάχνει ειλικρινά να βρει μιαν φόρμουλα (που να συνοψίζει καλύτερα τις επιδιώξεις του ή της επιδιώξεις της που εμπνέουν) θα πρέπει να ζυγίσει προσεκτικά το κατασκευαστικό υλικό ώστε να προκύψει, επιτέλους, για το καλό της χώρας, ένας Γαλλικός Σοσιαλισμός τροφοδοτούμενος ενεργειακά από την ελευθερία και ασυμβίβαστος σε θέματα δικαίου.
Πρέπει, ωστόσο, να ειπωθεί ότι «ουδέν νεώτερον» δεν θα υπάρξει στον τομέαν αυτόν ανάπτυξης διότι απλώς θα δώσει μιαν ιστορικήν υλοποίηση στις ιδέες που έχει ήδη σκιαγραφήσει και προαναγγείλει ο περίφημος Jules Guesde.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου