«ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΤΥΠΟΥ»
Άρθρο του Αλμπέρ Καμύ
“COMBAT”, 31 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1944
Μετάφραση: Χρήστου Π. Παπαχριστόπουλου
Copyright: Christos P. Papachristopoulos
Σημείωμα του μεταφραστή: το κείμενο αυτό πρέπει να αναγνωστεί σε σύνδεση με τις μεταφράσεις Όργουελ περί Τύπου και σε άμεση ένωση με ολόκληρη την σειρά μεταφράσεων των κειμένων Καμύ με τους εξής τίτλους: «Ο συγγραφεύς και το επόχημά του», «Το επάγγελμα του Δημοσιογράφου» , «Χάρτης για την κυβέρνηση του Τύπου», «Η Συνταγματικότητα των κειμένων περί Τύπου διατάξεων», «Η Δευτέρα Παρουσία και η αντίσταση των εφημερίδων», «Συνθήκες και Διπλωματία του Τύπου», «Ιδιοκτησία του Τύπου και Χριστιανισμός», «Δημοσιογραφική κατάθεση και Χριστιανικός Τύπος», «Χριστιανικός διάλογος και Δημοσιογραφία», «Κριτική Δημοσιογραφία», «Αντίσταση, Εξέγερση και Δημοσιογραφία», «Η μεταρρύθμιση του Τύπου», «Τριγωνική συνεργασία δημοσιογράφων», «Αυτοκριτική». Πρέπει να ερμηνευθούν μαζί με την όλη την σειρά άρθρων περί Αντίστασης και την σειρά κειμένων περί Εικόνας και Αποκαλύψεως.
Δεδομένου ότι μας δόθηκε ένα μικρό διάλειμμα για την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ εξέγερσης και πολέμου, θα ήθελα να αναπτύξω σήμερα ένα θέμα που το γνωρίζω καλά και το οποίο είναι στενά συνδεδεμένο με την καρδιά μου: τον τύπο.
Και, εφόσον ο τύπος που είναι το ζητούμενο, είναι ο νέος τύπος που έχει βγει στο φως από την Μάχη των Παρισίων, θα ήθελα να μιλήσω για αυτόν με την αδελφοσύνη και διαφάνεια που οφείλει κανείς σε συντρόφους.
Όταν εκδιδόμασταν μυστικώς και στην παρανομία, είναι φυσικό ότι γράφαμε τα άρθρα μας με απλότητα και δίχως διακηρύξεις αρχών. Ξέρω, όμως, ότι για όλους τους συντρόφους μας σε όλες μας τις εφημερίδες το κάναμε με μιαν σπουδαία και μυστικήν ελπίδα.
Δώσαμε άσυλο στην ελπίδα ότι αυτοί οι άνδρες που αψήφισαν με γενναιότητα θανάσιμους κινδύνους για χάρη λίγων ιδεών που οι Θεοί τις κρατούσαν στην καρδιά τους ως πολύ αξιαγάπητες, θα έβρισκαν έναν δρόμον ανοιχτό να δώσουν στην χώρα τους τον τύπο που της άξιζε και που είχε χάσει.
Ξέραμε από εμπειρία ότι ο προπολεμικός τύπος είχε απεμπολήσει τις αρχές του και την ηθική του που είχαν κατασχεθεί.
Η δίψα για το χρήμα και η αδιαφορία για τα μεγαλεία είχαν συνδυαστεί ώστε να δώσουν στην Γαλλία έναν τύπο, ο οποίος –με λιγοστές εξαιρέσεις– δεν είχε άλλον σκοπό πλην του να μεγεθύνει αυτήν την δύναμη των λίγων ιδεών και καμίαν άλλη στόχευση εκτός από την υποτίμηση της ηθικής όλων. Εξ ου και δεν ήταν δύσκολο για τον τύπον αυτό να εξελιχθεί σε ό,τι εξελίχθηκε στην περίοδο 1940-44, δηλαδή μια κηλίδα στην τιμή της πατρίδος.
Ο πόθος μας –που ήταν ακόμα πιο εντατικά αισθητός επειδή ήταν συχνά άρρητος– ήταν να απελευθερώσουμε τις εφημερίδες από την εξάρτησή τους από το χρήμα και να τους δώσουμε έναν τόνο και μιαν αλήθεια που θα επέτρεπε στο κοινό να ανακαλύψει ό,τι καλύτερο διέθεταν. Πιστεύαμε τότε ότι μια χώρα αξίζει ό,τι αξίζει ο τύπος της.
Και εάν είναι αληθές ότι οι εφημερίδες αποτελούν την φωνή του έθνους, ήμασταν αποφασισμένοι να πράξουμε το δικό μας μικρό καθήκον ώστε να ανεβάσουμε την εικόνα της χώρας εξευγενίζοντας την γλώσσα της.
Ορθώς ή εσφάλμένως, για το ιδανικό αυτό πέθαναν πολλοί από εμάς κάτω από αφάνταστες συνθήκες ενώ άλλοι άντεξαν εντός της φυλακής τα μέτρα καταναγκασμού και την μοναξιά.
Για την ακρίβεια, απλώς κατέχαμε θέσεις γραφείων όπου συνενώναμε και μοντάραμε εφημερίδες που εκδίδαμε μυστικώς όταν η μάχη λυσσομανούσε.
Αυτή ήταν μια σπουδαία νίκη και οι δημοσιογράφοι της Αντίστασης αξίζουν τον σεβασμό όλων για το θάρρος και την αποφασιστικότητα που επέδειξαν.
Ωστόσο –και ζητώ συγγνώμη που το λέω αυτό σε ώρα γενικευμένου ενθουσιασμού– αυτό το επίτευγμα χάνει την λάμψη του επειδή τόσο πολλά απομένουν να γίνουν.
Έχουμε κατακτήσει τα μέσα να προχωρήσουμε στην σαρωτική επανάσταση που θέλαμε αλλά μένει ακόμη να την κάνουμε πραγματικότητα. Και για να το θέσω με ειλικρίνεια, εάν κρίνω από την πρώτη δωδεκάδα εκδόσεων που έκαναν την εμφάνισή τους στο Παρίσι, αυτός ο ελεύθερος τύπος επιτρέπει ακόμα να επιθυμούμε αρκετά ακόμα.
Ελπίζω πως ό,τι έχω να πω για το θέμα αυτό στο άρθρο αυτό καθώς και στα επόμενα που θα ακολουθήσουν θα εκληφθούν με το σωστό πνεύμα.
Μιλώ εκ μέρους μιας αδελφοσύνης που γεννήθηκε στο πεδίο της μάχης.
Και οι παρατηρήσεις μου δεν σκοπεύουν σε κάποιον συγκεκριμένα.
Αυτή η άσκηση κριτικής απευθύνεται προς ολόκληρο τον τύπο, συμπεριλαμβανομένων και ημών.
Ορισμένοι θα πουν ότι αυτή η κριτική είναι πρόωρος, ότι στις εφημερίδες μας πρέπει να δοθεί χρόνος ώστε να αυτό-οργανωθούν πριν ερωτηθούν για να εξετάσουν την κοινή τους συνείδηση.
Διαφωνώ.
Είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε καλά ότι οι εφημερίδες μας έπρεπε να συγχωνευθούν σε απίστευτα δύσκολες συνθήκες.
Ωστόσο, αυτό δεν είναι το σημείο που ήθελα να θίξω αλλά ότι από την αρχή θα έπρεπε να είχε υϊοθετηθεί ένας δεδομένος τόνος που δεν υπήρξε.
Η αλήθεια είναι ότι τώρα που ο τύπος είναι σε πορεία ώστε να αυτοκαθορίσει την εικόνα του και να αποφασίσει ποιο σχήμα τελικά θα λάβει, απαιτείται να κοιτάξει με ευθύτητα στον καθρέφτη. Τότε, θα έχει μιαν πιο καθαρήν ιδέα για το τι θέλει να γίνει και για το τι θα γίνει.
Τί είναι, λοιπόν, αυτό που ζητούμε;
Έναν τύπο καθαρό, αρρενωπό, γραμμένο με έντιμο στυλ.
Όταν γνωρίζεις –όπως το μάθαμε εμείς οι δημοσιογράφοι αυτά τα 4 έτη που προηγήθηκαν– ότι το γράψιμο ενός άρθρου μπορεί να έχει το αποτέλεσμα να σε βάλει στην φυλακή ή να σε σκοτώσουν, είναι προφανές ότι οι λέξεις έχουν αξία και πρέπει να σταθμίζονται προσεκτικά.
Αυτό που ελπίζαμε να αποκαταστήσουμε ήταν η δυνατότητα ανταπόκρισης του δημοσιογράφου προς το κοινό.
Το αμάρτημα ενός ακάματου
Στην βία, την ορμή και την φρενίτιδα της πολεμικής μας, οι εφημερίδες μας έπεσαν στο αμάρτημα που υποπίπτει κάθε ακαμάτης.
Κατά την διάρκεια της εγρήγορσης για την ανάσταση, το σώμα εργάστηκε υπεράγαν με αποτέλεσμα ο νους να παραδώσει τα κλειδιά της άμυνάς του.
Επιτρέψτε μου να πω εδώ –κατά έναν γενικόν τρόπο– τι προτείνω να υποβάλω προς εξέτασιν λεπτομερώς στην συνέχεια: πολλές από τις εφημερίδες μας στράφηκαν προς τα πίσω σε φόρμουλες που κανείς δεν θα θεωρούσε εκτός χρόνου.
Ωστόσο, ούτε οι Θεοί δεν ορρωδούν προ των κάθε είδους ρητορικών υπερβολών και αποκλήσεων προς την ευαισθησία των κοπελιών που ψωνίζουν στα καταστήματα και που γέμιζαν τις στήλες των εφημερίδων μας πριν και μετά τον πόλεμο.
Ο λόγος για το πρώτο αμάρτημα είναι ότι –επειδή στην ανάγκη και οι Θεοί πείθονται– πρέπει και μεις να πειστούμε, αν και αυτό που κάνουμε είναι απλώς μια αναπαραγωγή του τύπου της κατοχής με τους ρόλους ανεστραμμένους.
Ο λόγος για το δεύτερο αμάρτημα είναι ότι ακολουθήσαμε την οδό της ελάχιστης αντίστασης και στραφήκαμε πίσω σε φόρμουλες και ιδέες που απειλούν να ναρκοθετήσουν την ηθική του τύπου και της χώρας.
Αφού το κάναμε, δεν επιτρέπεται να υπονομευθεί αυτή η ηθική εκτός κι αν θέλαμε να αποποιηθούμε των ευθυνών μας και να εγκαταλείψουμε κάθε ελπίδα να ολοκληρώσουμε.
Τώρα που έχουμε κατακτήσει τα μέσα έκφρασης, το καθήκον ανταπόκρισης προς τον ίδιον τον εαυτόν μας και προς την χώρα είναι υπέρτατη.
Είναι ουσιώδες να το αναγνωρίσουμε αυτό και ο σκοπός του άρθρου αυτού είναι να εξασφαλίσει πως θα το κάνουμε.
Η αποστολή για τον καθένα μας είναι να σκεφτούμε προσεκτικά τι θέλει να πει –και, σταδιακά, να διαμορφώσουμε το σχήμα της εφημερίδας του∙ είναι να γράψουμε με προσοχή δίχως να χάσουμε ποτέ την θέαση της εκτάκτου ανάγκης να αποδώσουμε στην χώρα την επίσημη φωνή της.
Εάν διαπιστώσουμε στο κείμενο ότι αυτή η φωνή παραμένει ένδοξη και όχι φθονερή, υπερηφάνως αντικειμενική και όχι στείρα ρητορικής, ανθρωπιάς και όχι μετριότητας, τότε αρκετά θα διασωθούν εκ των ερειπίων και δεν θα ξεπουλήσουμε το δικαίωμά μας στην υπόληψη του έθνους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου