«ΕΙΚΟΝΕΣ ΜΙΑΣ ΠΑΡΑΔΟΜΕΝΗΣ ΚΑΙ ΕΙΔΥΛΛΙΑΚΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ»
Μνήμες για εικονογράφηση από τον Μποτιτσέλλι
Άρθρο του Αλμπέρ Καμύ
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ “COMBAT”, 30 ΙΟΥΝΙΟΥ 1945
Μετάφραση: Χρήστου Π. Παπαχριστόπουλου
Copyright: Christos P. Papachristopoulos
Σημείωμα του μεταφραστή: Το κείμενο αυτό πρέπει να αναγνωστεί κυρίως σε σχέση με την «ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ» όπου γίνεται αναφορά στο «ξίφος του δημίου» της πόλης Friburg που φέρει την επιγραφή «Κύριε Θεού, συ ο Ιησούς ει ο κριτής»-“Lord Jesus, thou Art the judge”. Επιπλέον, πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν και τα άρθρα στην εφημερίδα COMBAT (βλ. μεταφράσεις Καμύ) με τίτλο: «Η ποινή του Θανάτου και ο Χριστιανισμός», «Η Δευτέρα Παρουσία και η αντίσταση των εφημερίδων», «Λογοκρισία, προπαγάνδα και Αποκάλυψη», «Το πείραμα Χίτλερ: Ξίφος, Ζυγός και Γόρδιος δεσμός», «Το ξίφος ως σύμβολο του κυβερνήτη», «Το ξίφος της Αποκάλυψης και η Ιστορία», «Ο Σταυρός του Μαρτυρίου», «Η φόρμουλα πανάκειας των Θεών της Γερμανίας», «Ο χειρισμός της φόρμουλας της ελευθερίας». Ίσως να πρέπει να συνδυαστούν με την εκτίμηση του συγγραφέα στην διάλεξη «ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΝ» ότι πρέπει να ενωθεί ο Γόρδιος Δεσμός του Ελληνικού και του Χριστιανικού πολιτισμού που κόπηκε από το ξίφος του Μεγ. Αλεξάνδρου. Βλ. την εργασία «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ», την μετάφραση «ΟΙ ΜΥΘΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ BOTTICELLI: Η ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ ΚΑΙ Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ» (μελέτη για τον Νεοπλατωνικό Συμβολισμό του κύκλου του), την μετάφραση Όργουελ «ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΥΠΟ ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ», το έργο «ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΥΠΟ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ» και σε συνδυασμό και σχέση με το βιβλίο του συγγραφέα Georges Bernanos “Grands Cimetières sous la lune” το οποίο καταδικάζει την στάση της Εκκλησίας στον Ισπανικόν Εμφύλιο.
Για έναν άνθρωπο που έχει ζήσει υπό την Χιτλερική κατοχή, έστω κι αν γνώριζε την προπολεμική Γερμανία, η χώρα αυτή διατηρεί απροσδόκητες ενδείξεις αίματος που είναι δύσκολο να λησμονηθούν.
Εάν κανείς την δει με την φαντασία του από μακριά, καλυμμένη από ξένους στρατούς, ζουληγμένη μεταξύ δύο –αυτήν την στιγμή– αντιπάλων συνόρων, με τις πόλεις της μεταμορφωμένες σε άμορφα ερείπια δίχως σχήμα και με τον λαό της εγκλωβισμένο κάτω από το βάρος του πιο απαίσιου μίσους, τότε μπορεί να κάνει με ταχυδακτυλουργικό τρόπο μιαν επίκληση σε μιαν αποκαλυπτικήν εικόνα ταιριαστή στο βίαιο παρελθόν της και στο δοκιμαζόμενο παρόν της.
Αυτή ήταν η αίσθηση που αποκόμισα από τα πράγματα και (κατευθυνόμενος προς τα Γερμανικά σύνορα, πηδώντας ανάμεσα σε οδούς καταρρακωμένες από τον πόλεμο) ό,τι είδα ενίσχυσε τα προμηνύματά μου.
Τίποτε εξ όσων κανείς συναντά στην Ανατολική Γαλλία δεν μπορεί να χαροποιήσει την καρδιά.
Σε καιρό ειρήνης, θα είχα ήδη αισθανθεί δυσφορία εδώ, δεδομένης της αδυναμίας μου για λιοκαμένες χώρες. Με μιαν λέξη, θα το είχα βρει δύσκολο να αναπνέω. Ανάμεσα, όμως, στα ερείπια και στα άγονα χωράφια που κομμάτιασε ο πόλεμος και είναι σημαδεμένα από στρατιωτικά κοιμητήρια σκιασμένα από έναν αχάριστο και άδωρον ουρανό, ένα πανίσχυρο αίσθημα κατάπληξης και δέους συναρπάζει τον κάθε περιηγητή.
Αυτή είναι πράγματι η χώρα των νεκρών. Και, πράγματι, πόσοι υπάρχουν εδώ!
3 φορές σε έναν αιώνα, εκατομμύρια άνδρες γονιμοποίησαν αυτήν την στείρα χώρα με τα ακρωτηριασμένα τους κορμιά. Όλοι πέθαναν εντός αυτού του μικρού χώρου και, μάλιστα, για κατακτήσεις τόσο εύθραυστες που δεν μπορούν να συγκριθούν με τους αριθμούς των νεκρών.
Όλα εδώ μιλούν για τα ανθρώπινα πάθη.
Όντως, το να είσαι εδώ διευκολύνει να καταλάβεις τις απόψεις του Barrès.Τί κρίμα, όμως, που κανείς πλέον δεν μπορεί να συμμεριστεί και τις ελπίδες του. Ξέρουμε τώρα ποιες είναι οι προοπτικές μας μακροπρόθεσμα. Οι πεποιθήσεις του δεν μας ανήκουν πλέον.
Είναι θαύμα, λοιπόν, που προσεγγίζει κανείς την Γερμανία με μιαν καρδιά πιασμένη από την πίκρα; Μπορούμε να φανταστούμε αυτήν την χώρα χωρίς να σκεφτούμε ότι μοιάζει με ό,τι ήταν, εν μέρει, «έργο των χειρών της»; Πώς μπορούμε να έχουμε την απαίτηση να μην μας υποδεχθεί με τον φριχτό διεμβολισμό του πολέμου;
Ειδυλλιακή Γερμανία
Επιτρέψτε μου, άρα, να πω αυτοστιγμεί ότι αυτή η προσδοκία έμεινε σύντομα ανεκπλήρωτη. Αντιθέτως, αυτό που σε εκπλήσσει άμεσα όταν εισδύεις στην κατεχόμενη από τους Γάλλους Γερμανία είναι ο εντυπωσιακός άνεμος ευτυχίας και ηρεμίας που συναντάς οπουδήποτε, εκτός από τις λίγες πόλεις που καταστράφηκαν.
Σπεύδω να πω ότι μιλώ για την χώρα του Ρήνου, για το δουκάτο της Βάδης-Βουτενβέργης, δηλαδή για την αγροτική και Καθολική Γερμανία που υπέφερε λιγότερο από τον πόλεμο σε σύγκριση με την υπόλοιπη χώρα.
Και πάλι, όμως, η αντίθεση είναι θεαματική –διότι αφήνοντας ένα τμήμα της Γαλλίας που κείτεται σε ερείπια και κατοικείται από μιαν βασανισμένην ανθρωπότητα, εισέρχεσαι σε μιαν εύφορη και ευημερούσα περιοχή πλούσια με υπέροχα παιδιά και υγιείς, χαμογελαστές παρθένες.
Χοροί στα λιβάδια, πολύχρωμα μπουκέτα παντού ενώ τα μικρά παιδιά τις πολιορκούν με κεράσια στα αυτιά τους. Είναι σίγουρο, άνδρες δεν είναι εδώ. Υπάρχουν, όμως, ζευγάρια ηλικιωμένων που βγαίνουν για σουλάτσο στο λιόγερμα, γυναίκες ελαφροντυμένες που μαζεύονται στο άνθος της χλόης αλλά και μικρές κώμες που φαίνονται κομψές και αγνές, λες και είναι παιχνίδια για παιδιά –όλα τα σημεία μιας ευτυχούς και άνετης ζωής.
Εν συνόψει, ο περιηγητής βρίσκεται αίφνης σε μιαν ειδυλλιακή Γερμανία και συλλογίζεται ότι μάλλον θα πρέπει να ονειρεύεται.
Ιδιαιτέρως η ομορφιά των παιδιών είναι έξοχη.
Στο λυκόφως της αναχώρησής μου συνέβη να βρεθώ στην παλιά Μονμάρτρη και παρακολούθησα τα παιδιά –νεογέννητους μόσχους– στους δικούς μας δρόμους με τα πρόωρα γερασμένα πρόσωπά τους, με τα γόνατα μεγαλύτερα από το σύνηθες και με τα βαθουλωτά στομάχια τους.
Εδώ, αντιθέτως, βλέπει κανείς τα σώματα των μικρών παιδιών σχεδόν γυμνά, μαυρισμένα από τον ήλιο, ορθωμένα και καλοθρεμμένα, κεφάλια ψηλά, χαμόγελο λαμπρό.
Από την άποψην αυτή, πείθεται κανείς γρήγορα για το ακριβές μιας Αμερικανικής αναφοράς συμφώνως προς την οποία η μοναδική χώρα που κέρδισε βιολογικά στην Ευρώπη τον πόλεμο ήταν η Γερμανία.
Σε κάθε περίπτωση, αυτή ήταν η πρώτη μου εντύπωση και δεν έμεινα αρκετά στην Γερμανία ώστε να υποχρεωθώ να την αλλάξω. Χαρίζω την εντύπωση που αποκόμισα, αφήνοντας τον αναγνώστη ελεύθερο να αντλήσει όποια πορίσματα θα επιθυμούσε.
Παραθεριστικές Εντυπώσεις
Κι όμως, αυτή η χώρα είναι παραδομένη, κατεχόμενη από τον Γαλλικό στρατό.
Η λέξη «κατέχω» έχει μιαν ειδική σημασία για εμάς, και είχα περιέργεια να δω τις Γερμανικές αντιδράσεις τώρα που το πηδάλιο έστριψε.
Η Γαλλική κατοχή είναι, αναμφιβόλως, σκληρή. Ωστόσο, έχει παραμείνει εντός των ορίων που έχει θέσει η δικαιοσύνη την οποία δικαιούται βάσει των τίτλων του να επιβάλη ένας νικητής –ή έτσι μου φάνηκε εμένα.
Αρχικά υπήρχαν υπερβολές αλλά έκτοτε, άκουσα, οι λεηλασίες και οι βιασμοί έχουν τιμωρηθεί σκληρά και φορές-φορές ανελέητα.
Αντιστρόφως, παραβιάσεις του νόμου των κατεχομένων αντιμετωπίζονται με κυρώσεις χωρίς ούτε μιας στιγμής δισταγμό ενώ η στρατιωτική κυβέρνηση στην Γερμανία έχει διατηρήσει μιαν πειθαρχία σιδηρά.
Επί παραδείγματι, όλοι οι άνδρες είναι υποχρεωμένοι να χαιρετούν ως ένδειξη σεβασμού και αναγνωρίσεως τους Γάλλους αξιωματικούς, τα παρασκευασμένα αγαθά έχουν τεθεί συστηματικά κατά μέρος για θερισμό και ιδιοποίησή τους –και ο χώρος έχει επιταχθεί όπως απαιτείται.
Ας προστεθούν σε αυτά η αβεβαιότητα που η Γερμανία πρέπει να ανθέξει ως προς το μέλλον της (ενώ εμείς δεν είχαμε χάσει ποτέ την ελπίδα υπό την κατοχή των Ναζί) και ίσως θα αναμένατε ότι η αντίδραση θα ήταν γεμάτη απόγνωση ή, τουλάχιστον, απόρριψη.
Για την ακρίβεια –και βιάζομαι να πω και πάλι ότι αυτή είναι μόνο μια πρώτη εντύπωση– το πλέον αξιοσημείωτο για τους υπό κατοχήν Γερμανούς είναι πόσο φυσικοί φαίνονται. Ύστερα από 5 χρόνια στα οποία πολλά που συνέβησαν ήταν ο,τιδήποτε άλλο εκτός από φυσικά, υπάρχει κάτι το εκπληκτικό σε αυτό το γεγονός.
Οι Νότιοι Γερμανοί ζουν ανάμεσα στους Γάλλους στρατιώτες λες και ζούσαν πάντοτε με τον τρόπον αυτό. Βρέθηκα να έχω μυστικό άσυλο σε έναν από τους ντόπιους δίχως στολή. Με καλωσόρισε εγκαρδίως∙ ο φιλοξενών ήλθε να με χαιρετίσει για καλή νύχτα∙ και μου είπε ότι ο πόλεμος δεν είναι κάτι καλό, ότι η ειρήνη είναι προτιμότερη και, ειδικότερα, η αιώνιος ειρήνη.
Ούτε ένας από τους νέους στρατιώτες δεν στερείται γυναικείας συντροφιάς.
Αυτή απλώς προστίθεται στην εκρηκτική εντύπωση που αποκομίζει κανείς στις ακτές της Λίμνης Κονστάνς όταν παρακολουθεί ανθρώπους να παραθερίζουν καθώς ένας στρατός μαυρισμένων και υγιέστατων νέων –άνοιξαν δρόμο από την Βόρειο Αφρική μέσω της Τυνησίας, Ιταλίας και Αλσατίας– που κολυμπούν, κάνουν μονόξυλο κανώ και ανταλλάσσουν πειραχτικά αστεία μεταξύ τους σε ευρύχωρούς κοιτώνες διακοσμημένοι με άνθη ενώ άλλοι τραβούν κουπί με τις κατακτήσεις τους στα ήρεμα νερά της Λίμνης με τις Άλπεις να διακρίνονται θαμπά στα παρασκήνια.
Αυτές είναι οι πρώτες εικόνες που φθάνουν στα μάτια μου –και τις προσφέρω για την αξία των Θεών που έχουν. Αμφιβάλλω εάν θα εκπλήξω κανέναν, ωστόσο, αν πω ότι οι Θεοί μου επέβαλαν μιαν βαθειά εντύπωση, πρωτίστως επειδή με συνάντησαν απροσδόκητα και, επίσης, επειδή καταγόμουν από μια χώρα που αντιδρούσε στον πόνο αρκετά διαφορετικά.
Υπάρχουν, αναμφίβολα, αρκετά να πω για το τοπικό αυτό ζήτημα και ίσως –κάποια μέρα– πρέπει να προσπαθήσω να το πω.
Το μόνο που μπορώ εδώ να κάνω είναι να καταγράψω την κατάσταση αβεβαιότητας στην οποία βρέθηκα κατά τα ταξίδια μου στην Γερμανία, ανίκανος όπως ήμουν να συμβιβάσω ό,τι ήξερα με ό,τι είδα.
Για να παραδώσω μιαν σωστήν ιδέα της σύγχυσής μου, πρέπει να αναφέρω μιαν απολύτως τρελλή σκέψη που μου ήρθε καθώς άκουγα τον άνθρωπο που με φιλοξενούσε, άνθρωπο που έμοιαζε με τον ευγενικό παππούλη που συναντάς σε ορισμένες φαντασμαγορίες.
Μου μιλούσε με σύνεση για την αιώνια ειρήνη που ο Χριστός αποδίδει σε κάθε άτομο κι εγώ σκεπτόμουν μιαν γυναίκα που γνώρισα και είχε μεταφερθεί στην Γερμανία για να την αξιοποιήσουν ως «εταίρα» οι S.S. οι οποίοι στην κοιλιά της έθεσαν ως τατουάζ την επιγραφή: «ΥΠΗΡΕΤΗΣΕ ΕΠΙ 2 ΕΤΗ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΣ ΤΩΝ S.S. ΣΤΟ — ».
Δεν μπορούσα να συνδέσω αυτούς τους δύο κόσμους που αντιπροσωπεύουν την κατ’ εξοχήν εικόνα της δυστυχούς, ερειπωμένης από τον πόλεμο, Ευρώπης –της διαιρεμένης ανάμεσα σε θύματα και σε δημίους που επιδιώκει μιαν δικαιοσύνη που δεν μπορεί ποτέ να συμβιβαστεί με την ωδίνη της.
Για μένα, τουλάχιστον, αυτό είναι το νόημα των λιγοστών εικόνων της Γερμανίας που σχεδίασα προηγουμένως.
Ο αναγνώστης θα καταλάβει –είμαι σίγουρος– αν αρκεστώ σε αυτές, δίχως να επιχειρήσω να αντλήσω περαιτέρω συμπεράσματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου