ΤΑ ΙΤΑΛΟΓΕΝΗ ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΤΗΣ ΣΟΥΗΔΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ - Α΄ ΜΕΡΟΣ

Αρχαιότητα και Αναγέννηση

Antichità & Renässansens

ΜΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΜΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ

ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ Ο.Η.Ε.

ΤΑΙΤΑΛΟΓΕΝΗ ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΙΚΑ

ΜΟΝΤΕΛΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΣ

&

Η

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΤΗΣ ΣΟΥΗΔΙΑΣ

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΧΡΗΣΤΟΥ Π. ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΤΑ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΩΣ ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΚΑΙ Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΩΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ

ΣΕ ΙΤΑΛΙΑ-ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΗΕΛΛΗΝΙΚΗ & ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΣΤΑ ΒΑΣΙΛΙΚΑ ΑΝΑΚΤΟΡΑ ΤΗΣ ΑΤΛΑΝΤΙΔΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΤΟ ΑΝΟΙΓΜΑ ΤΗΣ ΣΤΟΚΧΟΛΜΗΣ ΣΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΕΧΝΗΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΜΟΡΦΗΣ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

Η ΣΧΟΛΗ ΤΗΣ ΣΤΟΚΧΟΛΜΗΣ

ΚΑΙ Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ 14 ΜΑΤΙΩΝ-ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ημελέτη αυτή είναι μια πρωτότυπη, πρωτόφαντη οικονομική και τεχνική ανάλυση δεδομένωντης οικονομίας και της ιστορίας που προκύπτουν από την ανάλυση των πηγών της ΤράπεζαςΠληροφοριών του Συμβουλίου Αντίστασης του Ο.Η.Ε., με βάση την χρηματιστηριακήεμπειρία και την γνώση των εκθέσεων και των πινάκων γνωστών οικονομολόγων και ζωγράφων του τοπίου και της καλλιέργειας τουεδάφους της Σουηδίας.

Ησυνολική εργασία έχει σχεδιαστεί ώστε να λειτουργήσει ως ένα είδος μηχανισμού Θεάτρουπου στηρίζεται σε γεωμετρικά θεωρήματα ή «αιωρήματα» του «από μηχανήςΘεού» με βάση το γραπτό κείμενο ώστε γεννηθεί και να προβάλλει στομέλλον ορθή και να εμφανιστεί ανάγλυφη η εικόνα που πηγάζει από τονγεωγραφικό χάρτη και από τα στατιστικά στοιχεία.

Πρόκειταιγια μιαν έρευνα στις πηγές και στην διαμόρφωση των κοινωνιών που σχηματίστηκαν στοπαρελθόν και διαχρονικά από την εμφάνιση του Χριστιανισμούστις Σκανδιναβικές χώρες τον 12ο αιώνα υπό την επιρροή των Ιταλογενών Σκανδιναβικώνμοντέλων οικονομίας και τέχνης ως και τηνεφαρμογή των οικονομικών θεωριών του Σουηδικού Μοντέλου στον 21^ο αιώνα.

Συνδυάζειτα επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην συλλογική διαπραγμάτευση, τηνδιπλωματία αλλά και την πολεμική, η οποία στηρίζεται σε μελέτες έργων, εκθέσειςσυγγραφέων και διαλέξεις που αποσκοπούν ουσιαστικά στηνχειραγώγηση των δεδομένων και των ντοκουμέντων ώστε να λάβουν μορφή και σώμαμέσα από την επιβολή ενός κανόνα ομορφιάς και μιας τάξης οικονομίας.

Αποτελείστην πραγματικότητα ένα αφιέρωμα «αισθητικού μάνατζμεντ» και επίδειξηςσύγχρονου μάρκετινγκ για εταιρείες, συλλόγους και συλλογικότητες τέχνης: αξιώνεινα μεταφράζει και να ερμηνεύει σύμβολα της μεταφυσικής με βάση την Ελληνικήγλώσσα και να δημιουργεί νέα σύμβολα και σύνθετες έννοιες που επιβάλλουν τηνσυγκρότηση μιας νέας Κρατικής μορφής ατομικού πολιτισμού.

Δενείναι απλώς και μόνο μια συλλογή των ονομάτων των καλλιτεχνών ή των ατόμων πουσυνδέονται με την Στοκχόλμη ή την περιφέρεια τηςΣκανδιναβίας. Είναι η πρωτότυπη και αρχέγονη εμφάνιση ενός τύπου σκέψεως καιγραφής πρωτόγονου, πρωτογενούς και καινοτόμου που θα μπορούσε να εκφραστεί κάλλιστα μετην λέξη «Αναγέννηση» αλλά θα εμπλούτιζε το νόημά του εάν εκφραζότανμε την λέξη «Αναβίωση» (RENOVATIO) ειδικά για τον σκοπό τηςαποκατάστασης της αρχαίας τέχνης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΡΩΤΟ: ΤΑΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΩΣ ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ηέννοια της «Τέχνης της Σουηδίας» αναφέρεται στην ιστορία κυρίως τηςζωγραφικής και των οπτικών τεχνών. Σήμερα η Σουηδική Τέχνη είναι εγγενώς ένακομμάτι του Σουηδικού πολιτισμού και της πολιτισμικής παράδοσης του Δυτικού Κόσμου –ηπροέλευσή της, όμως, είναι Ανατολική και Βυζαντινή.

Πάντοτεη τέχνη στην Σουηδία συναντούσε επιρροές από όλον τον κόσμο αλλά οι επιρροές αυτές προέρχονταναπό διαφορετικούς γεωγραφικούς τόπους σε διαφορετικές εποχές.Οι επιρροές πήγαζαν κυρίως από την ηπειρωτική Ευρώπη –ιδίως την Δυτική Ευρώπη:τις υπόλοιπες χώρες της Σκανδιναβικής χερσονήσου καθώς και την Γαλλία, τηνΓερμανία και την Ιταλία.

ΗΣουηδία, ωστόσο, είναι ήδη ένα «έτοιμο» μοντέλο για να ακολουθήσει ολόκληρη ηΕυρώπη στην κατεύθυνση προς την ολοκλήρωση και την πολιτική και οικονομική τηςένωση: η Σουηδία είναι ήδη υπό την επιρροή του Ελληνικού Πολιτισμού και γραμμάτων Ομοσπονδία,Ομοσπονδιακό Κράτος –ενώ η Ευρώπη δεν είναι.

Τοκύριο στοιχείο που μας ενδιαφέρει επίσης εδώ είναι ότι έχει δημιουργηθεί για την χώρα ένα «στοκ»αποθηκευμένων γνώσεων, πληροφοριών και οικονομικών στοιχείων που μπορούν νααξιοποιηθούν ώστε να αναβιώσουν εκ νέου όλα τα παλαιά οικονομικάμοντέλα αλλά και μοντέλα τέχνης της Σουηδίας: αυτό έχει κυρίως σημασία α)διότι η Σουηδία και οι Σκανδιναβικές χώρες είναι πασίγνωστες για την άψογηλειτουργία και επαγγελματική συμπεριφορά των μοντέλων τους, β) επειδή ηΣουηδία και, ειδικότερα, ο κλάδος της δημιουργίας εργατικών συνδικάτωνφημίζονται για το λεγόμενο «κοινωνικό κράτος πρόνοιας», γ) επειδή το μοντέλο τηςΣουηδίας θεωρείται ισχυρός παράγοντας δημιουργίας «κοινωνικής δημοκρατίας», δ) λόγωτου ότι η «ευγονική» σε συνδυασμό με την Σουηδική ευγένειακαι αριστοκρατικότητα ταιριάζουν με τις απονομές βραβείων σε συγγραφείς, επιστήμονεςκαι καλλιτέχνες αλλά και τις απονομές καλλιστείων όλων των μορφών ενώ ε) ακόμακαι στο πεδίο της συμπλήρωσης των στηλών ενός σταυρολέξου, ηχώρα αυτή προσφέρεται για νέες ανακαλύψεις λεξογραφικού περιεχομένου, λεξιπαιγνίων,παρουσίασης οικονομετρικών δεδομένων και στοιχηματισμού –ακόμα και δημιουργικήςλογιστικής βιβλίων– σεστυλ «book-making» ενώ στ) είναι η χώρα η περίφημη για το«ξανθό γένος», η «Χώρα τωνΘεών» και των σούπερ μοντέλων, είτε στην οπτική και στην τέχνη, είτε στηναισθητική και στις οπτικοακουστικές και εικαστικές τέχνες είτε στα «ράλλυ» τουΧρηματιστηρίου της Στοκχόλμης, είτε στην μυθολογία είτε στην ξυλουργική.

Οβασικός, όμως, παράγοντας είναι ότι η Σουηδία είναι ανέκαθεν μια χώρα άξιαθαυμασμού και –ειδικά ως προς την μελέτη αυτή– πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν ότι ΔΕΝ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΕ ΣΤΟΥΣ 2ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ οπότε διέφυγε την καταστροφή των υποδομών της. Σε έναδεύτερο πλάνο, μετρά κυρίως για εμάς το γεγονός ότι η Σουηδία έχειχαρακτηρισθεί από την αριστερή Βρεττανική εφημερίδα GUARDIAN ως «η πλέον επιτυχημένηκοινωνία που έχει ποτέ γνωρίσει ο κόσμος». «Η Ευρώπη καθοδηγείται μέσω τωνΣουηδών προς την επαναστατική αλλαγή» γράφουν οι FINANCIAL TIMES που ανέκαθεν τάσσονται υπέρ τηςελεύθερης οικονομίας της αγοράς. Και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσυπογράφει: Μόνοτο Σκανδιναβικό μοντέλο «συνδυάζει εξίσου υψηλή ισότητα και επάρκεια απόδοσης»,αν και η περιφέρεια της Σκανδιναβίας υπήρξε μακροχρόνια απομονωμένη από τονυπόλοιπο Ευρωπαϊκό πολιτισμό.

Επιπλέον, η Σουηδία έχει περιγραφεί ως το καλύτερο μοντέλο για να ακολουθήσει κάθε άλληχώρα πρακτικά ώστε να εφαρμόσει τα οικονομικά της μαθήματα, ως «ΤΟ ΑΓΙΟ ΔΙΣΚΟΠΟΤΗΡΟ» τηςοικονομικής ανάπτυξης και ως το ελιξήριο της αϊδίου μεγέθυνσης.

Ηαλήθεια είναι –πρέπει να το αναφέρουμε εισαγωγικά στην αρχή της μελέτης– ότι στην Σουηδία εμφανίστηκαν ωςμοντέλα οργάνωσης της κοινωνίας και της οικονομίας 3διαφορετικά μοντέλα: το πρώτο παρουσιάστηκε την περίοδο 1870 ως 1960 σεσυνδυασμό με μιαν «φιλελεύθερη» οικονομική πολιτική που παρείχε ένα σταθερόπλαίσιο νομοθεσίας, αγοράς, εκπαίδευσης, υγείας και υποδομών. Το δεύτεροπαρουσιάστηκε από το 1960 ως το 1985 και εδώ προστέθηκε στο ελεύθερο εμπόριο ηδημιουργία ενός καθεστώτος ευημερίας, εφόσον συμπίπτει με την Ενιαία ΕυρωπαϊκήΠράξη. Το τρίτο μοντέλο παρουσιάζεται με την ένταξη της Σουηδίας στην Ε.Ο.Κ. στιςαρχές των ‘90 καισυνοδεύεται από την απορρύθμιση τωνβασικών τομέων της οικονομίας και τις τάσεις για περαιτέρωαπελευθέρωση στον 21^ο αιώνα.

ΣτηνΕυρωπαϊκή Ένωση, ο όλος σχηματισμός και η σύνθεση αυτώντων κοινοτήτων, της μόρφωσης συλλογικοτήτων ή εμφάνισης μορφών μοντέλων της οικονομίας έχει καλυφθεί από τιςκυβερνήσεις –για όποιον διαβάζει κάτω από τις γραμμές– και παρουσιάζεται υπότην οικονομική ορολογία του «Συμφώνου Σταθερότητας», του «Μηχανισμού ΙσοτιμιώνΣυναλλαγματικών-ΜΙΣ» και το «Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα-ΕΝΟΣ». Είναιακριβώς έναςκομματικός μηχανισμός κι αυτός που έχει το Κοινοβούλιό του, τα«πηγαδάκια» του, τους κυβερνητικούς κύκλους, την γραφειοκρατία του αλλά και τους ατομικάεργαζομένους.

Στηνμελέτη μας θα δούμε πώς κινείται το εκκρεμές αυτής της εξειδικευμένης ορολογίαςαπό την έννοια της «ρύθμισης» της οικονομίας και της σταθερότητας προς την«απορρύθμιση» των τομέων πολιτικής, πώς μετακινείται από την έννοια τουκρατικού στο δημόσιο και κατόπιν εκ νέου και ανεάντις στο ιδιωτικό αλλά και στο ατομικό συμφέρον.Από την πλευρά της Τέχνης– πώς ο δείκτης κινείται ως «αεικίνητον» από τηνκαταστροφή και το χάος στην δημιουργία χάους και προς την δημιουργική σύνθεση.Στις δημόσιες επιχειρήσεις και σταχρηματιστήρια της Τέχνης, πάλι, ο δείκτης της οικονομίας συνδέεται με την όλη συζήτηση περί Κινητών Αξιώνκαι τα ταμπλώ της αγοράς ή την Οικονομικήκαι Νομισματική Ένωση (Ο.Ν.Ε.).

Αυτήη ταξινόμηση –ή διάσπαση και κατακερματισμός της εστίασης– με την μορφή τουωρολογίου προγράμματος μας ενδιαφέρει διότι σκοπός μας είναι να δούμε και να εξετάσουμεμοντέλα του παρελθόντος –ακόμα και με σπασμένα γυαλιά απότο παρελθόν ή τα σπαράγματα των ερειπίων όλων των αιώνων– κτερίσματα καιθησαυρούς από την Ιταλία, την Γαλλία, την Ιταλία και τις Σκανδιναβικές χώρεςκαι (αφού ανατρέψουμε την σύγχρονηδιεφθαρμένη κοινωνία) να τα αποκαταστήσουμε και να τα κάνουμε να αναβιώσουν σεμιαν νέα κοινωνία[1]ή κοινότητα κοινών αξιών.

Σκοπόςμας είναι να περάσουμε αυτά τα μοντέλα μέσα από το πρίσμα του παρελθόντος και την Αρχαιότηταπρος την κατεύθυνση της ένωσης των σπασμένωνθραυσμάτων των γραμμών των βάζων ή γεωμετρικών αγγείων με βάση τουςστίχους, τα ρητά ή τα έπη και να τα οδηγήσουμε –με τηνΛατινική και Αγγλική ποίηση– στην Ευρωπαϊκή τους Αναγέννηση στην εύφορη και γόνιμηΕλλάδα.

Στηνμελέτη αυτή, επομένως, επιλέξαμε ως «υπόθεση εργασίας» (case-study) να συγκεντρώσουμε όλα ταδιαθέσιμα στοιχεία του παρελθόντος και με τονκατάλληλο συνδυασμό να αναλύσουμε τις προοπτικές προβολής στο μέλλον από τηνσυνολική, ανά χείρας, έκθεση. Αντλήσαμε στοιχεία και δεδομένα από τα διαθέσιμαστοιχεία για όλα τα μοντέλα που ακολουθήθηκαν από τον 12ο αιώνακαι μετά και τα παρουσιάζουμε ως σύνοψη πληροφοριών. Αρκεί να τεθούν τα στοιχεία σε κατάλληλη σειράκαι διάταξη ώστε να λάβουν ευπαρουσίαστη μορφή μέσα από την κατάλληλη κατανομήτου αχανούς και αβυσσαλέου όγκου μέσα στον οποίο χάνεται κανείς. Αρκεί, ακόμα,να έχει κανείς στον νου του μιαν σταθερή και μόνιμη ιδέα απαρασάλευτη ώστε ναμπορέσει με βάση ένασυγκεκριμένο πλάνο να δώσει μορφή και να κάνει μορφοποίηση στα δεδομένα που παρουσιάζονταιως χάος αλλά δεν είναι χάος και, τελικά, αποκαλύπτεται ότι διαπνέονται απότάξη. Άπαξ και ανακαλυφθεί αυτή η ορίζουσα αρχή,κανόνας ή γνώμων που θέτει την τάξη, το πρόγραμμα παρουσιάζεται αφ’ εαυτού.Είναι πλέον θέμα οργάνωσης και τάξης με βάση τον κανόνα της Ομορφιάς:«ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΝ ΚΑΛΛΟΣ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΑΣΘΑΙ». Αυτή είναι η μέθοδος που ακολουθήσαμε στηνμετάφραση του έργου «ΟΙ ΜΥΘΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΠΟΤΙΤΣΕΛΛΙ» όπου με έκπληξη ανακαλύπτει κανείς ότιοι στίχοι των γραπτών ποιημάτων –με βάση τους οποίους έχουνεικονογραφηθεί οι πίνακες των τοίχων στην γκαλλερύ Ufizzi τηςΦλωρεντίας– όταν τεθούν υπό την ορθή ερμηνεία και το φως της ελληνικής γλώσσαςαποκτούν καθαρή μορφή και εμφάνιση ανθρώπινων σωμάτων, όπως π.χ. της θεάςΑφροδίτης της Ομορφιάς.

Επίσης,αποκαλύπτεται ότι οι Μοίρες στους πίνακες λόγου χάρη ανταποκρίνονται στιςΜοίρες των αστερισμών του Ουρανού και αποτελούν επί της ουσίας χάρτη πλοήγησης σκάφους. Η τεχνική είναιόμοια με του κινηματογράφου, μόνο που εδώ η μηχανή προβολής φωτός είναι το κέντρο του κόσμου –ο Οίκοςκάθε ατόμου– και η οθόνη στο πανί προβολής είναι η σφαίρα του κόσμου, με οπτική αντίληψη εύρους 180 μοιρών.

Άρα,έχουμε κάνει εξαρχής την υπόθεση ότι τα στοιχεία που προκύπτουν από την στατιστική,οικονομική και οικονομετρική μελέτη των δεδομένων μπορεί –σε συνδυασμό με τους οικονομικούςδείκτες– να αποδώσουν πίνακες, ταινίες, εικόνες (pictures) εύγλωττες, εμφανίσιμες και όμορφες,στοιχειοθετημένες επαρκώς με βάση τα μοντέλα που πηγάζουν από τους ήδη έτοιμουςπίνακες ζωγραφικής στις τοιχογραφίες τηςΣουηδίας. Είναι, οπωσδήποτε, γνωστό ότι οι τοιχογραφίες αυτές περιέχονται στιςΤράπεζες Πάγων και ότι –με βάση την θεωρία της αρχέγονηςΠαγγαίας– ήταν κάποτε ολοκληρωμένα (με βάση τον θείο Πλάτωνα)μοντέλα ανδρόγυνα και κατασκευασμένα στο καλούπι ως γλυπτά με τέχνη από τηνΘεία Πρόνοια.

Ότανέληξε η Εποχή των Παγετώνων και έλιωσαν οι πάγοι, ειδικά αυτή η περιφέρεια τηςΣουηδίας δέχθηκε εισροή –ιδίως στην Νότιο χώρα– από κυνηγούς και τυχοδιώκτες.Στα τοιχώματα των σπηλαίων της χώρας είναι καταγεγραμμένες εκφράσεις τωνανθρώπων της Λίθινης Περιόδου με εικόνες και πανέμορφες τοιχογραφίες, απλέςαλλά «δύσκολες» σε μετάφραση, δεδομένου ότι μοιάζουν με μια μορφή ιδεογραμμάτωνπου θέλουν αποκρυπτογράφηση. Οι καλλιτέχνες αποκρυστάλλωναν –με αναλογίες προςτο ανά χείρας υλικό– τις διαθέσεις τους ώστε να επιβιώσει η ιστορία τους, η εθνική-ομαδικήαλλά και η ατομική, στην διάβαση του χρόνου.

Ηπλέον σημαντική έκφρασή τους αντικατοπτριζόταν στα λεγόμενα «πετρόγλυφα».Χαράσσονταν πάνω στις λίθινες πλάκες σύμβολα, χαρακτήρες και εικόνες περίπου από το 7000π.Χ.! Η Σουηδία είναι μια από τις χώρες με την μεγαλύτερησυγκέντρωση «πετρογλυφικών» στον κόσμο: το βασικό τοπικό κέντρο εντοπίζεταιστην περιφέρεια Bohuslän.

Κατάτην διάρκεια της Εποχής του Χαλκού, στην Σουηδία άρχισε να αντιγράφεται το στυλτης «σπιράλ» διακόσμησης και καλλωπισμού που υπήρχε στην Δανία. Μετά το 400μ.Χ. στην Σουηδία άρχισε να αναπτύσσεται ένα στυλ ασυνήθιστα πλούσιο, εξίσου σεφαντασία όσο και πραγματικά «φανταστικό!». Ο τρόπος αυτός στολισμού έφθασε στηνκορύφωσή του κατά την διάρκεια του 7^ου μ.Χ. αιώνα με το λεγόμενο στυλ Vendel. Επίσης,άνθησε και μια περίεργη μορφή τέχνης με σύμβολα πουονομάστηκαν «ρούνες» και μπορούν νααποδοθούν ως «συγκροτήματα ζωϊκών εικόνων»–ή να κληθούν με διάφορους άλλους συνδυασμούς λέξεων– και η πρακτική αυτήεκκινώντας από το 200 μ.Χ., έφθασε στο ζενίθ στα χρόνια 980-1100 και κατόπινυποχώρησε σε ένταση ως το 1130 μ.Χ.

Είναιμια εξειδικευμένη μορφή τέχνης μόνο για την περιφέρεια της Σκανδιναβίας.Συνολικά, η Σουηδία έχει την μεγαλύτερη συγκέντρωση στον κόσμο: έχει 2800επιγραφές.

Το85% όλων των ταυτοποιημένων αυτών «εικονικών συγκροτημάτων» πετρογλυφικών τουκόσμου βρίσκονται στην Σουηδία. Οι πέτρες συνδυάζουν κείμενα και διακόσμησηκαθώς και στυλιζαρισμένους χαρακτήρες –και είναι «ζωγραφισμένες» στην Σουηδικήγλώσσα την οποία ελάχιστοι γνωρίζουν.

Ηανάγκη για απόδοση ερμηνείας και μετάφρασης σε αυτά τα ιδεογράμματα των πετρογλυφικών στρέφει το φωςκαι εγείρει το θέμα της γραφής αλλά, κυρίως, της κατανόησης των εκφράσεων πουαπεικονίζονται στα σχήματα και στις μορφές αυτών των εικόνων. Το ζήτημα επεκτείνεταιπρωτίστως στα θεολογικά ζητήματα, θεολογικά τόσο από την όψη της μυθολογίαςπερί των Θεών της Σουηδίας όσο και από την όψη των σχέσεων της Πολιτείας με τηνΕκκλησία και τον Χριστιανισμό. Τα μοντέλα της Αρχαιότητας από την Ελλάδα και την Ιταλία αλλά και ταμοντέλα της Αναγέννησης έχουν πρωταρχική αξία από την άποψη αυτή –και το να τα δούμεκαι να τα εξετάσουμε από γλωσσικής και εμφανισιακής όψεως θα είναι σημαντικό τμήμα τηςμελέτης και της διαπραγμάτευσης αυτής.

Πρέπει,ωστόσο, πριν μπούμε στην ουσία του ζητουμένου, να σταθούμε για λίγο με θαυμασμό στην εισαγωγή πουέκανε στην συγκεκριμένη αυτή χώρα ο Χριστιανισμός:οι πηγές που είχε στα χέρια του και η εμφάνιση μιας νέας «εικονογραφικής» μεθόδουκατέστησαν ικανή την διακόσμηση των εκκλησιών της Σουηδίας με την μορφήναών, σταυρών, ξύλων και λίθων. Το κύριο χαρακτηριστικό του ήταν η άνοδος τουαισθήματος της δημιουργικότητας.

Τοπρώτο πεδίο στο οποίο η καινούργια αντίληψη εξασκήθηκε μετά τον 12^οαιώνα ήταν τα προϊόντα –υφάσματα και έργα από χρυσάφι– της ΡωμανικήςΤέχνης. Το κέντρο για όλουςτους γλύπτες ήταν από τον 13^ο αιώνα η «Χώρα των Θεών», η «Gotland». Στα μέσα του αιώνος αυτούεισήχθη στην Σουηδία το Γοτθικό Στυλ. Στην Εκκλησία της Härkeberga από το1480 υπάρχει μια φανταστρικά όμορφη απεικόνιση του Albertus Pictor, ενδεικτική για όλο το πνεύμα αυτής τηςεποχής. Ο Καθεδρικός Ναός του Linköpingείναικύρια στολισμένος με το Αγγλικό Γοτθικό Στυλ και τα γλυπτά που περιέχει είναιπλούσια κεκοσμημένα. Υπάρχει, όμως, και επίδραση του Γαλλικούπολιτισμού όπως χάριν παραδείγματος σε έργα όπως αυτό στην περιφέρεια Öjakrucifixetαπότην «Χώρα των Θεών» και στο άγαλμα του Αγίου Ερρίκου στην Εκκλησία Roglags-Bro στην«Υψηλή Χώρα» (Upland). Μνημειώδη έργα του Γοτθικού Στυλ υπάρχουνστην Σουηδία σε ξύλο.

Ορισμέναμικρής κλίμακας κτίσματα της προ-βιομηχανικής εποχής είναι δυνατόν να αντικρύσεικανείς στην περιφέρεια που καλείται Södermalm.

Στοτέλος του 15^ου αιώνος άρχισαν να εμφανίζονται οι αφηγήσεις ιστοριώνχειρογράφων συνοδευόμενων από εικόνες στην Κεντρική Σουηδία και, ιδιαιτέρως, σεεκκλησίες: «μάστερ» σε αυτήν την τέχνη είχαν οι καλλιτέχνες Nils HåkanssonκαιMaster Petrus. Ο Albertus Pictor (oΖωγράφος)–κόρη του οφθαλμού ως μαθητής του NilsΗåkansson– επρόκειτο να αποκτήσει τηνμεγαλύτερη διασημότητα χάρη στους θρησκευτικούς του πίνακες στην «Άνω Χώρα».Μάλιστα, είναι αυτός οοποίος πήρε το κίνητρο από ένα τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ με θέμα την ιστορία του σκακιού και τοθέρισμα των καρπών των χειρών για ένασυγκεκριμένο ζωγραφικό έργο στην Εκκλησία Taby και απόαυτόν ενεπνεύσθη η «7η Σφραγίδα» της τέχνης Μπέργκμανν στον κινηματογράφο.

Τηνίδια εποχή, στην Μεγάλη Εκκλησία της Στοκχόλμης προστίθεντο έργα όπως το γλυπτό του ΑγίουΓκόραν και του Δράκου, το οποίο σμίλευσε ο γεννημένος στηνΓερμανία εξπρεσσιονιστής ζωγράφος και γλύπτης Bernt Norke .

Γενικότερα,τα μοτίβα που ακολουθούσαν οι καλλιτέχνες στην περίοδο αυτή ήταν –το σύνηθες– θρησκευτικούπεριεχομένου ή μυθικά. Βασίζονταν, όμως, επί πηγών γραπτών ή χειρογράφων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΔΕΥΤΕΡΟ: ΗΒΑΣΙΛΕΙΑ ΚΑΙ Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ

ΤΩΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ ΣΕ ΙΤΑΛΙΑ-ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΙΑ

Είναισημαντικό να ξεκινήσουμε την ανάλυση στο συγκεκριμένο αυτό σημείο με την παρατήρηση ότι ηέννοια της «Αναγέννησης» δεν υπήρξε σημαντική στην Σουηδία του 15^ουκαι 16^ου αιώνος και το χαρακτηριστικό της επιρροής των συγγραφέων-υποστηρικτών τηςΑναγέννησης ήταν απλώς πως αυτοί ήταν εντοπισμένοι σε έναμικρό πεδίο.

Έωςτο 1520 είχε εξαπλωθεί, ωστόσο, στην Σουηδία η μεγάλη θρησκευτική αλλαγή πουπήγαζε από την Γερμανία: η μεταρρύθμιση του Μαρτίνου Λούθηρου οδήγησε στηνεκδήλωση των Διαμαρτυρομένων Προτεσταντών. Πρέπει, πάντως, κατά επιβεβλημένοτρόπο να σημειώσουμε άμεσα εδώ ότι όλο αυτό το διάστημα η Στοκχόλμη, ηπρωτεύουσα της Σουηδίας ήταν υπό Δανική κατοχή και μόνο το 1523 την κατάλαβαν οι Σουηδοί.

ΣτηνΕυρώπη, η λογοτεχνία του 16^ου αιώνα που αναπτύχθηκε σε παράλληλοεπίπεδο οδήγησε στην άνοδο του λεγόμενου «Γοτθικισμού». Η θεωρία του «Γοτθικισμού»στηρίζεται στην αντίληψη ότι η φημισμένη φυλή τωνΑνατολικογερμανών Γότθων που ήκμασε απότον 1^ο ως τον 6^ο αιώνα, είχε την προέλευσή της από τηνΣκανδιναβία και, ειδικότερα, από την Σουηδία.

Τηναντίληψη αυτή υποστήριζαν ο εξόριστος στην Ρώμη Αρχιεπίσκοπος Σουηδίας Johannes Magnus και ο αδερφός του Olaus Magnus. Η εξορία τους διήρκεσε για τα έτη 1530-1544.

Ηαλήθεια είναι ότι η εξορία αυτών των υψηλών μορφών –θρησκευτικού αναστήματος–της συγγραφικής παραγωγής είχε ως κύρια αιτία την επικράτηση στην Σουηδία τουκαθεστώτος Vasa: μεπροεξάρχοντα τον GustavusVasa (1496-1560) τον οποίοδιαδέχθηκε στον θρόνο ο νεώτερος γιός του, Ερρίκος το 1560.

Τo καθεστώς Vasa είχε δημιουργήσει το κέντρο του Βασιλείουγύρω απότους Βασιλικούς Οίκους στο Κάστρο της Ουψάλα και στο Παλαιό Κάστρο των 3Στεμμάτων TreKronor στην Στοκχόλμη.

Επιθυμούσενα επαναφέρει τους θεσμούς πίστης στον μεσαιωνικό Βασιλιά Erik Jedardsson πουγεννήθηκε το 1120, έμεινε γνωστός στηνΙστορία[2]ως Ερρίκος ο Άγιος (Erik den Helige) και βασίλευσε την περίοδο 1556-1160.

Στοτομέα της τέχνης, η περίοδος της κυριαρχίας των Vasa χαρακτηρίστηκε από τιςπροσωπογραφίες-πορτραίτα των Πριγκήπων της χώρας, ατομικών μορφών πουζωγραφίζονταν από ξένους καλλιτέχνες που ήταν ενεργοί και δραστηριοποιούντανστην Σουηδία. Και, όσον αφορά το στοιχείο που αναφέρθηκε ότι ηέννοια της Αναγέννησης στην Σουηδία δεν υπήρξε σημαντική, αξίζει να σημειωθείότι ο μοναδικός καλλιτέχνης εξ όλων των Σουηδών ο οποίος απέκτησε διεθνώς φήμη τόσοστην εποχή της Αναγέννησης όσο και στην περίοδο της εξουσίας Vasa ήταν ο Urban Larsson με το έργο του «Vädersoltavla» –παραγωγήςτου 1535– στην Μεγάλη Εκκλησία της Στοκχόλμης. Ωστόσο, στο πολιτικό πεδίο το καθεστώς ήταν ανασφαλέςκαι έπρεπε διαρκώς να ανανεώνει τηννομιμοποίησή του ενισχύοντας τις θρησκευτικές και πολιτικές δομές που στήριζαντην νομή των προνομιακών τίτλων και την φεουδαρχία.

Γιατον σκοπό αυτό, ασκούσε στενό έλεγχο σε όλα τα γραπτά κείμενα που δημοσιεύονταν στοΒασίλειο της Σουηδίας και το 1526 έκλεισε όλα τα μηχανήματα τύπουστην χώρα και άφησε ελεύθερη την λειτουργία μιας μόνο συσκευήςστην Στοκχόλμη, προκειμένου να εκδίδονται οι ανακοινώσεις του Βασιλικούκαθεστώτος και τα βιβλία ευχών, προσευχών και ικεσιών.[3]

Ωστόσο,από την όψη της εργασίας που μας αφορά, είναι πολύ σημαντικό ότι το καθεστώς του ΓουσταύουΒάζα κατάφερε να ολοκληρώσει το 1541 την πρώτη μετάφρασητης Βίβλου στην γλώσσα των Σουηδών, Βίβλου η οποία και τυπώθηκε και δημοσιεύθηκε τοίδιο έτος χάρη στην εφεύρεση των κινητών στοιχείων τυπογραφίας.

Είναι,πάντως, αληθές ότι η μετάφραση αυτή είναι το πλέον σημαντικό Σουηδικό βιβλίοόλων των εποχών. Πρώτον: ευλόγως, λόγω της τρομερής επιρροής που είχε στοθρησκευτικό πεδίο. Από φιλολογικής όψεως, δεύτερον, διότι με την μετάφραση τηςΒίβλου ξεκίνησε μια νέα περίοδος –η Σύγχρονη Σουηδική– για τηνκαθομιλουμένη Σουηδική γλώσσα η οποία θα εμπλουτιζόταν με λέξεις και έννοιες από την Ελληνικήκαι Εβραϊκή θρησκεία με αιχμή τον Χριστιανισμό. Επίσης, εισήχθησαν στο λεξιλόγιοτων Σουηδών λέξεις που προηγουμένως δεν χρησιμοποιούντο στηνκαθημερινότητα.

Τρίτον,από ουσιαστικής λογοτεχνικής όψεως, ωστόσο, επιπλέον στο ότι όλο το διάστημα 1400 ως 1600δεν παρήχθη τίποτε το ουσιαστικό, πρέπει να προστεθεί ότιτίποτε νέο και επιπρόσθετο δεν παρήχθη πέραναυτής της μετάφρασης ούτε και σε αυτό το κρίσιμο διάστημα 1520 ως 1600.

Οπότε,η Βίβλος και η μετάφρασή της αυτή χρησιμοποιείτο για μια περίοδο περίπου 400ετών –με μικρές αλλαγές το 1618 και το 1712– και η επόμενη σημαντική μετάφρασηέγινε συγχρόνως με την Ρωσσική Επανάσταση το 1917! Και σε αυτήν την περίπτωση,όμως, βλέπουμε πόσο αλληλοεπηρεάζονται τα πολιτικά γεγονότα από τιςθρησκευτικές αντιλήψεις περί Θεών.

Ευνοούμενόςτου καθεστώτος VasaστηνΣουηδία ήταν ο Επίσκοπος OlausPetri –υπηρέτης της Μεταρρύθμισης–αλλά και σε αυτόν ακόμα είχε απαγορευθεί η χρήση του βασιλικού τύπουμετά το 1539.

ΗΣουηδία ήταν αρκετά φτωχή οικονομικά τον 16^ο αιώνα και αυτή πουμπορούσε να συνδράμει πολιτισμικά και οικονομικά, η Καθολική Εκκλησία, είχεεξοριστεί από το κρατικόκαι οικονομικό πεδίο με αποτέλεσμα την ενίσχυση της πτέρυγας των Διαμαρτυρομένων.

ΤοΚράτος, ιδεολογικά, στηριζόταν στα δικαιώματα και τις αξίες τηςφεουδαρχικής Σουηδίας και στην ιντελλιγκέντσια των Διαμαρτυρομένων της Εκκλησίας και όχι τόσοστους ιερείς της Καθολικής Εκκλησίας που δεν είχε σημαντική επιρροή στον λαότης Σουηδίας.

Στηνχώρα αυτή δεν ήταν ισχυρό εργαλείο η διδασκαλία του Λούθηρου υπέρ της πίστης στηνσυγγραφική και οπτική έκφραση της Μεταρρύθμισης –δηλαδή, στον έντυποτύπο– και το μόνο που κατάφερε ήταν να προσδώσει μιαν πολεμική και καλλιτεχνικήζωντάνια και ενέργεια στις Γερμανικές περιφέρειες δίχως να αγγίξει τα κράτη τηςΒαλτικής στην Ανατολική Ευρώπη.

Ωςεκ τούτου, και με δεδομένο τον αυστηρό έλεγχο των προς έκδοση γραπτών, οι συγγραφείς απέφευγαν ναδημοσιεύουν ο,τιδήποτε (ακόμα και υπέρ ή προς εξύμνηση τουκαθεστώτος), παρά το γεγονός ότι από το 1477 είχε ιδρυθεί το Πανεπιστήμιο τηςΟυψάλα, το οποίο δεν είχε κλείσει σε όλο αυτό το διάστημα τις πύλες του.

Οιπιο γνωστοί συγγραφείς της Αναγέννησης της Σουηδίας ήταν ο ένας ο ΑρχιεπίσκοποςΣουηδίας και ο άλλος ο αδελφός του: οι αδελφοί Johannes και Olaus Μånsson ή Magnus.[4]ΟJohannes(1488-1544) έγραψε την «Ιστορία όλων των Βασιλέων των Θεών Γότθων και Σουηδών»(Historiadeomnibusgothorumsueonumque regibus). Σε αυτήν, ο Iωάννης εντόπιζε την Σουηδική γραμμή αίματοςγια την ανεύρεση της γενεαλογίας των Βασιλέων στην Παλαιά Διαθήκη.

Απότο σημείο αυτό και μετά, μπορούμε να μιλάμε για την διασύνδεση της Ρώμης με τηνΣτοκχόλμη και για τα Ιταλογενή Σκανδιναβικά μοντέλα. Απόδειξη: Ο Olaus (1490-1577) έγραψε την«Ιστορία των Βορείων γενών» (Historiadegentibusseptentrionalibus):[5]τα δύο γραπτά δεν εκδόθηκαν στην Σουηδία αλλά μακριά από την πατρίδα στην οποίαγεννήθηκαν, στην Ρώμη (λόγω της εξορίας των αδελφών Månsson/Magnus από την Σουηδία γιαπολιτικούς λόγους από το καθεστώς Vasa καθώς θεωρήθηκε ότι τα κείμενά τους είχανσκοτεινή προέλευση και πηγές και αποσκοπούσαν να πέσει η κυβέρνηση). ΣτηνΕυρώπη συνάντησαν σημαντικό ενδιαφέρον τα βιβλία των αδελφών και μεταφράστηκαν σε αρκετές γλώσσες ενώ θεωρείταιπως βοήθησαν να εμπεδωθεί σταμάτια της –υπό την ευρείαν οπτική– Ευρώπης η αίσθηση της Υπερβόρειας πολιτικής,κοινωνικής και πολιτιστικής ιστορίας.

Στιςοπτικές τέχνες βρίσκονται, ωστόσο, αποδείξεις[6]για αυτήν την εκλεπτυσμένη αίσθηση που δημιουργείται από αυτήν την Ιταλογενήσουηδική Αναγέννηση.

Αυτέςοι τέχνες είναι η ζωγραφική, η γλυπτική και η αρχιτεκτονική, τέχνες που ευημερούν εντός ενόςπλαισίου αναπτυγμένων οικονομικά κοινωνιών.

Μετην άνοδο στον θρόνο του Ερρίκου το 1560 και μετά, εφαρμόστηκε στον πολιτισμό τηςΣουηδίας για πρώτη φορά η έννοια της Αναγέννησης.

ΟΕρρίκος ο 6^ος (1533-1577) είχε γνώσεις ζωγραφικής και εγχάραξης σε χαλκογραφίες αλλά,παράλληλα, σε όλο το διάστημα αυτό είχε διδασκάλους τον Georg Norman και τον Dionysius Beurreus οι οποίοι μπόρεσαν ναδιϋλίσουν εντός της εύφορης και γόνιμης σκέψης του Ερρίκου[7]μιαν λεπταίσθητη αντίληψη καιεκτίμηση των επιτευγμάτων των μαθηματικών, της μουσικής, της αστρολογίας καιτου χορού. Επιπλέον, διευκόλυναν την φυσική του προτίμηση υπέρ της εκμάθησηςγλωσσών και του έμαθαν τις γλώσσες των Λατίνων, των Ελλήνων, των Γάλλων,των Ιταλών και των Εβραίων επιπροσθέτως με την εξοικείωσή τουστην Γερμανική.

ΟΕρρίκος εγκαταστάθηκε στο Κάστρο της Ουψάλα και, κυρίως, έδειξε προτίμηση στηνκατοικία στο Kalmar(μάλιστα, διακόσμησε αυτήν την κατοικία με ένα πρόγραμμαΑναγεννησιακού τύπου[8]τεχνικής intarsia πάνωσε ξύλινα πάνελ) ενώ ενθάρρυνε Ευρωπαίους καλλιτέχνες που προέρχονταν –καιτους μετέφερε εκεί– από τις Κάτω Χώρες να εισαγάγουν τις πολιτισμικές μορφέςτης ευρωπαϊκής ηπείρου στο Σουηδικό περιβάλλον.

Πράγματι,λοιπόν, μετά το 1560 –και για μιαν 3ετία, κατ’ αρχάς– βλέπουμε στον υλικό πολιτισμό τηςΣουηδίας να αναπτύσσονται αντιπροσωπευτικά στοιχεία της Αναγέννησης και του Μαννιερισμούτα οποία συνοψίζονται κυρίως σε εκλεκτικά κολλάζ –περίεργακαι παράδοξα επιλεγμένα κομμάτια τέχνης που συγκολλούνταιεντέχνως– εμβλημάτων και μυθολογικών σκηνών που λαμβάνονται απότις πηγές των Φλαμανδικών εγχαράξεων. Στο Κάστρο γίνονταν δεκτοί, ακόμα,μουσικοί και συγγραφείς στους οποίους εμφανιζόταν το εντυπωσιακό, προσωπικό τουσύμβολο (impresa) το οποίο είχε χαραχθεί και στα νομίσματα[9]του Κράτους-Βασιλείου του και έφερε μιαν ΕβραιοΛατινική επιγραφή με τολάϊτ-μοτίβ του Γκαίτενμποργκ (Göteborgsmotiv).

Ωστόσο,το νέο ξεκίνημα της Σουηδικής Αναγέννησης συνάντησε μιαν 7ετήδιακοπή λόγω του Σκανδιναβικού Πολέμου της περιόδου 1563-1570 μεταξύΣουηδίας-Δανίας. Το θησαυροφυλάκιο της χώρας εξαντλήθηκε, ο Ερρίκος ο 6^οςκαταπονήθηκε και έφθασε σε σημείο να εκρήγνυται άνευ λόγου και αιτίας. Οι εκδηλώσεις μανίας –που θυμίζουν σύγχρονακαθεστώτα όπως αυτό του Σαντάμ στον ΠερσικόΚόλπο– τον έκαναν να φτάσει έως και στην δολοφονία δούλων ακόμα και με μιαναπλήν υποψία εναντίον του.

Και,επιπλέον, δολοφόνησε και αρκετούς πολιτικούς του αντιπάλους που έφτανανανυποψίαστοι στο Κάστρο της Ουψάλα: τους Nils Sture, SvanteSture, Erik Sture, AbrahamStenbock και Ivar Ivarsson.

To αποτέλεσμα ήταν νακάνει πραξικόπημα ο ετεροθαλής αδελφός του, Ιωάννης, και να πέσει από την κυβέρνησηκαι τον θρόνο. Φυλακίστηκε και πέθανε στην φυλακή το 1577 καθώςλέγεται ότι κατάπιε δηλητηριασμένη σούπα. Στην δεκαετία του 1950έγιναν τοξικολογικά τεστ στα λείψανα του Ερρίκου 6^ου και επιβεβαιώθηκε ότι είχεδηλητηριαστεί από αρσενικό.

Οαδελφός του (1537-1592) ονομάστηκε Ιωάννης ο 3^ος και βασίλευσε με σκληρότητα, ανκαι συνέχισε με παραλλαγές την πολιτισμική παρουσία του αδελφού του. Αυτός έδωσεμεγαλύτερη έμφαση στην θεολογική σύνθεση και στην ανάγνωσηθρησκευτικών έργων.

Ημεγάλη διαφορά ήταν ότι αυτός βοήθησε στην καλλιέργεια διακεκριμένων συγγραφέωνώστε να προωθήσει την θέση του στην διεθνή σκηνή. Κυρίως ανέδειξε τον πολυμαθήΦλαμανδό ανθρωπιστή JacobusTypotius(1540-1601)[10] και τονΣουηδό νέο-Λατίνο ποιητή SylvesterJohannis Phrygius (1572-1628).[11] O Ιωάννης ο 3^ος πέθανε το 1592και ετάφη σε ειδική σαρκοφάγο στο παρεκκλήσι του Καθεδρικούτης Ουψάλα, η οποία διακοσμήθηκε με αναπαραστάσεις των αλληγορικών αρετώνπου βρέθηκαν στις σελίδες του περίφημου έργου «ΕΙΚΟΝΟΛΟΓΙΑ»[12]του CesareRipa πουείχε εκδοθεί το ίδιο έτος στην Ρώμη για πρώτη φορά (Ρώμη, 1593,Κληρονόμοι GiovanniGigliotti).

Όπωςείναι φυσικό, ο τρίτος αυτός συνεχόμενος θάνατος σταμάτησε την άνθηση τηςμάθησης και την καλλιέργεια και ανάπτυξη της δημιουργικότητας.

Ογιος του Ιωάννη, Σιγισμούνδος, συγκρούστηκε με τον θείο του, τον δούκα Κάρολο τηςSödermaland (1550-1611) και ξεκίνησεεμφύλιος πόλεμος που ευνόησε, τελικά, τον Καλβινιστή δούκα –αυτός, όμως, δενέτρεφε καλλιτεχνικές αυταπάτες εξουσίας και εξαιτίας των προβλημάτων που δενκατάφερε να αντιμετωπίσει πέθανε το 1611 αλλά πρόλαβε να κληροδοτήσει τοΒασίλειό του στον 16χρονο γιο του –Βασίλειοδιαμελισμένο, ευάλωτο λόγω των εμφυλίων συρράξεων και, ταυτοχρόνως, εμπόλεμο με την Δανία, τηνΡωσσία και την Πολωνία– τον Γουσταύο Αδόλφο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΤΡΙΤΟ: ΗΕΛΛΗΝΙΚΗ & ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΤΑΒΑΣΙΛΙΚΑ ΑΝΑΚΤΟΡΑ ΤΗΣ ΑΤΛΑΝΤΙΔΟΣ

Εδώπρέπει να κάνουμε (ευκαιρίας δοθείσης) μιαν σύνοψη των προαναφερομένων σεσύγκριση με το θέμα που είναι το υποκείμενο της έρευνας αυτής.

ΟΓουσταύος Αδόλφος (1594-1632) διαδραμάτισε πρωταρχικό ρόλο στην μεταμόρφωση τουΒασιλείου της Σουηδίας από ένα διηρεμένο –καιευρισκόμενο στα πρόθυρα της κατάρρευσης και σε κρίση πολεμική και οικονομική–Σκανδιναβικό έθνος της περιφέρειας της Ευρώπης σε πανίσχυρη Ευρωπαϊκή δύναμη.[13]

Απότην μια πλευρά, ο νέος αυτός κυρίαρχος του Βασιλείου της Σουηδίας στην αυγή του 17^ουαιώνα είχε την υποχρέωση να αναθεωρήσει το Σύνταγμα της χώρας, να ενώσει τα 4τεταρτημόρια συντεταγμένων της σφαίρας επιρροής του, ναβελτιώσει την υποδομή της επικρατείας του, να εκσυγχρονίσει το νομικό και εκπαιδευτικό τηςσύστημα, να οδηγήσει την Εκκλησία σε σταθερή βάση λειτουργίας, να προχωρήσει σεδιαρθρωτικές αλλαγές και να ξεκινήσει μιαν επανάσταση στονστρατιωτικό τομέα ώστε να επηρεάσει όλη την Ευρώπη. Απότην άλλη πλευρά, είχε το καθήκον να εξακολουθήσει να είναι ο προστάτης, ο πάτρωνας της τέχνης. Τοδίλημμα ήταν εύγλωττο –και η λύση του.

Σαςδίνουμε την απάντηση αμέσως για το τι διάλεξε και τι πέτυχε τελικά: ενθάρρυνε τηναναβίωση της μάθησης της Σουηδικής γλώσσας, επανίδρυσε το Πανεπιστήμιο της Ουψάλα,δημιούργησε νέες έδρες διδασκαλίας, επανέφερε την διδαχή μαθημάτων που είχαν πέσει στηνλήθη επί 1 αιώνα.

Καιγιατί;

Διότιο Γουσταύος Αδόλφος μιλούσε 7 γλώσσες και, ως αποτέλεσμα αυτής της ικανότητάς του,επέδειξε και αυτός ιδιαίτερη προτίμηση για την πρόσκληση μουσικών καιδιανοούμενων με σκοπό την καλλιέργεια του πολιτισμικού προφίλ της διακυβέρνησήςτου.

Σκοπότης εξουσίας του έθεσε την «Ευρωπαίο-ποίηση» της Σουηδίας, δηλαδή την ομαλή ένταξη του κράτους –εσωτερικά–στο ευρωπαϊκό πολιτισμικό περιβάλλον και, άρα, την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση τηςΣουηδίας.

Παράλληλα,ωστόσο, έδωσε το έναυσμα για την υπεράσπιση της ελευθερίας των Γερμανών Προτεσταντών[14]και κήρυξε εμπόλεμη κατάσταση, ξεκινώντας τον 30ετή Πόλεμο.

Στηννικηφόρα πορεία τους καθ’ όλην την έκταση της Αυτοκρατορίας, οι Σουηδοί ένοπλοιαπέκτησαν πολύπλευρες εμπειρίες, είχαν πολιτισμικές επαφές και έκανανανακαλύψεις που τους ενέπνευσαν γενικότερα. Αυτή η στρατιωτική κατακτητικότηταπροκάλεσε οικονομικό πλουτισμό: κυρίως η φημισμένη Σουηδική αριστοκρατία και ητάξη των ευγενών πυροδότησε μιαν μανία κατασκευαστική για εύρεση σχεδιαστικών,αρχιτεκτονικών, οικοδομικών και οδικών μοντέλων προς την κατεύθυνση του εξωραϊσμούπροκειμένου να ομορφύνει η όλη χώρα. Από το πεδίο της βελτίωσης παρουσίασης καιεμφάνισης των οίκων με άνθη και διακοσμητικούςκαλλωπισμούς έως και το πεδίο της οικονομίας και της τέχνης.

Υπήρξεμια γενική απελευθέρωση δημιουργικών δυνάμεων και μια πολιτισμική έκρηξη τωνμαζών των Σουηδών.

Ησύμπτωση της ανάδειξης της Σουηδίας σε τοπική Υπερδύναμη είχε 3 ακόμα πτυχές:συνέπεσε πρώτον με την εμφάνιση ενός στυλ πομπωδεστάτου, ευτυχισμένου καιδιακοσμητικού σε ολόκληρη την χώρα και δεύτερον συνδυάστηκε με την ανακαίνισητης αρχιτεκτονικής (είναι μια ειδική, κορυφαία μορφή Τέχνης κι αυτή) και τονστολισμό κάστρων, επαύλεων και εκκλησιών (θρησκευτικών ή ιδιωτικών). Ξεχωρίζει,φυσικά, το «κόσμημα» του Βασιλικού Παλατιού.

Αυτόςο επενδυτικός οργασμός, λοιπόν, συνέπεσε με την ωρίμανση, στέψη και ενθρόνισητης Βασιλίσσης Χριστίνας της Σουηδίας (1644-1650) που θεωρούνται ως 6 έτη οικονομικής έκρηξης–ιδιαίτερα για την Στοκχόλμη, η οποία μεταμορφώθηκε από μια μικρή πόλη μεξύλινες οικίες σε μιαν πόλη με Ρωμαϊκές και Ιταλίδες επαύλεις (palazzi) που η καθεμιά τους παρέβγαινεμε την διπλανή της σε μεγαλείο, λαμπρή προβολή και φαντασία. Μια πόλη κομψή, high class και σχεδιασμένηπανέμορφα από τον ErikDahlbergh.

ΟErik Dahlbergh ήταν ουπεύθυνος για τις αλλεπάλληλες σειρές ορειχάλκινων εγχαράξεων στις οποίεςκαταγράφονταν τα πιο σημαντικά κτίρια, μνημεία και τοπογραφίες της Σουηδίας μεβάση τα μοντέλα των μεγαλοπρεπών Ευρωπαϊκών τοπογραφιών του εργαστηρίου τουδασκάλου του, MatthaeusMerian.

H σειράτοπογραφιών του Dahlberghξεκίνησετο 1667 με τον τίτλο «Σουηδία αρχαία και σύγχρονη» (“Svecia antique et hodierna”) καιολοκληρώθηκε το 1715, αν και στοενδιάμεσο –το 1702– ο δημιουργός[15]είχε χάσει την ζωή του στα έτη της κρίσης του Μεγάλου Βορείου Πολέμου.

Έναςακόμα εξέχων καλλιτέχνης της Αυλής και των Ανακτόρων ήταν ο ζωγράφος, εξειδικευμένοςστην προσωπογραφία και στην διακόσμηση έμψυχων, ζωϊκών παραστάσεων, David KlöckerEhrenstrahl. Ο Ehrenstrahl εργάστηκε στο Παλάτι του Drottningholmμαζίμε τον JohanSylvius. Άλλοισυνεργαζόμενοι ζωγράφοι ήταν ο Davidvon Krafft και ο Michael Dahl ενώ ο κύριοςαρχιτέκτονας που είχε αναλάβει την προβολή αυτής της εποχής της ανάδειξης τηςΣουηδίας σε Υπερδύναμηήταν ο ErikDahlbergh.

Ταδιαμερίσματα όλων αυτών των ανακτόρων ήταν διακοσμημένα με φαντασία, γεμάτα απόεμβλήματα βασιλικής εξουσίας που δίδασκαν στους επισκέπτες τους ηθική,στολισμένα με πορτραίτα, τοπία και σκηνές αντλημένες από την μυθολογία που έχαιραν εκτίμησης στηνσυλλογή του Ροδόλφου του 2^ου ή των εκλεκτόρων της Βαυαρίας. Κατά την διάρκειατων πολέμων του 17^ου αιώνος, οι Σουηδοί είχαν την αντίληψη ότι θαεμπλούτιζαν τις πολιτισμικές τους πηγές[16]εάν «άρπαζαν» από τιςκατακτηθείσες περιοχές όλα τα έργα τέχνης και βιβλία, επηρεασμένοι ίσως από τηνβούληση του Γουσταύου Αδόλφου να αποκτά ο στρατός του τις βιβλιοθήκες όλωντων χωρών και να τις στέλνει στην Ουψάλα ώστε να λειτουργούν ωςβάση δεδομένων για τις συλλογές του Πανεπιστημίου. Δείγμα της εξέλιξης σε σχέσημε τον προηγούμενο αιώνα, το γεγονός ότι παλαιότεραελάχιστα μέλη των Σουηδών ευγενών θα συνελάμβαναν το νόημα της κλασσικής ήσύγχρονης Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας ή το νέο μείγμα στην σύνθεση τηςεκλεπτυσμένης καλλιέργειας, ερωτικού κόρτε και εκκλησιαστικού, κληρικούπνεύματος που είχε μορφωθεί δια μέσου της παιδείας στην Ουψάλα ή στο DorpatτηςΕσθονίας όπου το 1632 είχε ιδρυθεί Πανεπιστήμιο από τον Γουσταύο Αδόλφο καθώςτην χώρα κατείχε ο ίδιος ως Σουηδική αυτοκρατορική κατάκτηση.

Τοστυλ «Ροκοκό» ήταν αυτό που κύρια προτιμήθηκε και ευνοήθηκε. Μέσω της Σουηδίας και τηςεικονογράφησης στους πίνακες έγινε γνωστό σε όλον τονκόσμο. Ο βασικός αντιπρόσωπος του «Ροκοκό» ήταν ο Gustaf Lundberg. Η τεχνική του είχεκυριαρχήσει στις Σουηδικές προσωπογραφίες και το έργο τουαντιπροσωπεύεται επαξίως στο Λούβρο, στο Εθνικό Μουσείο αλλά και στην ΑκαδημίαΤέχνης.

ΣτοΒασιλικό Παλάτι της Σουηδίας εκλήθη, εξάλλου, για να αναλάβει τον καλλωπισμό τουο Γάλλος ζωγράφος GuillaumeThomas Taraval ο οποίος συνεργάστηκε με τον Carl Hårleman. Μαθητήςτου στυλ Hårleman ήταν ο Jean Erik Rehn. Από την Γαλλία ενεπνεύσθη και οπαγκοσμίου φήμης AlexanderRoslin για να σπείρει στον καμβά τουπορτραίτα υψηλής αισθητικής των ευγενών προσωπικοτήτων της εποχής του. Εκτόςαπό εισαγωγές από την Σουηδία, ωστόσο, έγινανκαι εξαγωγές: χαρακτηριστική η μετακίνηση του Carl Gustaf Pilo προς την Δανία. Ο Pilo είχε επιρροές από τουςκαλλιτέχνες της Βενετίας και τον Ρέμπραντ. Αργότερα, επέστρεψε στην Σουηδία για ναζωγραφίσει τηνμεγάλη τοιχογραφία με την στέψη του Γουσταύου του 3ου στον Καθεδρικό Ναό τηςΣτοκχόλμης.

Δενυπάρχει, άρα, αμφιβολία ότι με βάση τα δεδομένα αυτά η Αυλή της ΒασιλίσσηςΧριστίνας (η οποία γεννήθηκε το 1626, βασίλευσε από το 1632 ως το 1654, και απεβίωσε το 1689) θαχαρακτηριζόταν από μιαν αξιοσημείωτην άνθηση του πολιτισμού[17]και των κατακτήσεών της. Hκαλούμενηως «Βασίλισσα τωνΒιβλίων» ήταν ιδιαίτερα ελκυστική –με την έννοια ότι προσήλκυε– τους ευφυείςκαι μορφωμένους άνδρες στην Αυλή και στο περιβάλλον της στα μέσα του 17^ουαιώνος ενώ προσήγγιζε η ίδια άνδρες επιφανείς όπως ο Ρενέ Ντεκάρτ, ο Claude Salmasius, o Ιsaac Vossius και ο Daniel Heinsius για να αποτελέσουν τονκύκλο των σαλονιώντης και να αρχίσουν διαλεκτικές συζητήσεις για θέματα φιλοσοφίας, φιλολογίαςκαι λογοτεχνίας. Επιπλέον, ζητούσε από προσωπικότητες όπως ο Sebastian Bourdon, o Jeremias Falck και ο Sebastian Dadler να την εξυμνούν ή να την δοξάζουν αυτήν και τοΒασίλειό της σε τομείς όπως οι οπτικές τέχνες με την σημείωση ότι θα έπρεπενα την εικονογραφούν ως μιαν «ΑΘΗΝΑ ΤΩΝ ΒΟΡΕΙΩΝ ΠΛΑΤΩΝ».

Μάλιστα,ο περίφημος από το Πανεπιστήμιο Ήτον ποιητής Andrew Marvell έφθασε στο σημείο ναισχυριστεί ότι «Η Ουψάλα δεν θεωρείται κατώτερη σε σχέση με την αρχαία Αθήνα,διότι εδώ έχει η Παλλάς Αθηνά την αιγίδα και το άρμα της».[18]

Κατηγορήθηκεαρκετές φορές για υπερβολική πολυτέλεια η ενασχόληση της Χριστίνας με ταφιλολογικά θέματα αλλά αυτή μπορεί να αποδοθεί στον αυθορμητισμό τηςνα δεσμευθεί με τα πρόσωπα που ενσάρκωναν όλα αυτά τα ζητήματα που θεωρούντο ωςκύρια και ουσιαστικά για την προβολή του πολιτισμικούπροφίλ της Αυλής και του περιβάλλοντος του Βασιλείου της Σουηδίας. Ηίδια απολάμβανε τόσο ένα χορευτικό μπαλλέτο όσο και ένα ποίημα ή ένανδιαγωνισμό ξιφομαχίας με τα χρώματά της.

Οιξένοι καλλιτέχνες που καλούνταν στην Αυλή εκπαίδευαν και νέες γενιές Σουηδώνκαλλιτεχνών ενώ ήταν σημαντικό ότι αποκτούνταν και έργα συλλογών τέχνης πουείχαν διαφθαρεί στο παρελθόν ώστε να αποκατασταθούν εκ νέου. Από αυτούς που την φλέρταραν, ηΧριστίνα έδειχνε εύνοια προς αυτούς που είχαν κοινά ενδιαφέροντα με αυτήν αρκείνα επεδείκνυαν εκλεπτυσμένους και καλλιεργημένους τρόπους.

Ενμέσω αυτών, ο Μέγας GabrielDe la Gardie: πανέμορφος, περιφανής και εγχρισμένος απόθεϊκούς χαρακτήρες απόγονος μιας Γαλλικής οικογένειας στρατευμένων που είχανανακαλύψει και βρει την περιουσία τους κατά την διάρκεια των πολέμων τουΓουσταύου Αδόλφου. Διέθετε ευφράδεια, ευγλωττία και καλλιέπεια εγχάρακτη μεμιαν διακριτική Γαλλική φινέτσα και σύντομα έγινε ο πολιτιστικός καθοδηγητήςτης Χριστίνας με την οποία συμφωνούσαν σε «καλλιτεχνικήγευσιγνωσία» και σε κριτική οξυδέρκεια.

Οίδιος[19]ήταν επικεφαλής μιας τάξης της υψηλής και ευγενούς αριστοκρατίας που επένδυε χρήματα για τηναπόκτηση Σκανδιναβικών φρουρίων και κομψών κατοικιών ή παλατιών.

H έρευνα τουMagnus Gabriel De la Gardie μας προμηθεύει με μιανεύγλωττη εικόνα για την αληθινή νοοτροπία που χαρακτήριζε αυτήν την περίοδο τηςΕποχής του Μεγαλείου τηςΣουηδίας που είναι γνωστή ως «Stormaktstid».

H έδρα τουDe la Gardie ήταν το κάστρο Läckoστηνπεριοχή της Västergötland (Τεράστιας Χώρας του Θεού). Με τον θρόνο του σεένα κάστρο-βράχο που ατένιζε την Λίμνη Vänern, στηνπόλη Läcko, η οποία ήλκυε την καταγωγή της από ένα φρούριο του13^ου αιώνος αλλά είχε κτιστεί ευθύς εξαρχής, πετραδάκι-πετραδάκι,στις αρχές του 17^ου αιώνος από τον πατέρα του De la Gardie, Jacob Pontusson De la Gardie.

Οιαίθουσες σήμερα περιέχουν πίνακες-τοιχογραφίες (frescos).

Οιζωγραφικές αυτές ήταν έργο που εκτέλεσαν[20]ο Gulich Gulickson και ογιος του JohanGulickson μεταξύτων ετών 1625 και 1637. Βρίσκονται κάτω από τοξωτές θύρες με φιγούρες βαρβάρωνπολεμιστών ζωγραφισμένες στις ταπετσαρίες των τοίχων ή τειχών τουφρουρίου από εκείνην την εποχή. Οι πολεμιστές αυτοί είναι αντιπροσωπευτικοί τωναρχαίων Γότθων, φυλών οι οποίες αποτίναξαν τον ζυγό υπό το άρμα πομπήςτης Ρώμης.

Άρα,καταλήγει κανείς –αν δει συνολικά την τέχνη των Σκανδιναβών– ότι ακόμα και οι φιγούρες που περιέχονταιστην εργασία αυτή, όπως ο μεσαιωνικός ήρως Erik Olaus και οι εξόριστοι Johannes και Olaus Magnus ή ο Άγιος Ερρίκος έρχονται καικλειδώνουν με τον Magnusκαιδημιουργούν μιαν ιδιαιτέρα «ιδρυτικήμυθολογία» των Σουηδών ώστε να ισχυρίζονται ότι κατάγονται από τους Μεγάλους Θεούς,τις κατακτητικές και νικηφόρες δυνάμεις των φυλών της Γερμανίας –και ευλόγως[21].

ΜεγάλοιΘεοί ή Μεγάλοι Γότθοι (Gött) βάσει της ίδιας ετυμολογίας τηςλέξεως. Η θεωρία αυτή περί Θεώνέγινε ο θεμέλιος λίθος ίδρυσης του Σουηδικού έθνους χάρη στους μύθους πουκαλλιεργήθηκαν και αναπτύχθηκαν από φιλολογικές εξηγήσεις τόπων ή τοπίων τηςΣκανδιναβίας όπως η Βαλτική Νήσος του Θεού (Gotland) μεπρωτεύουσα την Almadalveckan, οι περιφέρειες Västerland (ΤεράστιαΧώρα) και Östergötland (Ανατολική Χώρα του Θεού, των Αστροθεών ή Οστρογότθων),Estland(ηΕσθονία ή Χώρα της Ανατολής).

Έναέθνος που αναδύθηκε ώριμο και αναπτυγμένο και εμφανίστηκε με ευγένεια μέσα απότην ίδια την γη –παρά τις διαστρεβλώσεις από την φυλή των Βανδάλων ή των αμιγών βαρβάρων Γότθων–και εξοπλισμένο από την φύση, όπως στην Ελλάδαοι ένοπλοι γιοι της φύσης των σπαρτών, οι Σπαρτοί, ώστε να συμμετάσχει με ίσουςόρους με τους συνεταίρους ή ανταγωνιστές του στο κορυφαίο πεδίοδιαπραγματεύσεων της Ευρωπαϊκής πολιτικής του 17^ου αιώνος.

Οιπίνακες αυτοί των πολεμιστών βρίσκονται στους τοίχους ή στα τείχη του κάστρου Läskoκαιλειτουργούν ως αντίθεση με ολόκληρη την κατασκευή που στηρίζει τα άνωθενδιαμερίσματα με την Τέχνη της Αναγέννησης και του Μπαρόκ.

Πρόκειταιγια μιαν εναλλακτική τέχνη –σημειωτικά προγράμματα– της περιόδου του Μεγαλείουτης Σουηδίας («Stormaktstid») που είναι προφανής σεαρχιτεκτονικούς χώρους εκθέσεων όπως η Αίθουσα του Βασιλιά («Κungssalen») καιη Αίθουσα που είναι γνωστή ως «Slottskyrka» καθώς έχουν εδραιωθεί επί μιας κληρονομιάςακόμα πιο αρχέγονης και πρωτοφανούς σε σχέση με ό,τι κανονικά θαπερίμενε η Ευρώπη από το πλευρό των Σουηδών από ιστορικήςαπόψεως. Επιβραβεύεται, με τον τρόπο αυτό, η συμβουλή επιφανών ευγενών προςτους καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες αυτής της Αναγέννησης των Θεών της Σκανδιναβίας ώστε να υπάρξει, σεδιεθνές επίπεδο, ο θερισμός των καρπών της σποράς όλων των παλαιοτέρων προγόνων και δυναστειών του Βασιλείου.

Ιδιαίτεραστην φιλολογία και στην λογοτεχνία ήταν έκδηλη αυτή η λογοτεχνική παραγωγή πουέπρεπε να θεριστεί ως συγκομιδή, διότι Ιστορία είχε η Σουηδία και κατακτητικήδύναμη ως Αυτοκρατορία ήταν –ειδικά το διάστημα 1611 ως 1718– αλλά η επίδοσήτης στην σύνθεση λόγου και, άρα, στην εκφορά υψηλού επιπέδου λόγου δεν ήταν ιδιαίτερααναπτυγμένη. Έπρεπε να διαμορφωθεί με βάση την Γαλλική (καλαίσθητη,πολύ εξευγενισμένη και εκλεπτυσμένη γλώσσα της διπλωματίας) και τηνΓερμανική (βάρβαρη, άγαρμπη και τραχειά γλώσσα του πολέμου).

Είναιδύο χαρακτηριστικά, επομένως, αυτά που δίνουν την εικόνα στηνΑναγέννηση των Θεών της Σουηδίας: η ανακάλυψη της γνώσεως, της μάθησης καιτης ευρωπαϊκής, ηπειρωτικής πολιτισμικής της εκδήλωσης και έκφρασης αφενός καθώςκαι η αίσθηση κατωτερότητας των Σουηδών που μετρούσαν το ανάστημάτους έως την στιγμήν αυτή σε σύγκριση με το μεγαλείοτων υπόλοιπων εταίρων και συμμάχων αφετέρου.

Όμως,χάρη σε όλην αυτήν την ωρίμανση, αναπτύχθηκε μια ιδιαιτέρα εθνική ποιητικήγλώσσα, γλώσσα ειρήνευσης και συμφιλίωσης, στην οποία επικεντρώθηκε ωςσημείο-κλειδί όλο το καθεστώς. Από το ένα πλευρό υπήρχε μια λογοτεχνία που είχε ταχθεί υπέρ ποιητικών τάσεων πουβασίζονταν σε μιαν ευρύτερη Ευρωπαϊκή οπτική θέαση και μέθοδο γραφής και από τοάλλο πλευρό μιαεθνικιστική άποψη και όραση που συνέπλεε με μιαν Σκανδιναβική γλώσσα και μιαν φωνή ανεξάρτητη πουέφερνε στην επιφάνεια όλες τις παραδόσεις διασύνδεσης Σουηδών-Γότθων-Θεών.

Αυτήντην πατριωτική όψη εκπροσωπεί ο ποιητής της Βασιλικής Αυλής Georg Stiernhielm (1598-1672) o οποίος το 1658 υπήρξε οσυγγραφέας[22] του πλέον σημαντικού,του πρώτου και αξιοσημείωτου έργου αληθινής ποίησης της Σουηδικής γλώσσας τηςεποχής «Stormaktstidens»: το έργο αυτό φέρει τον τίτλο«ΗΡΑΚΛΗΣ».

Ηιστορία του ΗΡΑΚΛΗ βασίστηκε στην ιστορία του Ξενοφώντος περί τουδιλήμματος του ήρωα ενώπιον των οδών της Αρετής και της Κακίας. Δημοσιεύτηκε μεστυλ εξάμετρο –η πρώτη εξάμετρη έκδοση στην ιστορία της γλώσσας τηςΣουηδίας– και μέσω αυτής της έκδοσης ο συγγραφέας απέδειξε ότι η γλώσσα τηςχώρας ήταν ικανή να ανταπεξέλθει ικανοποιητικά στις απαιτήσειςτου έργου του και να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων.

Μιαακόμα σημαντική όψη του έργου ήταν ότι διακατέχετο από μια ελευθερίαθρησκευτικών μοτίβων διότι δεν αντλούσε τα θέματά του τόσο από την Βίβλο όσο από την αρχαία φιλοσοφία.

Τηνκαλύτερη ανάλυση του ΗΡΑΚΛΗ του GeorgStiernhielm προσφέρειο Axel Friberg στην έρευνα[23]με τίτλο «Ο Ηρακλής των Σουηδών: μελέτηεπί των ρητών γραπτών του Stiernhielm», έκδοση Στοκχόλμης του 1945.Και στα επόμενα χρόνια, όμως, ο Stiernhielmκαιοι θιασώτες του προσπάθησαν έτι περαιτέρω να ακολουθήσουνδιάφορα στυλ και να γράψουν τραγωδίες, ποιμενική ποίηση και ραψωδίες για τηνπροβολή της γλώσσας της Σουηδίας.

Όπωςγράφει ο SimonMcKeown στηνμελέτη του «Γραφή και ανάγνωση της Αναγέννησης τηςΣουηδίας»: «Υπάρχει προφανής ειρωνεία στο γεγονός ότι ο επίσημος ομιλητήςκαι εκπρόσωπος της τάσης αυτής που εμφανίζεται ως η πιο τολμηρήπροκειμένου να εγκαθιδρύσει την αβυσσαλέα απόσταση που χωρίζει τον πολιτισμότων Σουηδών από την ηπειρωτική Ευρώπη έπρεπε να στηρίξει το έργο του εντόςτου πλαισίου της ευγενούς αρρενωπότητος με παραπομπές καιυποσημειώσεις ως προς την ενσάρκωση της Ελληνικής ανδρείας και αρετής και σεαντίθεση με το ότι υπήρχαν ισχυρισμοί πως ο Ηρακλής είχε τις πηγές του, ήλκυετην καταγωγή και είχε την προέλευσή του στον Σουηδικό ορισμό Herr kule,δηλαδή Κύριος Επί Κεφαλής των Αρμάτων».

Γιατον GeorgStiernhielm, ωστόσο,η Σουηδία ήταν η Vaginagentium, η Μήτρα γέννησης όλων τωνγενών ή εθνών του κόσμου. Από τα Βόρεια πλάτη, η γνώση και ο πολιτισμόςεξέπεμπαν την ακτινοβολία τους προς όλον τον κόσμο, έως την Αίγυπτο, τηνΙνδία, την Περσία και την Ελλάδα. Και γι’ αυτό, «ο Έλλην ως Ηρακλής ερμηνεύθηκε ως μιαύστερη προσπάθεια προσέγγισης προς τοαρχέτυπο, αυθεντικό μοντέλο».

Αυτήςτης μορφής οι φανταστικές συλλήψεις πλασμάτων του μύθου που απέδιδαν στηνΣουηδία την πρωταρχική θέση μεταξύ των εθνών του κόσμου έφθασαν στο ζενίθ με τις εκπληκτικέςκαι θαυμαστές έρευνες, ανακαλύψεις και εφευρέσεις του Olof ή Olaus Rudbeckius ή Olaus Rudbeck (1630-1702) του οποίου στο Πανεπιστήμιο τηςΟυψάλα της Σουηδίας βρίσκεται ο Καθεδρικός ναός και το περίφημο ανατομικόαμφιθέατρο που έχει ο ίδιος κατασκευάσει: είναι η Ακαδημία όπου απονέμονταιτα βραβεία Νόμπελ.

ΟOlaus Rudbeckius ή Olaus Rudbeck ήταν πολυμαθής καθηγητήςστην Ουψάλα και θεωρήθηκε ικανός να ταυτοποιήσει αυτήν την παλαιάπρωτεύουσα τηςΣουηδίας ως την Ατλαντίδα του Πλάτωνος. Υπάρχει και μια εγχάρακτη πλάκα που τοναπεικονίζει να δίδη μιαν φανταστική διάλεξη με θέμα την τοποθεσία εντοπισμούκαι εστίασης της Ατλαντίδος: μάλιστα, ο ίδιος[24]απέδιδε αυτό τοΠΑΝΘΕΟΝ των αρχαίων Θεών σε φιλολογικές διαφθορές των κειμένων πολυποίκιλων ηρώωνκαι θεοτήτων των Σουηδών.

Τοκύριο έργο του (που εγράφη την περίοδο 1679-1702) έλαβε τον τίτλο «ATLAND ELLER MANHEIM» τοοποίο εκδόθηκε σε 4 τόμους και είναι, εξάλλου, γνωστό και ως «Atlantica».

Τοέργο αυτό θεωρείται ως η κορύφωση του Γοτθικισμού διότι ο Olaus σε αυτό σημειώνειότι η Σουηδία ήταν η πλέον αρχαία από όλες τις χώρες του κόσμου και ηαληθινή, πραγματική τοποθεσία της βυθισμένης Ατλαντίδος. Η έκδοση του τελευταίου τόμου,όμως, έγινε όταν ήδη το κίνημα του Γοτθικισμού είχε αρχίσει να πέφτει –σεσημασία– εξαιτίας και της ήττας της Σουηδίας στους πολεμικούς αγώνεςπου έδωσε.

Ωστόσο,λόγω της διασύνδεσης του Καθεδρικού και του Αμφιθεάτρου με το ΠΑΝΘΕΟΝ αλλά και μετην Βασιλική Αυλή της Χριστίνας της Σουηδίας, έχει δοθεί η ερμηνεία ότιπρόκειται στην ουσία για ένα είδος συνδυασμού της τέχνης του θεάτρου καιτου πανοράματος, κάτι το οποίο ανήκει εντός των ηθών του 17^ουαιώνος για την παρουσία μυστηριακών έργων –δηλαδή, έργων που περιβάλλονταιεπενδεδυμένα από σκότος, μανδύα και μυστήριο– ώστε να κάνουν μεγαλοπρεπώς τηνεμφάνισή τους ως δημόσια θρησκευτικά και εκπαιδευτικά θεάματα καιμε συνοδεία εκρήξεων, έστω και πυροτεχνημάτων όπως στις συγκεντρώσεις ή εορτές.Στα προγράμματα αυτών των θεαμάτων υπάρχει στους θιάσους ή ομίλους ή εταιρείεςη συμμετοχή μουσικών εξ Ιταλίας και Γαλλίας η επιρροή δρωμένων εξΑγγλίας, η παρουσίαση Σκανδιναβών και Σουηδών αλλά και ημεταφορική σημασία των μπαλλέτων χορού,μασκοφορεμένων ηρώων και λειτουργιών στο στυλ όπερας. Κατάτον τρόπον αυτό, επηρεάστηκε γενικότερα το Σουηδικό μοντέλο των εθνικών παραδόσεωνπροβολής της χώρας –κυρίως στην θεατρική σκηνή αλλά και στην μεγάλη οθόνη, μεχαρακτηριστικό παράδειγμα στο θέατρο και στονκινηματογράφο τους σαλτιμπάγκους του Μπέργκμανν και τις κυκλικές κινήσεις τηςκάμερας του Χίτσκοκ ενώ στον χώρο του μυθιστορήματος τα έργα της Αγκάθα Κρίστι μεταφέρθηκαν και αυτά στηνσκηνή ή στην μικρή οθόνη με μιαν κυκλικήκάλυψη του δράματος με γλώσσα και αρχειακά κείμενα που έλαβαν προεκτάσεις ακόμακαι στο ραδιόφωνο.

Μπορούμεεδώ να δούμε να εκδηλώνεται και οπτικοακουστικά η ειδικότερη σύγκλιση ανάμεσαστις κυκλικές περιγραφές των ιστορικών μαχών στα πανοράματατης Ελβετίας και στις τοπιογραφίες του Dahlbergh.

Εντοπισμένηστον χώρο, αυτή η γενικότερη προστασία των τεχνών –η πατρωνεία– εξασκήθηκεκυρίως από την Βασίλισσα Χριστίνα και ώθησε και άλλες επιφανείς φιγούρες ναδιοχετεύσουν τα χρήματα των πηγών τους προς την ίδια κατεύθυνση για τηνεμφάνιση και επίδειξη Σκανδιναβικών μοντέλων στον συνδυασμό αυτό οικονομίας καιτέχνης με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί επί της Βασιλείας της Χριστίνας για τηνΣουηδία η αίσθηση μιας –από πολιτισμικής όψεως– Χρυσής Εποχής.

ΗΒασίλισσα της Σουηδίας Χριστίνα, πάντως, δεν συνεμορφώθη προς τα γενικώς δεκτάμοντέλα θηλυκότητος και συμπεριφοράς των συγχρόνων της. Θεωρήθηκε απόορισμένους ως ένα σύμβολο-γρίφος προσφερόμενη για αποκρυπτογράφηση με βάση ταγραπτά κείμενα που την εμφανίζουν ανέκαθεν με την μορφή της ως «ΠΑΛΛΑΣ ΑΘΗΝΑ», η Θεάτης Σοφίας που ο κανόνας, ο γνώμων, της γραμμής εξουσίας τηςκυβέρνησής της υπερισχύει της ισχύος του Άρη. Υποτίθεται ότι μπορεί κανείς νατην δει ορατά ως μιαν απόλυτα ευκρινή αλληγορία όπου η Χριστίνα είναι η εκπρόσωποςτης Συνθήκης Ειρήνης της Βεστφαλλίας την οποίαν οραματίζεται για ναπροφέρει ως πρόταση ολόκληρη την Σουηδία –μαζί με την Γαλλία,συνάμα– ως εγγυήτρια για το τέλος των διαπραγματεύσεων υπογραφής συμφωνίας γιατον 30ετή Πόλεμο. Άλλωστε, η εμφάνισή της έκανε την Σουηδία να ανακηρυχθεί ως τοπλέον ισχυρό έθνος στην Βόρειο Ευρώπη πολιτικά και ως η μεγαλύτερηΠροτεσταντική δύναμη της ηπείρου θρησκευτικά. Να γιατί έχει επαινεθεί από ταγραπτά και τις πηγές χάριν του μαγνητισμού και της χαρισματικότητάς της.

Καθ’όλην την διάρκεια του 17^ου αιώνος, η Σουηδία επεκτάθηκε καιδιηύρυνε τα σύνορά της ωςΒαλτική Αυτοκρατορία που αγκάλιασε τα σύγχρονα Βαλτικά κράτη, τόπους τηςΒορείου Γερμανίας και της Πολωνίας. Σε αυτήν προσελκύστηκε και κομμάτι τηςσημερινής Φινλανδίας το οποίο, άλλωστε, από τον Μεσαίωνα είχε ενταχθεί στους κόλπους τηςΣουηδίας ως Μεγάλο Δουκάτο. Είναι μια περιοχή ανεξερεύνητη αυτή –και ιδιαιτέρως,οι βιβλιοθήκες και τα διδασκαλικά κείμενα της χώρας– αφού είναιπολιτισμικά από τις πλέον μόνες, απομονωμένες και με μικροσκοπικό πληθυσμόπεριφέρειες της Ευρώπης του 16^ου και 17^ου αιώνος.

Αρχεία,γραφές, αποσπάσματα και σπαράγματα από τις συλλογές που διατηρούνταιμπορούν να αποκαλύψουν έναν απροσδόκητο πλούτο για την κλασσική μάθησηακόμα και για την πρώϊμα εκσυγχρονισμένη Φινλανδία, η οποία διαθέτει ωςπροσωπικότητες αρκετές σημαντικές φιγούρες των γραμμάτων.Την απόχρωση εδώ δίνει κύρια ο Αναμορφωτής της Φινλανδίας Μichael Agricola ο οποίος στηρίχθηκε για τηνεπιτυχία του στην ανάγνωση σημαντικών και επιφανών Ελλήνων και Ρωμαίων λογίων.Αυτή η «μόρφωση» προστάτευσε την Φινλανδία ακόμα και τον 18^ο και 19^οαιώνα, όταν η χώρα έπεσε υπό την κυριαρχία των Ρώσσων και αυτό διότι η ανθρωπιστικήμάθηση καιδιδασκαλία εδείχθη αρκετά υψηλή χάρη στην διαρκή καλλιέργεια της γραπτής καιπροφορικής παράδοσης στο πεδίο της γνώσης των κλασσικών.

ΗΣουηδία, άρα, έκανε την πρωτοφανή της παρουσίαση εν μέσω της Ευρωπαϊκής σκηνήςστα μέσα του 17^ου αιώνος μαζί με τον Γουσταύο Αδόλφο ο οποίος την έβαλε στον 30ετή πόλεμοκαι έκανε να την προσέξουν ενώ ως τότε ήταν άγνωστη στοευρύ κοινό της Ευρώπης. Η θεαματική επιτυχία της εκστρατείας και τωνκατακτήσεών του σε όλην την Σκανδιναβική Αυτοκρατορία ενθουσίασε τις Διαμαρτυρόμενες χώρες ολόκληρης τηςΕυρώπης. Επιπλέον, αποτέλεσε πρότυπο μοντέλο-παράδειγμα και για το ΗνωμένοΒασίλειο, την Αγγλία, που υπέφερε από την πολιτική παράλυση της βασιλικής της τάξεως.

Ηπτώση του κινήματος του Γοτθικισμού μετά τα αρνητικά των ηττών της χώραςσυνέπεσε, πάντως, με την εμφάνιση των θετικών του συνεπειών αφού είχε ήδηεπηρεάσει στην Σουηδία την παραγωγή του κλάδου της υμνωδίας. Αναδύθηκε στηνεπιφάνεια ένα ενιαίο, εκκλησιαστικό σώμα το οποίο υπήρξε και αυτόεξ ολοκλήρου μια σύνθεση, ένα θρησκευόμενο αμάλγαμα. Το πρώτο επίσημο βιβλίούμνων εκδόθηκε στην Σουηδία το 1695. Αποδόθηκε στην εργασία του «μαθουσάλα»επισκόπου JesperSvedberg (1653-1753) ο οποίος ήτανυποστηρικτής της ισχύος και της υψηλής κλάσης της Σουηδικής γλώσσας ωςσυνόλου συλλήβδην ενώ –όπως λέγεται– είχε την συνδρομή τουσυναδέλφου του και μετέπειτα αρχιεπισκόπου Harqvin Spegel. Οι ύμνοι αυτοί εξαπλώθηκαν άμεσα καιέκαναν χρήση μιας γλώσσας χωρίς σοφιστικέτεχνάσματα προς τον απλό, κοινό πολίτη του δεδομένου αυτού κράτους εφόσοναπαιτείτο για το σύνολο του αναδυόμενου και σχηματιζομένου έθνους μια ενιαίακαι ομοιόμορφη, υψηλή λογοτεχνία επιπέδου την οποία να μπορούν νακαταλαβαίνουν και στην καθημερινότητα. Και, πράγματι, κάθε ημέρα του Κυρίου–την Κυριακή– αυτό το σώμα της λογοτεχνίας τιμήθηκε από τους ιερωμένους στηνπροφορική (και, μάλιστα, χωρίς να έχει κυκλοφορία γραπτή αφού το νέο υμνολόγιοεκδόθηκε το 1819) οπότε εύγλωττα προκύπτει ότι αγαπήθηκειδιαίτερα από ηχητικής-μουσικής-ακροαματικής όψεως στην χώρα επί 100χρόνια.

Πρέπει,για μιαν ακόμα φορά, να σημειώσουμε ότι οι εκκλησίες στην Σουηδία και τα ξύλινα-ξυλόγλυπτατέμπλα καλύπτονται κύρια από πίνακες, εικόνες ζωγράφων και τοιχογραφίες.

Στοντομέα της συγγραφικής παραγωγής, πάλι, είναι η εμφάνιση εκ Στοκχόλμης τουποιητή και συνθέτη τραγουδιών, ύμνων δηλαδή, Carl Michael Bellman (1740-1795) που δίνει τοντόνο.

Είναιακριβώς αυτός ο 18^ος αιώνας που αποτελεί την Αναγέννηση τηςΣουηδίας και ειδικά τηςπόλεως της Στοκχόλμης διότι η αρχιτεκτονική και κυβερνητική «στερέωση» ή«στέρεα εγκατάσταση» της πόλης οδήγησε και στον πολιτισμικό της πλούτο στοστερέωμα της τέχνης. Εξάλλου, μια από τις κύριες σημειώσεις που πρέπει να κάνει κανείςγια την Σουηδική σκηνή τέχνης είναι –περίεργη και αλλόκοτη σύμπτωση– ότι οιΕνώσεις Συλλόγων Τέχνης από εραστιτέχνες της χώρας ανέρχονται σε1800!

Είναιαυτή η περίοδος, λοιπόν, που σηματοδοτεί και δρομολογεί την ίδρυση των σπουδαίων Ακαδημιών.

Βλέπουμε,άρα, το ξύπνημα και την έγερση των Θεών της Σουηδίας θρησκευτικά, πολιτικά,πολιτισμικά να συνοδεύεται από μιαν αποφασιστικότητα υπέρ της έκφρασηςκαι απόδοσης μαρτυρίας –στην γλώσσα της χώρας– με βάση τα επιτεύγματαστην γραφή, την ανάγνωση, την παρουσίαση των εκθέσεων αλλάκαι την τέχνη της οπτικής και τις εικαστικές τέχνες.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΤΕΤΑΡΤΟ: ΤΟ ΑΝΟΙΓΜΑΤΗΣ ΣΤΟΚΧΟΛΜΗΣ

ΣΤΟΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΕΧΝΗΣ

H όληπερίοδος που ξεκίνησε μετά το 1770 και την πτώση του «Ροκοκό» σε σημασία εύστοχαμπορεί να λάβει τον χαρακτηρισμό «Γουσταύια» περίοδος, με επιρροή από τα Γαλλικά καιΑγγλικά μοντέλα συνάμα.

Είναιπερίπου στο έτος 1785 που δίδεται το έναυσμα και ξεκινά η περίοδος του ΣουηδικούΝεοκλασσικισμού. Το στυλ του Νεοκλασσικισμού συνενώθηκε με τον Γοτθικισμό καιέλαβε νέα μορφή από τον γλύπτη BengtFogelberg. Ο άνθρωπος αυτός είχεεπιρροή από τα φίλτρα του κύκλου του διάσημου Δανού γλύπτη Bertel Thorvaldsen καικατάφερε να δημιουργήσει –με αναλογίες από φιγούρες τηςΙστορίας– αγαλματένια σώματα Σκανδιναβών θεοτήτων. Η υποκρυπτόμενη τεχνικήστο πεδίο αυτό καλείται με το όνομα «gudagestalter». Άλλωστε, η περιφέρεια τηςΣκανδιναβίας φημίζεται για τα μοτίβα της στην λαϊκή τέχνη (φολκ) και στηνπαραδοσιακή χειροτεχνία που έχουν επηρεάσει και την ανάπτυξη του σύγχρονου design, ειδικά στην Σκανδιναβία του 20^ουαιώνος.

Τοβασικό μοτίβο του σχεδίου για την Αναγέννηση των Θεών της Σουηδίας ήταν ναεπηρεαστεί ο λαός των Σουηδών από τα Ευρωπαϊκά μοντέλα πολιτισμού –ακόμα κι αν ήταν αυτά τηςαρχαίας Αθήνας ή Ρώμης ή της συγχρόνου Ιταλίας, Αγγλίας ή των κρατών τηςΚεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης –αλλάνα τα ερμηνεύσουν κατάλληλα και να τα εντάξουν εντός του ιδιαιτέρου, προσωπικούτους περιβάλλοντος ή «αυλής» κατά τον ίδιο τρόπο που π.χ. ο βιολόγος-ανατόμοςKάρολος Λίνναιος σχεδίαζε νακαλλιεργήσει τσάϊ σε Σουηδικό έδαφος. Ως όμοιο πεδίο πρόσφορο για καλλιέργεια καρπών,συνθέσεων και πειραμάτων ειδώθηκαν μέσω της επιστήμης τα χώματα της γης και της χώρας της Σκανδιναβίαςγενικότερα και η Σουηδία ειδικότερα –και άνθησαν και οδήγησαν σεάνθηση, πράγματι.

Όχιαμέσως, βέβαια: μετά τον θάνατο του Γουσταύου του 3ου, υπήρξε μια περίοδος «στάσιμωννερών» για την Σουηδική Τέχνη. Είναι κυρίως στον «ποιμενικό» ή«αγροτικό» τομέα που οι πηγές της τέχνης δεν στέρεψαν αλλά ώθησαν την παραγωγή σεβελτίωση της εικόνας.

Απόγενικής απόψεως, οι πλέον σημαντικοί καλλιτέχνες στην Σουηδική Τέχνη θεωρούνταιοι Johan Tobias Sergel, CarlMilles, Anders Zorn, CarlLarsson, Carl Eldh. Άλλα υψηλού επιπέδου ονόματα θεωρούνται οιJohan Pasch, PerKrafft o Γηραιότερος, Peter Adolf Hall.

Στοχρηματιστήριο της Τέχνης, η τέχνη της απεικόνισης αγροτικών θεμάτων και της φύσης είναι αυτή που έφθασεσε νέα ύψη, ιδιαίτερα σε περιφέρειες όπως η Dalarna (πασίγνωστηγια την καλλιέργεια της τέχνης της εγχάρακτης ξυλογλυπτικής) και η Hälsingland. Αυτήη «άλογος» τέχνη –όπως λέγεται, κατ’ ευφημισμόν–αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον μεγάλο καλλιτέχνη του 18ου αιώνος Carl Larsson. Ο Larsson ενεργοποιήθηκε στηνπεριφέρεια της Dalarna και είναι από τους πλέοναγαπημένους ζωγράφους των Σουηδών. Είναι, όμως, ευρέως γνωστός στηνΓερμανία όπου προβλήθηκε μετά την έκδοση εκεί ενός βιβλίου τέχνης που πήρε τοντίτλο «ΕΝΑ ΣΠΙΤΙΚΟ». Ζωγράφιζε με υδάτινα χρώματα και ταμοτίβα του τα αντλούσε όπως τα έβρισκε από την καθημερινήζωή. Το σύνηθες ήταν πως απεικόνιζε την ατομική του οικογενειακή ζωή και τοσπίτι του στην περιοχή Sundborn. To στυλ του μπορεί να χαρακτηριστεί «ευάερο»,«φωτεινό», με μιαν έντεχνην αλληλεπίδραση επιφανειών και γραμμών. Ειδικευότανσε τοιχογραφίες και «φρέσκος/ νωπογραφίες»: η πιο γνωστή ονομάζεται «Midvinterblot» καιβρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο Στοκχόλμης μαζί με άλλες.

Αυτήντην περίοδο εμφανίζεται και ο μυθιστοριογράφος, νοβελίστας και δραματουργόςΑύγουστος Στρίνγκμπεργκ (1849-1912) καθώς και οσυγγραφέας HjalmarSöderberg (1869-1941). Στα έργα όλωνεμφανίζεται ωςβασική πρωταγωνίστρια η Στοκχόλμη.

To αποτέλεσματων διαπλεκομένων σε νήμα αυτών εξελίξεων ήταννα επικρατήσουν στην καλλιτεχνική σκηνή της Σουηδίας στα μέσα του 19ου αιώνος οιπίνακες με απεικόνιση της φύσεως. Τον ηγετικό ρόλο κατείχε ο ζωγράφος Marcus Larsson. Καινοτομίες επιχείρησαν ιδίωςοι Egron Lundgren και Carl Fredrik Hill.

ΟLundgren είχειδίως αναπτύξει τις επιδόσεις του στον τομέα της «υδάτινης τέχνης» σε συνδυασμόμε την χρήση των χρωμάτων. Ταξίδευε στην Ευρώπη και στην Ασία και ό,τιανακάλυπτε το ζωγράφιζε με υδάτινα χρώματα. Αυτή η τεχνική μπορεί ευρύτερα ναχαρακτηριστεί ως «ιστοριογραφική ζωγραφική» και την χρησιμοποίησανκύρια οι CarlGustaf Helquist Gustaf και Cederstrom. Πρέπει να αναζητήσει κανείςπώς οι ζωγράφοι στην Ευρώπη εφήρμοζαν τα μαθήματα τηςΙστορίας, τις απεικονίσεις των μαχών των αξιωματικών και την αξιωματικήμέθοδο από τα Μαθηματικά στις μελέτες τους –βάσει τουμοιρογνωμονίου και των γεωγραφικών συντεταγμένων Χ,Ψ,Ζ– για την προοπτική προβολής των έργων τουςστους μεγάλους κυκλικούς πίνακες («ρόντο») στις ροτόντες των πανοραμάτων καιστις εκθέσεις τέχνης.

Αυτέςοι εκθέσεις τέχνης, όμως, έχουν άμεση διασύνδεση και με τα άλλα πεδία της ζωής αφού όταν ανεβαίνει τοπολιτισμικό επίπεδο ενός λαού, συνεπακόλουθα ανεβαίνει αλματωδώς και ο δείκτηςνοημοσύνης που δείχνει το επίπεδο σκέψεως, οπότε αναπόφευκτα ανεβαίνει και ηπαραγωγή και η παραγωγικότητα και, άρα, βελτιώνονται κατά γεωμετρική πρόοδο καιτα οικονομικά μεγέθη. Έτσι, η βελτίωση στον τομέα της τέχνης οδήγησε και σεοικονομική ανάπτυξη κατά τον 19^ο αιώνα ενώ η χώρα ολόκληρη κινήθηκεπρος την διεύθυνση της ελεύθερης οικονομίας, των αγορών και του εμπορίου με βάσηδεδομένους και καλώς εννοούμενους κανόνες. Η Σουηδία άρχισε, επιπλέον, ναεξάγει και σίδηρο, ατσάλι, δέρματα ενώ οι επιχειρηματίες που ήτανκαλλιεργημένοι ίδρυσαν καινοτόμες βιομηχανικές εταιρείες οι οποίες –σεδιάφορους τομείς– έμελλε να αναδειχθούν σε παγκόσμιες ηγέτιδες δυνάμεις.

Θεωρείται,όπως είδαμε, ότι αυτή η περίοδος από το 1870 ως το 1960 είναι μια περίοδος όπου η κυβέρνηση τηςχώρας ακολουθεί «φιλελεύθερη» πολιτική με σταθερές και αμετάβλητεςαρχές και θέτει τις βάσεις για το περίφημο «Σουηδικό Μοντέλο». Δεν μπορείκανείς να πει ότι εξ αρχής ο στόχος ήταν να προσεγγιστούν τα επίπεδα ανάπτυξηςτων Η.Π.Α. αλλά, πάντως, οι δημόσιες επενδύσεις και τα κέρδη ως το1960 όντως έφθασαν στα αποτελέσματα του ύψους των Η.Π.Α.

Είναιενδεικτικό το στοιχείο ότι μεταξύ των ετών 1860-1910 οι πραγματικοί μισθοί τωνεργατών στα εργοστάσια αυξήθηκαν κατά 25% ανά δεκαετία ενώ, παράλληλα, οιδημόσιες δαπάνες ήταν σταθερές στο ύψος του 10% ως ποσοστό του Α.Ε.Π. Τελικά,από μια από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου η Σουηδία έφθασε να γίνει η 3ηπλουσιότερη χώρα του κόσμου σε όρους μέτρησης του Α.Ε.Π. κατά κεφαλήν –και ΠΡΟτης δημιουργίας και ανάδειξης του Μοντέλου Προνοίας.

Συνοπτικά,άρα, οι δείκτες αυτοί της οικονομίας καθώς και η συμβολή των εξελίξεων με τηνεκδήλωση των ποικίλων κινημάτων στην τέχνη οδήγησαν και σε άνθηση στον τομέα της κατάκεφαλήν καλλιέργειας της τέχνης της γεωργίας.

H ουσία,λοιπόν, που πρέπει να κρατηθεί διαρκώς στο νου είναι ότι, πράγματι, τα κινήματα στην σύγχρονηΣουηδική τέχνη είναι μοναδικά και άκρως επιτυχημένα, λόγω κύρια της επιρροής τωνεπικρατουσών τάσεων στον τόπο αυτό –έναν τόπο όπου αναζητούνται εκ νέου οιρίζες της.

Ωςπρος την καλλιέργεια των τεχνών και, ιδιαιτέρως, αυτών των Σουηδικών μοντέλων,στην χώρα παρατηρείται μια διττή πάλη μεταξύ πόλης και εξοχής, μεταξύ φύσης καιπολιτισμού: μια διττή συμβολική πάλη, μια βεντέτα, της οποίας οι ρίζες βρίσκονται στο γεγονός ότι έχειγίνει το πείραμα να αναπτυχθεί ένα έθνος αγροτικό σε μιαν αστική κοινωνία τηςμετα-βιομηχανικής εποχής.

Αυτήη διπλή αντίθεση ανέρχεται σε ύψη ακόμη πιο μεγάλα λόγω του ότι οι Βόρειοιαυτόχθονες λαοί αισθάνονται για την φύση βαθύτατα αισθήματα ενώ πολύ εύκολααισθάνονται δέος όταν αντικρύσουν μια από τις σπουδαίες μητροπόλεις της Ευρωπαϊκής Ηπείρου.

Στον19^ο αιώνα, όμως, η Στοκχόλμη είχε βασικά ως μοντέλο της για την εκβιομηχάνισητο Βερολίνο και την Βιέννη. Εξαπλώθηκε γρήγορα, με μεγάλα σχέδια καιαρχιτεκτονική δόμηση ενώ στο διάστημα αυτό ολοκληρώθηκε η «Βασιλική ΌπεραΣουηδίας» που είχε ξεκινήσει το 1773 ενώ κτίστηκαν καιιδιωτικές, ιδιόκτητες εγκαταστάσεις οίκων πολυτελείας σε περιφέρειες όπωςαυτή που καλείται «Strandvägen». Παραμένει,ωστόσο, και εδώ ισχυρότο δίλημμα περί στρατευμένης ή υποδουλωμένης στα συμφέροντα Τέχνης.

Επίσης,αιωρείται εκκρεμές αιωνίως το ερώτημα εάν αφήνεται ανέγγιχτη μια νέα μορφήτέχνης κάτω από την οποία διαφαίνεται η μορφή ενός παλαιοτέρου αριστουργήματοςή εάν διαφθείρεται η νέα προκειμένου να αποκατασταθεί η παλαιά. Για τηνπερίπτωση της Τέχνης, αξίζει να μελετηθεί το μοντέλο της ΣουηδικήςΑκαδημίας Ρεαλιστικής Τέχνης για τα αριστουργήματα των Μαέστρων τηςΖωγραφικής.

Ωςεκ τούτου, ο Σουηδός ειδικός της Τέχνης SörenEngblom –οοποίος εργάζεται στο Μοντέρνο Μουσείο της Στοκχόλμης Moderna Museet– έχει χαρακτηρίζει την Τέχνη των Σουηδών σαν έναεκκρεμές το οποίο ισορροπεί στον ζυγό μεταξύ της εστίασης σε τοπικά,περιφερειακά θέματα και της εστίασης σε διεθνή ζητήματα: «η Σουηδική ισορροπείεν μέσω των συμβατικοτήτων εφόσον από τα τέλη του 19^ου αιώνος δίδειμάχη για την απελευθέρωσή της από τον ζυγό και εν μέσω της διαφορετικότητάς τηςως μια τέχνη τρέντυ, ανάμεσα στην περιφέρεια και στο άστυ κατά τον 20^ο».

Ησύγχρονη Σουηδική, λοιπόν, αναζητά τις ρίζες των μοντέλων της στο κίνημααυτό που είναι γνωστό ως «ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ» («Opponentrörelsen»): το κίνημα αυτό ήταν ηαποκορύφωση της απογοήτευσης στους κόλπους της Σουηδικής Τέχνηςεξαιτίας της δυσλειτουργίας των οργάνων της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών.

ΗΒασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών εξουσίαζε τον κόσμο της τέχνης ολοκληρωτικά σταμέσα του 19^ου αιώνος παρά το γεγονός ότι είχε άθλια χρηματοδότησηκαι εμφάνιζε έλλειψη καλών δασκάλων. Η επικρατούσα τάση στην Ακαδημία ήταν να αντικαθρεφτίζεται ηκαθημερινή ζωή κατά τον τυπικά φτωχό αλλά παραδόξως αστικό, «μπουρζουαδίστικο»,τρόπο ενώ οι ζωγράφοι τοπίων μελετούσαν «την φύση της φύσης» εκτός των τειχώντων αστικών κέντρων με ενθουσιασμό αλλά παραδόξως έπρεπε να κάνουν την εκτέλεσητων συνθέσεων των πινάκων τους εντός του στούντιο με την χρήση των τεχνολογιώντου μοντάζ. Για τον λόγο αυτό, τα πιο δημοφιλή θέματα της περιόδου–απεικονίσεις τηςιστορίας, ειδύλλια, τοπιογραφίες και πορτραίτα– ήταν όλα αποκομμένα από τις μάζες.

Στοπεδίο αυτό διακρίθηκε κατ’ εξοχήν ο AugustMalmström, ο οποίος διάβαζε μύθους και παραμύθιακαι, κατόπιν, τα απεικόνιζε δημιουργώντας έργα φύσεως με φύση ιστορική καιρομαντική.

Ηεπόμενη γενιά, ωστόσο, είχε περισσότερο διεθνιστικό προσανατολισμό: υπήρχαναφενός οι καλλιτέχνες που έγιναν γνωστοί από την Σουηδία προς το εξωτερικό και αφετέρου αυτοί που έφευγαναπό την Σουηδία για περαιτέρω σπουδές στο εξωτερικό.

Στηνπρώτη κατηγορία ανήκουν όλοι όσοι αναδείχθηκαν από την περίοδο του Σουηδικού Μεγαλείουστην δημιουργία Τέχνης, στα χρόνια 1880-1900: εξέχων μεταξύ αυτών ο Anders Zorn (ζωγράφος, γλύπτης,εκτυπωτής). Χρησιμοποιούσε το λάδι στις συνθέσεις του με ελεύθερο αλλά ακριβέςστυλ που περιείχε πλούσια συμβολική για τα τοπία και τους ανθρώπους πουαπεικονίζονταν στις παραστάσεις του και ήταν κυρίως σύγχρονές του διασημότητες. Είχεεπίσης ζωγραφίσει γυμνά σε λόφους και, γενικώς, παρουσίαζε σκηνές της αγροτικήςζωής με κέντρο τον τόπο γέννησής του στην περιφέρεια της Dalarna. O Ζorn θεωρείται ένας από τουςκυρίαρχους ζωγράφους της Ευρώπης στα τέλη του 19ου αιώνος. Τα πλέον διάσημαέργα του είναι «Η ΑΓΑΠΗ ΤΗΣ ΝΥΜΦΗΣ»(1883), «Ο ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ» (1888), «Ο ΧΟΡΟΣ ΣΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ» (1897), «ΟΠΡΟΕΔΡΟΣ GROVERCLEVELAND» (1899) και «ΟΙ ΛΟΥΣΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΗΛΙΟ ΛΟΦΟΙ» (1906).Αντιπροσωπείες για τους πίνακες και τα έργα του βρίσκονται στο Μουσείο d’ OrsayστοΠαρίσι και στον Λευκό Οίκο των Η.Π.Α.

Έναςτρίτος προβεβλημένος καλλιτέχνης με υψηλή εκτίμηση διεθνώς ήταν ο Bruno Liljefors οοποίος ειδικευόταν στην απεικόνισης της φύσης και στην απόδοση κίνησης ήεμψύχωσης εν κινήσει ζωϊκών παραστάσεων.

H ΣουηδέζαAmalia Lindegren έπαιρνεσκηνές από την αγροτική και λαϊκή (φολκ) ζωή της Σουηδίας και δημιουργούσε έργαένδοξα, ύμνους υπέρ της χώρας της. Ο Eugène Jansson έπαιρνε την στυλιστικήτου έμπνευση από τον ΒανΓκογκ και είναι αυτός ο οποίος πέτυχε τον δύσκολο«βιολογικό» συνδυασμό μπολιάσματος της Τέχνης της Ζωγραφικής και της τέχνης τηςγεωργίας: δημιούργησε ένα διακριτό έδαφος τύπου Στοκχόλμης το οποίο πλούτισε μααπλές γεωμετρικές φόρμες και με αρρενωπές παρουσίες. Δηλαδή, δημιούργησε έναολόκληρο τοπίο. Ο Ernst Josephson είχεπάρει «μάστερ» στην χρήση λαδιού στις προσωπογραφίες του και με τον τρόπο αυτόαποτέλεσε έμπνευση για τον ύστερο μοντερνισμό. Στις προσωπογραφίες-πορτραίταειδικεύθηκε και ο RichardBergh (μεχαρακτηριστικό έργο του την «ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΙΚΗΘΕΡΙΝΗ ΝΥΚΤΑ/ΝΟΤΑ», 1899-1900): το 1885ανέλαβε την πρωτοβουλία να ανανεώσει την Σουηδική ζωγραφική μέσω της συλλογής καισυγκέντρωσης όλων των γνωστών ονομάτων της τέχνης του στο συγκρότημα με τίτλο «ΟΙ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΟΙ». Ο Βergh και ο επίσηςεξειδικευμένος σε προσωπογραφίες συνεργάτης του Nils Kreuger το 1890 δημιούργησαν την Σχολήτου Dorset. Ήταν,δηλαδή, αντιστασιακοί προςτο στυλ του ρεαλιστικού τοπίου. Η κύρια επιρροή τους πήγαζε από τα έργα του Paul Gauguin.

ΣτηνΣχολή του Dorsetτοτρίτο άτομο ήταν ο KarlNordström ο οποίος είχε πάρει την έμπνευσή του απότους Γάλλους ιμπρεσσιονιστές. Ένας στενός φίλος του Nordström ήταν ο συγγραφέας August Strindberg.

Οιγυναίκες καλλιτέχνες που εμφανίστηκαν στην Σουηδική σκηνή την εποχή αυτή, στομεταίχμιο του αιώνος, ήταν επηρεασμένες κύρια από τον Ρέμπραντ: η Eva Bonnier και η Ηanna Pauli.

Στηνδεύτερη κατηγορία ανήκουν οι καλλιτέχνες που προτιμούσαν ναεπισκέπτονται την Γαλλία π.χ. για να μελετήσουν την δημιουργία των εντυπώσεωνμέσω της τεχνικής του ιμπρεσσιονισμού. Δεν υϊοθετούσαν και το ίδιο το στυλ των ιμπρεσσιονιστών αλλάενστερνίζονταν τις μελέτες τους του φωτός και της ζωγραφικήςκατ’ εξοχήν –στην εξοχή.

Ηκύρια σχολή που είχε διαμορφωθεί ήταν η ΕΝΩΣΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ αλλά, με την πάροδο του χρόνου,εξελίχθηκε σε μία εταιρεία που λειτουργούσε κατ’ αποκλειστικότητα,με επιλεγμένα μέλη. Η σχολή που ίδρυσε υπό τηναιγίδα της μεταξύ των ετών 1891 και 1908 διοργάνωνε εκθέσεις ενώ η τελευταίαγενιά της, της περιόδου 1905-1908, σχημάτισε τον πυρήνα ενός ανανεωμένου κινήματοςστο Παρίσι.

Τηνεποχή αυτή άρχισαν διάφορα γεγονότα να λαμβάνουν χώρα στο πεδίο της κριτικής της τέχνης ενώ οκόσμος της τέχνης μεταβαλλόταν γοργά. Αυτές τις εξελίξεις απεικονίζει μετέχνη ιλλουστρασιόν στους πρώτους πίνακές του ο Εrnst Josephson. Το έργο του –δίχως στήριξηκαι σταθερή βάση– εξισορροπεί μεταξύ ρομαντικισμού και νατουραλισμού. Αργότερα,τρελλάθηκε και σταμάτησε συλλήβδην να ζωγραφίζει.

Τηνίδια μοίρα είχε και ο CarlFredrik Hill (1849-1911) ο οποίος άρχισε την καριέρατου με εντυπωσιακό τρόπο μέσα σε ένα τοπίο δημιουργηθέν από το περιβάλλον τωνπινάκων των Γάλλων αλλά, στα μέσα των ‘70 έπεσε σε μιαν 30ετή περίοδοδιανοητικής ανισορροπίας. Σε αντίθεση με τον Josephson, ωστόσο, συνέχισε διαρκώς ναζωγραφίζει και να παράγει με σταθερή ροή και επί καθημερινής βάσεως έναν δεδομένοαριθμό ζωγραφικών έργων. Πλέον αξιοσημείωτα θεωρούνται στο έργο του ταοραματικά του τοπία και η οπτική του επί αυτών των πεδίων της όρασης. Μπορούμεκαι μεις –υπό την επιρροή του– να κρίνουμε ότι τα τοπία που ζωγράφιζεμέσα σε κλίμα απόγνωσης και σκοτεινότητας αντικατόπτριζαν την προσωπικότητάτου.

Ομοντερνισμός εισήλθε στην περιφέρεια της Σουηδίας ταυτόχρονα με το πρώτοπρωτοποριακό αποσχιστικό κίνημα, το κίνημα του 1909 –ας το ονομάσουμε και ας το καλέσουμε έτσι,επειδή πέραν του ότι ανακαλεί την Επανάσταση Θερίσου της Κρήτης και τονΣτρατιωτικό Σύνδεσμο, άρχισε να κάνει αισθητή την παρουσία του εντός τωνΣουηδικών κριτικών και καλλιτεχνικών κόλπων μετά το 1909 και ξεκίνησε ουσιαστικά ότανεμφανίστηκε μια ομάδα καλλιτεχνών που πήρε τον τίτλο «Η ΝΕΑ»: αυτή άνοιξετην πρώτη έκθεση στην Στοκχόλμη το 1909.

Γενικότερα,όλοι οι καλλιτέχνες αυτών των συγκροτημάτων χαρακτηρίζονται συλλήβδην καισυλλογικά από τον κριτικό τέχνης AugustBrennius ως «οι άνδρες του1909», αν και παραδόξως η πιο επιφανής ανάμεσά τους ήταν μια θηλυκή παρουσία, ηSigrid Hjertén(1885-1948), γυναίκα του Grünewald (του Ισαάκ).

Ειδικότερα,όμως, η ομάδα αυτή –«Η ΝΕΑ»– είχε διαμορφωθεί προηγουμένως ως κύκλος γύρω απότην ηγετική φιγούρα του BirgerSimonsson(1882-1938) και σεαυτόν συμμετείχαν οι καλλιτέχνες IsaacGrünewald (1889-1946), Tor Bjurström (1888-1966) και Leander Engström(1886-1927). Τα περισσότερα μέλη του συγκροτήματος αυτού είχαν φοιτήσει στηνΕΝΩΣΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ αλλάδιακρίνονταν από την αντίθεσή τους προς την Ακαδημία. Είχαν ταξιδεύσει στο Παρίσιόπου γνώρισαν τον διάσημο Ανρί Ματίς. Το έργο που παρουσίασαν το 1909 εμφάνιζε, ωστόσο, επιρροή από ταφίλτρα ή από τον κύκλο του Σεζάν πουείχε γνωρίσει ο ίδιος μεταθανάτιο επιτυχία στην έκθεση των Παρισίων το φθινόπωρο του 1907–αυτό σηματοδοτεί την εμφάνιση της Γ’ γενιάς στον σκληρό πυρήνα τουεγκεφάλου της οργάνωσης που είναι γνωστή ως ΕΝΩΣΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ.

Τοκίνημα «Η ΝΕΑ» χωρίστηκε, ωστόσο, λίγο αργότερα και το 1912 η νέα κόρη του συγκροτήματος δημιουργήθηκε εκ νέου, κατόπινσυμφωνίας, ως «Η ΟΓΔΟΗ» (Deåtta) –κάτι το οποίο «κλειδώνει» με το άνοιγματης Διεθνούς Εκθέσως της Στοκχόλμης και την αποσυμβολοποίηση του γρίφου περί του αινίγματος,ανοίγματος ή ανοιγο-κλεισίματος της κόρης στον οφθαλμό της Βασιλίσσης της Σουηδίας Χριστίνας.

Ηουσία της υποθέσεως είναι ότι η SigridHjertén συνέθετε την πτέρυγα Στοκχόλμηςτου πρωτόγονου κινήματος του Σουηδικού Φωβισμού μαζί με τονάνδρα της IsaacGrünewald και τους Einar Jolin (1890-1976) και τον Leander Engström.

Οιρίζες της βρίσκονταν στην τέχνη του Ματίς: στυλ ισχυρά χρωματισμένο, έντοναδιακοσμημένο. Σε αποχρώσεις αντιθετικό, το στυλ του Nils Dardel (1888-1943) είχε αναπτύξει μιαν κόρηδιακρινόμενη από κομψή αφέλεια (ναϊβισμό, από το πρωτόγονο «ναΐφ») ενώυπήρχε και μια άλλη πτέρυγα στην γραμμή αυτή τουμοντέλου καθοδήγησης της κυβέρνησης του κινήματος: στο Gothenburg–υπότον BirgerSimonsson και τονGösta Sandels (1887-1919), στυλ το οποίοήταν περισσότερο γραφικό και λυρικό. Πορφυρόχρωμες, άρα, ήταν οι προσεγγίσειςτων καλλιτεχνών των Βορείων πλατών απέναντι στην έκφραση του ποικιλόμορφου καιστο «ριζοσπαστικό-ραδιούργο-ραδιοφωνικό» φαινόμενο της περιόδου του κυβισμού μετις διάφορες μορφές της. Ο διαμεσολαβητικός του σύνδεσμος στο Παρίσι ήταν ο Andre Lhote του οποίου το στυλ περιγράφεται από τον Σουηδό ειδικό Τέχνης SörenEngblom ως«κυβισμός με προσεκτική όψη» και βρίσκεται εγγύς στο στυλ που έχουν πρωταρχικάυϊοθετήσει διάφοροι καλλιτέχνες και, κύρια, οι Hilma av Klint, JohnSten και Siri Derkett (1888-1973), o οποίος ανέπτυξε ως κοινωνικά στρατευμένο,δεσμευμένο, και διακριτά χαρακτηρισμένο στο κατοπινό της έργο της Sigrid Hjerténως«ατομικό».

Έναςακόμα εξέχων καλλιτέχνης ήταν ο Gösta Adrian-Nilsson(1884-1965) –γνωστόςμε τον περίφημο τίτλο GAN– οοποίος εργαζόταν από το 1912 –και την απόσχιση της «ΝΕΑΣ»– στο Βερολίνο. Είναιο μοναδικός Σουηδός καλλιτέχνης πουεπηρεάστηκε βαθύτατα και ενδόμυχα από όλες τις μορφές στυλ της περιόδου.

Τοέργο του χαρακτηρίζεται ως «κυβο-φουτουρισμός» και έχει συχνά υπάρξει έγχρωμοκαι αφηγηματικό σε προσέγγιση –εξίσου ενημερωμένο για τις εξελίξεις όσο καιαυθεντικό και συνάμα πρωτόφαντο.

Αυτήείναι σε μορφή σύνοψης η ιστορία της ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ. Η δεκαετία των ‘20ανανέωσε το ενδιαφέρον για της κλασσικές μορφές έκφρασης, μια κατηγορία στηνοποία ανήκει και το γνωστό Κίνημα της Νέας Αντικειμενικότητας (NEUE SACHLICHKEIT). Στις Σουηδικές διασυνδέσεις και επαφές αυτής τηςοργάνωσης ανήκουν οι καλλιτέχνες Sköld μαζί (με τους φημιστούς πίνακές του της πόλης των Παρισίωνστα ‘20), ArvidFougstedt(1888-1949) με τα ιδιαίτερα απόκρυφα μοτίβα του της Στοκχόλμης καθώς και ο βιρτουόζος τωνγραφικών τεχνών AxelFridell (1894-1935).

Πρέπεινα συνδυάσουμε την εμφάνιση της «ΝΕΑΣ» και της «Νέας Αντικειμενικότητας» με τοκίνημα το 1909 αλλά και με την έκρηξη του Α’Παγκοσμίου Πολέμου: παράλληλα, πρέπει να έχουμε στον νου μας από την άποψη τηςοικονομικής ανάλυσης ότι αυτήν την περίοδο του λεγόμενου «καπιταλισμού του laissez-faire, laissez-passer» δημιουργούνται στην Σουηδία όλες οι μεγάλες Σουηδικέςεταιρείες (μόνο 1 εκ των 50 ιδρύθηκε μετά το 1970!)

Μετην είσοδο στα ‘20, μια άλλη τάση που υπήρξε στην Σουηδική Τέχνη είναι ακριβώς αυτήπου επεδίωκε –μέσω του σουρρεαλισμού– να αποδώσει στην κυκλικά περιγραφόμενηαυτή χώρα της Σουηδίας μιαν ρεαλιστική πραγματικότητα: κατά παράδοξο τρόπο, τοκίνημα αυτό είναι Σουρρεαλιστικό και οι πηγές του, οι ρίζες του,εμφανίζουν ισχυρή Γαλλική επιρροή.

Ακόμακαι χρονικά, η τάση αυτή ταιριάζει σε ένωση γάμου με τις άνωθεν αναφορές καιυποσημειώσεις δεδομένου ότι, εν μέσω της κρίσης του ‘29, ιδρύθηκε το συγκρότημαHalmstadτοοποίο άντεξε πάνω από μισόν αιώνα ζωής και έγινε σύμβολο της Σουηδικής Τέχνηςτου 20^ου αιώνος. Τα μέλη του ήταν 6: Erik Olson, Axel Olson, Sven Johnson, Esaias Thorén,Stellan Mörner, Waldemar Lorentzon.

To συγκρότημαστην εποχή των ‘20 αρχικά ζωγράφιζε αντλώντας τα θέματά του από τηνεπαναστατική δράση στο Παρίσι και χρησιμοποιούσε μετα-κυβιστικά, δομικά(κονστρουκτιβιστικά) ή επιφανειακά γεωμετρικά στυλ αλλά όταν ιδρύθηκε επισήμωςτο 1929 πραγματοποιούσε πια πειράματα εξερεύνησης τωνπολυποίκιλων προεκτάσεων ενός ονειρικού κόσμου. Κυρίως απηχούσε από όψεως γραμμών στυλήχους έργων του Σαλβαδόρ Νταλί και του Υβ Τανγκύ αλλά –επειδή στην δεδομένηαυτή περίπτωση η έρευνα και η καλλιέργεια της Σουηδικής Τέχνης[25]επεκτείνεται και στην φιλοσοφία, στην μουσική ή στην γυμναστική–επηρεάστηκε και από ένα διεθνές κίνημα φωτός το οποίο εισπήδησε στα χωράφια καιστα κανάλια ροής της καλλιτεχνικής έκφρασης. Επισημαίνεται οσυνδυασμός «ΧΡΥΣΗΣ ΕΠΟΧΗΣ» της Σουηδίας και εμφάνισης του Σουηδικού Μοντέλου καιτου Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος το 1932.
Εδώκάνει την παρουσία της αισθητή και η Σχολή του Gothenburg, σχολήεξπρεσσιονισμού αλλά με την πτέρυγα των ρεαλιστών που αντιπροσώπευαν οι Sven Erixson και Bror Hjorth καθώς και ο αυστηράφορμαλιστής, αφηρημένα μινιμαλιστής καλλιτέχνης Olle Bærtling.

Στηνεπιφάνεια έρχονται άνθρωποι με τεράστια επιρροή όπως ο βραβευμένος με Νόμπελ συγγραφεύς Eyvind Johnson (1900-1976), ο ποιητής καισυνθέτης EvertTaube (1890-1976) και ονοβελίστας PerAnders Fogelström (1917-1998) ο οποίος έγραψε μιαν δημοφιλήσειρά προβολής ιστορικών μυθιστορημάτων πουαπεικονίζουν την ζωή στην Στοκχόλμη από τον 19^ο ως τα μέσα του 20^ουαιώνος (το συγγραφικό έργο του Fogelström μπορεί να συνδυαστεί σε ένα στρώμα με τααγαλματένια μοντέλα στα οποία έδωσε σώμα ο Fogelberg). Εξάλλου, σχετικά με το θέμααυτό, προβλήθηκαν και οι γλύπτες: ο CarlEldh και,ειδικά, ο CarlMilles που θεωρείται ο μεγαλύτεροςγλύπτης των Σουηδών όλων των εποχών.

Γενικότερα,η μεσαιωνική και αναγεννησιακή πατρογονική κληρονομιά των τίτλων ευγενείας τηςΣουηδίας και του Βασιλείου της επηρέασε στις αρχές του 20^ου αιώνος–ακόμα και επενδεδυμένη με εθνικιστικό χαρακτήρα– ένα νέο εθνικό αρχιτεκτονικόστυλ ενώ δέχθηκε εισροές από τα καλλιτεχνικά πρότυπα στυλ Jugend και Art Nouveau.

Αυτήείναι και η χρονική στιγμή που η παραγωγή της Σουηδικής Τέχνης αρχίζει πλέον ναεπηρεάζεται και από τα καινούργια και νεοσύστατα κράτη που κάνουν την εμφάνισήτους στην Κοινωνία των Εθνών αλλά και τα κινήματα που εμφανίζονταισε διάφορους τομείς (από τα δόγματα περί αυτοδιάθεσης και ελευθερίας των λαών Lloyd, Wilson, Monroe ως τις επαναστάσεις στηνμαζική παραγωγή της Τέχνης) αλλά και από τις διεθνείς συνθήκες (μεχαρακτηριστικότερη αυτήν του Brest-Litovsk) ενώ μετά τον Β’ ΠαγκόσμιοΠόλεμο αρχίζει να επηρεάζεταικύρια από τις Η.Π.Α. και τα πράγματα βλέπονται πλέον από την οπτική τηςπαραγωγής κατ’ οικονομίαν. Είχε, όμως, έρθει η ώρα για την μεγάλη έκρηξητης Σουηδικής Τέχνης: αναδύθηκαν, μάλιστα, καιαναδείχθηκαν και οι 3 σπουδαίοι εξπρεσσιονιστές ζωγράφοι Torsten Renqvist, Rune Jansson, Eddie Figge καθώς και οι καλλιτέχνεςτων γραφικών τεχνών Philipvon Schantz και Nils G. Stenqvist.

Ηεποχή αυτή των ‘30 σήμανε, πάντως, και την καθιέρωση των καλλιτεχνών της Σουηδίας ως ειδώλων. Μετάτα ’50, τα καλλιτεχνικά είδωλα των μαζών και των μαζικών μέσωνενημέρωσης εκφυλίστηκαν με την μορφή των ποπ ειδώλων ενώ η καταναλωτική ΝέαΥόρκη αντικατέστησε ως μοντέλο Μητροπόλεως του Κόσμου την και οπτικάσοφιστικέ πόλη των Παρισίων. Ο Παλαιός Κόσμος και οι μάζες του αποκόπηκαν απότον Νέο Κόσμο –και έγινε οριστικά η εγκατάστασητης Τέχνης στα παλάτια της κυβέρνησης: με την τυπική για τα ‘80 σχέδιαεγκατάστασης σε αλλόκοτους τόπους, όπως π.χ. τα παλαιά ερείπια ή οι εγκαταλελειμμένεςβιομηχανικές μονάδες (βλ. αντιστοίχως το «Γκάζι» στην Αθήνα αλλάτοποθετημένο σε φυσικό περιβάλλον).

Χαρακτηριστικόπαράδειγμα εδώ οι 3 εκθέσεις που οργάνωσε με βάση το μοντέλο της Νέας Υόρκης ο Jan Håfstromστιςαρχές των ‘80 και οι οποίες προσήλκυσαν με τα κάλλη τους μεγάλο αριθμόσυμμετεχόντων, σηματοδοτώντας την διέξοδο από τα προβλήματα που δημιουργούν οιεγκαταστάσεις μεγάλων ιδρυμάτων και οι περίπλοκες αστικέςδιαδικασίες.

Νέαδιεύθυνση αποκτούν μετά τα ‘90 οι προσανατολισμοί της Σουηδικής Τέχνης. Τηνπερίοδο αυτή οι κύριες εγκαταστάσεις της Τέχνης ως παράγοντας παιδείας και πολιτισμού εντοπίζονται σεδημόσιους χώρους, σε συναντήσεις των μαζών σε οδούς, πλατείες, τετράγωνα,καταστήματα πωλήσεων και εμπορικά κέντρα ή σε εκθέσεις επιδείξεων και προβολήςτέχνης.

Ειδικότερα,με τον τρόπο αυτό εμφανίστηκε η σύνθετος έννοια της αισθητικής των σχέσεων, με επικεφαλής την Elin Wikström (γεννηθείσα το 1965): έκανε επίδειξητου σώματός της ως κοιμωμένης εν μέσω της δημόσιας αγοράς, έτρεξε σε ένα ποδηλατοδρόμιο μεαντίστροφη φορά στο Φεστιβάλ του Münster της Γερμανίας καιπραγματοποίησε την απόλυτη επανάσταση στην κοινωνική ζωή της κούκλας Barbie. Επιπλέον, είναι η Annika Eriksson (γεννηθείσα το 1956) αυτή η οποία εστιάζειεξερευνητικά την προσέγγισή της από κοινωνιολογικής-ανθρωπολογικής όψεως καιπρος τον σκοπό αυτό χρησιμοποιεί τα βίντεο των έργων της ώστε ναεξετάσει τις δημοφιλείς και λαϊκές εκδηλώσεις ομοιόμορφων φαινομένων υπό τοντίτλο «ΣΥΛΛΟΓΗ ΥΠΟ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΟΥ ΣΟΥΗΔΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΠΡΟΝΟΙΑΣΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ».

Αυτή ηνέα, πρωτοεμφανιζόμενη εκ των πρακτικών, ταυτίζεται με την λεγόμενη «ζωγραφικήζωών» μέσω των νέων media.

Πρότυπαμοντέλα της νέας αυτής Σουηδής τέχνης αποτελούν ως παραδείγματα: α) Ο Ernst Billgren (γεννηθείς το 1957) ο οποίοςδιαπνέεται από μιαν εκφραστική ζωγραφική που δείχνει εύνοια, πρόνοια, προτίμησηγια μοτίβα που παίρνει από τους φυσικούς και συμβολικούς κόσμους των Βορείων χωρών και έχεικαταφέρει να αποκαταστήσει τον χαμένο κρίκο με την «τέχνη του κιτς» ενώ –παραδόξως καιχωρίς να κατηγορηθεί ως «λαϊκιστής»– έχει αναδειχθεί στον καλλιτέχνη τον οποίο έχειγράψει και έχει πληρώσει πανάκριβα η συντριπτική πλειοψηφία των Σουηδών.

β) Ηζωγράφος Cecilia Edefalk (γεννηθείσα το 1954) η οποίαδιερευνά τηνφύση της ζωγραφικής σύνθεσης και της σχηματιζόμενης εικόνας στις αυτοπροσωπογραφίες της και στοτρέμιασμα των φιγούρων των σπουδών της υπό το μυστηριακό φως του κεριού ενώ ταέργα της έχουν εκτεθεί στην Μπιενάλλε στο Σάο Πάολο το 1994 και στο Μουσείο Whitney της Νέας Υόρκης.

γ) Έργαπου έχει στήσει ο καλλιτέχνης ώστε να ποζάρουν ως χορευτικές φιγούρες τουμπαλλέτου και γίνονται αισθητά ως ένας συνδυασμός ζωγραφικής και αφηγήσεως ήζωντανής εξιστόρησης με αποτέλεσμα να αναβιώνει εύγλωττα το ενδιαφέρον της παρούσας, σημερινήςκαι ζώσας κοινωνίας. Αυτήν την μορφή καλλιεργεί μια καλλιτέχνις όπως η Linn Fernström (γεννηθείσα το 1974) –και νομίζω ακράδανταότι ανταποκρίνεται στο πνεύμα αυτής της εργασίας.

δ) Τοφως μεταδίδει βάσει της προβολής των έργων αυτών σε βίντεο, η Ann-Sofi Sidén (γεννηθείσα το 1962) η οποίαασχολείται με τα φλέγοντα υψηλά κοινωνικά ζητούμενα όπως η υπόθεση Warte mal του 1999 για την εκπόρνευση της νέαςΑνατολικής Ευρώπης. Τα έργα της εκτέθηκαν στις Μπιενάλλε Βενετίας και Σάο Πάολο ενώ το 2001στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Πόλης των Παρισίων.

Κατόπιν,το άνοιγμα επί κυβερνήσεως Göran Persson το 1998 του νέουΜοντέρνου Μουσείου της Στοκχόλμης ModernaMuseet εκπόνησε μια σειράπρότζεκτ προβολών των έργων του Μουσείου στο οποίο, μάλιστα, καλούνται για να παράγουνκαινούργια και εξειδικευμένα έργα οι νέοι καλλιτέχνες από την Σουηδία και τοεξωτερικό. Ήδη στο Μουσείο αυτό υπάρχουν πίνακες Νταλί και Πικασσό.

Τονρόλο της επέκτασης της παραδοσιακής έννοιας της γκαλλερύ της τέχνης και της παράλληλης απόκτησηςδιασυνδέσεων και στενών επαφών με τονπεριβάλλοντα κόσμο παίζει το λεγόμενο «Ρουσσείο του Malmö», τοοποίο έχει ήδη επηρεάσει και άλλες γκαλλερύ και μουσεία χάριν του συμφέροντος της καλλιέργειας τηςεκπαίδευσης για την τέχνη και την εκλαΐκευσή της.

Αυτήη μορφή –που ακολουθήθηκε ως τα άκρα της– οδήγησε στην ωρίμανση και ανάπτυξη της αγοράς τηςτέχνης και στα χρηματιστήρια και, ειδικότερα, για την οικονομία και στηνανάδειξη από το βάθος στην επιφάνεια και τηςΣουηδίας ως αγοράς αναδυόμενης.

Με βάσητο σκανδιναβικό μοντέλο του χρηματιστηρίου ΟΜ της Στοκχόλμης τα Σκανδιναβικά χρηματιστήριαδραστηριοποιούνται πλέον στην αγορά της πληροφορίας και προσφέρουν τα δεδομένα τους στους πελάτεςαπευθείας με αποστολή μέσωδορυφόρου: κατά τον ίδιο τρόπο λειτουργούν και τα χρηματιστήρια της Φινλανδίας , της Νορβηγίας, της Ολλανδίας, της Δανίαςκαι της Ισλανδίας και, επίσης, με συμφωνίες συνεργασίας με τα χρηματιστήριαΠολωνίας, Τσεχίας, Ουγγαρίας, Σλοβακίας. Υπάρχει, βέβαια, και ο κίνδυνος της χειραγώγησης τωνχρηματιστηρίων. Τα μέσα παραγωγής των ειδήσεων, κεφαλαίου και εργασίας, έχουνεπεκταθεί σε όλα τα οπτικοακουστικά μέσα ενημέρωσης και εφαρμόζουν ανά πεδίοπαραγωγές με πρότυπο τα μοντέλα οικονομίας και τέχνης.

ΗΣτοκχόλμη είναι ήδη το κέντρο όλων των media παραγωγής της Σουηδίας. Εκδίδονται εκεί4 μεγάλες καθημερινές εφημερίδες, εκπέμπουν η Δημόσια Ραδιοφωνία SR και Τηλεόραση SVT και από την εστία αυτή μεταδίδουν τα τηλεοπτικά κανάλια TV4, TV3, TV6 και Kανάλι 5.Όλα τα μεγάλα περιοδικά καιεκδοτικοί έχουν την έδρα τους στην Στοκχόλμη –ακόμα και ο μεγαλύτερος εκδότης,το συγκρότημα Bonnier.

---

[1] Παραπέμπωτον αναγνώστη στην μετάφραση Καμύ από την διάλεξη στο Ανατομικό Αμφιθέατρο τηςΟυψάλα με βάση την ομιλία με θέμα «ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΝ:Η ΤΕΧΝΗ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝΚΙΝΔΥΝΟ» το 1957: «Επίέναν αιώνα, περίπου, ζούμε σε μια κοινωνία η οποία δεν είναι καν η κοινωνία του χρήματος (οχρυσός μπορεί να διεγείρει τα σαρκικά πάθη) αλλά αυτή των αφηρημένων συμβόλωντου χρήματος. Η κοινωνία των μεταπραττών τραίηντερ εμπόρων μπορεί να οριστεί ως η κοινωνία στηνοποία εξαφανίζονται τα αντικείμενα προς όφελος των συμβόλων. Όταν μιακυρίαρχη, εξουσιαστική τάξη υπολογίζει την περιουσία της όχι με την έκταση τηςγης ή με τιςράβδους χρυσού αλλά μετρώντας τον αριθμό των ψηφίων που ανταποκρίνονται ιδεατά σε έναν δεδομένοαριθμό συναλλακτικών πράξεων, κατά συνέπειαν με την μέθοδο αυτή είναι που καταδικάζειτον εαυτό της να θεσπίσει μιαν κάποια μορφή απάτης στο επίκεντρο της εμπειρίας και του σύμπαντός της. Μια κοινωνίαεγκαθιδρυμένη σε σύμβολα, στην ουσία της, αποτελεί μια κοινωνία τεχνητή στηνοποία μεταχειρίζονται την σαρκική αλήθεια του ανθρώπου ως κάτι το επίπλαστο. Δεν υπάρχει ουδείς λόγοςνα εκπλήσσεται κανείς επειδή μια τέτοια κοινωνία επέλεξε ως θρησκεία της έναν ηθικό κώδικα τυπικών αξιών καιεπειδή αναγράφει τις λέξεις «ελευθερία» και «ισότητα» τόσο στις φυλακέςόσο και στους ναούς της του χρήματος». Και στο κείμενο «Γιατί η Ισπανία» το 1948 αναφέρει «Αυτόακριβώς είναι που δεν μπορώ να συγχωρέσω στην σύγχρονη πολιτική κοινωνία:αποτελεί έναν μηχανισμό για να οδηγεί τους ανθρώπους στην απόγνωση… ησύγχρονη πολιτική κοινωνία, υπό οιανδήποτε μορφή και όποιο κι αν είναι το περιεχόμενό της, είναι απεχθής… Είναι ολόκληρη η πολιτική μας κοινωνία που μας φέρνει ναυτία, εξ ου καιδεν θα υπάρξει σωτηρία ώσπου όλοιεκείνοι που ακόμα έχουν αξία θα την έχουν αποκηρύξει απολύτως με σκοπό να βρουν (κάπου έξω από ανεπίλυτες αντιφάσεις) την οδό για μια ολοκληρωτικήαναγέννηση».

[2] Για τον Ερρίκο, βλ. τηνμελέτη «Μια Ιστορία της Σουηδίας: Από τηνΕποχή των Παγετώνων στην Σύγχρονη Εποχή» σε μετάφραση RodBradbury, εκδ. Norstedt & Soner,Στοκχόλμη, 2002.

[3] Βλ. το έργο «Οι Πρωτογενείς Vasa: Μια Ιστορία τηςΣουηδίας, 1523-1611»του Michael Roberts, Cambridge University Press,1968.

[4] Για το έργο των αδερφώνMånsson ή Magnus βλ. το έργο: «Η Αναγέννηση των Θεών των Γότθων: ο Johannes και ο Olaus Magnus ως πολιτικοί καιιστορικοί»του Kurt Johannesson, σε μετάφραση JamesLarson (Μπέρκλεϋ, Λος Άντζελες και Οξφόρδη: εκδ. ΤύπουΠανεπιστημίου Καλιφόρνια, 1991).

[5] Το βιβλίο του OlausMånsson/Magnus εκδόθηκε πρόσφατα μετον τίτλο «Περιγραφή των Σκανδιναβικών λαών»(Ρώμη, 1555), 2η σειρά, Νο. 182 σε 3 τόμους της Hakluyt Society, σε μετάφραση PeterFisher και Humphrey Higginsαπό τις εκδόσεις Peter Footeστο Λονδίνο, 1996-1998.

[6] Βλ. την εισαγωγή του KurtJohannesson με τίτλο «Renässansens Bildvärld» στο υποκείμενο που εξετάζεται. Η πιοεκτεταμένη μελέτη των οπτικών τεχνών στην Σουηδία υπό το καθεστώς Vasaτης σύγχρονης εποχής με θέμα την Τέχνη της Αναγέννησης έχει τον τίτλο «Renässansens Konst», μελέτη των συγγραφέωνGöran Alm,Inger Estham, ΤorbjörnFulton, Kersti Holmquist,Kurt Johannesson, JohanKnutsson, Mereth Lindgren,Magnus Olausson, PeterTängeberg, εκδ. Signumssvenska konsthistoria, Lund:Signum, 1996.

[7] Για τα ενδιαφέροντα, ταεπιτεύγματα και τις κατακτήσεις του, βλ. «ΟιΠρωτογενείς Vasa: ΜιαΙστορία της Σουηδίας, 1523-1611» του Michael Roberts,Cambridge University Press,1968 σε συνδυασμό με τηνμελέτη της Malin Grundberg με τον τίτλο «Τελετές και Απόκτηση Ισχύος στην Σουηδία τηςΕποχής των Vasa: Το παράδειγμα της Στέψης του Ερρίκου του 6ου» που περιέχεται στοσυλλογικό έργο «Η δυναστεία των Vasa και η περιοχή της Βαλτικής: Πολιτική, Θρησκεία και Πολιτισμός1560-1660»που εκδόθηκε το 2003 από τον Lars Andersson με τα αποτελέσματασυμποσίου που διεξήχθη στις 4-6 Φεβρουαρίου 2000 στο Κάστρο Kalmar(Lund: Σκανδιναβικός Ακαδημαϊκός Τύπος, 2005).

[8] Μιαν ικανοποιητικήαναφορά για τα Αναγεννησιακά ντεκόρ του Κάλμαρ παρέχει ο TorbjörnFulton στο κείμενο με τίτλο «Byggnadsskulpruren» που εντάσσεται στο συλλογικό έργο «Renässansens Konst» των συγγραφέων G. Alm,Ι.Estham, K. Holmquist,K. Johannesson, J. Knutsson,M. Lindgren, M. Olausson,P. Tängeberg,εκδ. Signums svenska konsthistoria, Lund: Signum,1996.

[9] Λεπτομέρειες παρέχονταιστην έκδοση 1975 των Lars-Ingvar Jöhnson και LarsO. Laqerqvist από το Gothenburg για την Numismatiska Litteratursällskapet.

[10] Για τον JacobusTypotius βλ. την μελέτη με τίτλο «Ένας πολύ χρήσιμος υπηρέτης Πριγκήπων: ο Ολλανδός Ανθρωπιστής Jacobus Typotius στην Αυλή της Πράγαςπερί το 1600» της Nicolette Mout, Acta Comeniana13 (1999).

[11] Για τον Sylvester Johannis Phrygius,βλ. την μελέτη με τίτλο «Η πρωτογενήςΛατινική Ποίηση του Sylvester Johannis Phrygius»,Studia Latina Upsaliensia 31, ActaUniversitatis Upsaliensis, 2007, έκδοση υπό τον PeterSjökvist.

[12] «ICONOLOGIA OVERO DESCRITTIONEDELL’ IMAGINI UNIVERSALI CAVATE DALL’ ANTICHITAET DA ALTRI LUOGHI DA CESARE RIPA PERUGINO»

[13] Όλα τα επιτεύγματα τουΓουσταύου Αδόλφου περικλείονται στο έργο «ΓουσταύοςΑδόλφος: Μια Ιστορία της Σουηδίας 1611-1632» του Michael Roberts,2 τόμοι, εκδ. Macmillan, 1953 και 1958, Λονδίνο. Σημαντικό για τις κατακτήσεις τουείναι και το έργο «Γουσταύος Αδόλφος»του Michael Roberts, Προφίλ Ισχύος, Longman,Λονδίνο 1992. Επίσης: «ΓουσταύοςΑδόλφος ο Μέγας» του NilsGabriel Ahnlund σε μετάφραση ΜichaelRoberts, Νέα Υόρκη, 1940 που επανεκδόθηκεαπό την Λέσχη Βιβλίου Ιστορίας, Nέα Υόρκη, 1999. Ακόμα: «Ο Γουσταύος Αδόλφος και η πάλη τουΠροτεσταντισμού για επιβίωση» C.R.L. Fletcher,Νέα Υόρκη καιΛονδίνο, εκδ. G. Putnam 1896. Βλ. και «Γουσταύος Αδόλφος ο Μέγας. Μια ΠολιτικήΒιογραφία» Günter Barudio,Φρανκφούρτη, εκδ. Fischer 1982. Τέλος, «Γουσταύος ΙΙ Αδόλφος» SverkerOredsson, Στοκχόλμη, εκδ. ΑΤΛΑΝΤΙΣ, 2007.

[14] Ιδιαίτερα βλ. τηνέρευνα του Bengt Ankarloo με τίτλο «Η Ευρώπη και η δόξα της Σουηδίας: Η Εμφάνιση-Ανάδυση τουΣουηδικού ίματζ sui generis στις αρχές του 17ου αιώνος», όπως περιέχεται στοέργο του Göran Rystadμε τίτλο «Ευρώπη και Σκανδιναβία:Όψεις τηςδιαδικασίας ολοκλήρωσης στον 17ο αιώνα», Μελέτες Lund για την ΔιεθνήΙστορία (Lund:Σκανδιναβικά Πανεπιστημιακά Βιβλία, 1983).

[15] Για την ζωή του ErikDahlbergh βλ. τα έργα του BörjeMagnusson, Att illustrera fäderneslandet. En studie i Erik Dahlberghs verksamhet som tecknare, Ars Suetica 10 (Uppsala: Acta Universitatis Upsaliensis, 1986) και «Svecia antique et hodierna»,Stormaktstid. Erik Dahlbergh och bilden av Sverige τωνεκδόσεων Leif Jonsson (Skövde: Läckö Castle, 1992) και «Η Σουηδία με εικόνες σεέκδοση ιλλουστρασιόν. Μια μελέτη της αρχαίας και σύγχρονης Σκανδιναβίας του Erik Dahlbergh ως εκδήλωσηαυτοκρατορικών φιλοδοξιών» όπως συμπεριλαμβάνεται στην συλλογικήέκδοση του Allan Ellenius με τίτλο «Όνειρα Μπαρόκ: Τέχνη και Οπτική στην Σουηδία της εποχήςτου Μεγαλείου», Figure Nova 31 (Oυψάλα: Πανεπιστημιακός Τύπος Ουψάλα,2003).

[16] Για το θέμα τουπολιτισμικού πλούτου, βλ. την μελέτη της Ann Grönhammarμε τίτλο «Krigsbyte», Στοκχόλμη, Livrustkammaren,2007.

[17] Για την Βασίλισσα τηςΣουηδίας Χριστίνα οι πλέον ολοκληρωμένες μελέτες είναι: α) «Drottning Kristina»του Sven Slope, Στοκχόλμη, εκδ. Bonniers1961 η οποία εκδόθηκε στην Αγγλική γλώσσα με τον τίτλο «Χριστίνα της Σουηδίας», Λονδίνο, εκδ. Burns & Oates,1966, β) «Χριστίνα της Σουηδίας»του Curt Weibull, Στοκχόλμη, εκδ. Bonniers1966, γ) «Christina, Drottning av Sverige: En europeisk kulturpersonleghet» του PerBjurström, Στοκχόλμη, ΕθνικόΜουσείο 1966, δ) «Βασίλισσα Χριστίνα»της Georgina Masson, Λονδίνο, Cardinal,1968, ε) «Βασίλισσα Χριστίνα» της Veronica Buckley, Λονδίνο και Νέα Υόρκη,Harper Collins, 2004 και στ) «Silvermasken. En kort biografi over Drottning Kristina»,Στοκχόλμη, εκδ. Bonniers, 2006.

[18]«UPSALA NEC PRISCIS IMPAR MEMORATUR ATHENIS, AEGIDAQUEET CURRUS HIC SUA PALLAS HABET». Βλ. την επιστολή μετίτλο «Γράμμα προς τον Δόκτορα Ingelo και κατόπιν μέσω του Λόρδου Whitelocke, Πρέσβηεπί των Τιμών εκ μέρους του Πάτρωνα-Προστάτη της Βασιλίσσης της Σουηδίας» όπως περιλαμβάνεταιστο έργο «Τα ποιήματα του Άντριου Μάρβελλ»,έκδοση του NigelSmith, Λονδίνο, Longman, 2003.

[19] Για την βιογραφία του MagnusGabriel De laGardie βλ. τις έρευνες με τίτλους α) «Magnus Gabriel De la Gardie»του Rudolf Fåhraeus,Ουψάλα, έκδοση Hugo Geber,1936, β) «Magnus Gabriel De la Gardie» του GeorgWittrock, στο Λεξικό Σουηδικών Βιογραφιών, τόμος 10,Στοκχόλμη, εκδ. Bonniers, 1931, γ) «De la Gardie, Magnus Gabriel» του Bernhard Tarschys στο SvenksaMän ochKvinnor, τόμος 2, Στοκχόλμη, εκδ. Bonniers,1944 και δ) «Magnus Gabriel De la Gardie» του GöranRystad στο έργο «Η ΠερίοδοςΜεγαλείου της Σουηδίας, 1632-1718» του Michael Roberts,Λονδίνο, εκδ. Macmillan 1973. Για τα πολιτισμικά του ενδιαφέροντα,υπάρχει η συλλογή καταλόγου εκθέσεως με τίτλο «Magnus Gabriel De la Gardie»που εκδόθηκε το 1981από τους Ulf G. Johnsson& Gösta Vogel-Rödin(Skövde: Εθνικό Μουσείο/VästergötlandsTuristtrafikförening) και η έρευνα του LarsLjungström με θέμα «Magnus Gabriel De la Gardies venngarn. Herresätet sombyggnadsverk och spegelbild», Στοκχόλμη, Kungl. Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien, 2004.

[20]Βλ. τηνμελέτη «Läcko slot under Jacob De laGardies tid» του Barbro Flodin πουεκδόθηκε γιατοέργο «Läcko, Landscapet, borgen,slottet» στηνΣτοκχόλμηαπότονοίκο Carlsson το 1999.

[21]Γιατηνθεωρίααυτή, βλ. ταέργα «CHRONICA REGNI GOTHORUM» ή «ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΓΟΤΘΩΝ» του Ericus Olai ενέτει 1470 περίπου, «HISTORIA DE ANNIBUS GOTHORUMSVEONUMQUE REGIBUS» του Johannes Magnus πουεκδόθηκεστηνΡώμη το 1554, «HISTORIA DE GENTIBUSSEPTENTRIONALIBUS» του Olaus Magnus πουεκδόθηκεστηνΡώμητο 1555. Συνολικότερα,το έργο του Kurt Johannesson «Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΟΤΘΩΝ», γενικότερα το έργο του ErikRingmar «Ταυτότητα,Συμφέρον και Πράξη: Μια Πολιτιστική Ερμηνεία για την Παρέμβαση της Σουηδίας στον 30ετήΠόλεμο» που εκδόθηκε το 1996 στο Cambridge από τον ΠανεπιστημιακόΤύπο Cambridge και ειδικότερα το έργο του Michael Roberts«Η Σουηδική Αυτοκρατορική Εμπειρία,1560-1718» που εκδόθηκε το 1979 στο Cambridge από τον ΠανεπιστημιακόΤύπο Cambridge.

[22] Για την ζωή και το έργοτου Georg Stiernhielm βλ. την μελέτη «Georg Stiernhielm-dictare, domane, duellant. En levnadsteckning» του RunePär Olofsson,εκδ. Hedemora: Gidlund, 1998.

[23] «Den svenske Hercules: studier IStiernhielms diktning», Στοκχόλμη, εκδ. Wahlström & Windstrand, 1945.

[24]Γιατοσυνολικόέργοτου Olaus Rudbeckius, βλ. τηνμελέτη «Η ΑΤΛΑΝΤΙΚΗ ΟΡΑΣΗ: Ο OLAUS RUDBECK ΚΑΙ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΟΥ ΜΠΑΡΟΚ» του Gunnar Eriksson, Έρευνες τηςΟυψάλαγιατηνΙστορίατηςΕπιστήμης 19, Canton, MA: ΕπιστημονικέςΕκδόσεις τηςΙστορίας, Η.Π.Α., 1994. Ακόμα,την δημοσίευση «ΓΟΤΘΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙOLOF RUDBECK»του Ernst Ekman στην Εφημερίδα τηςΣύγχρονης Ιστορίας 34 το 1964. Επίσης, το βιβλίο «ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ: ΜΙΑ ΑΛΗΘΙΝΗΙΣΤΟΡΙΑ ΕΥΦΥΪΑΣ, ΜΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΜΙΑΣ ΘΑΥΜΑΣΤΗΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΧΑΜΕΝΟ ΚΟΣΜΟ»του David King στην έκδοση το 2005 απότον οίκο Harmony Books της Νέας Υόρκης.

[25] Αναφέρω χαρακτηριστικάτον συγγραφέα Ιωάννη Χρυσάφη (1873-1932) ο οποίος θέσπισε τους νόμους του 1920και του 1929 του υπουργείου Παιδείας της Ελλάδας περί της εισαγωγής τηςΣουηδικής γυμναστικής. Τα έργα του: «Ηγυμναστική κατά το σουηδικόν σύστημα», «Σωματικήαγωγή, αθλητικά αγωνίσματα, προπόνησις και υγιεινή», «Η σωματική αγωγή των μαθητών της μέσης εκπαιδεύσεως», «Αι περί γυμναστικής δοξασίαι του Γαληνού», «Η γυμναστική εν τη πολιτική φιλοσοφία τουΠλάτωνος», «Η κατ’ Αριστοτέληαγωγή τουελευθέρου πολίτου», «Η αγωνιστική τωνομηρικών ηρώων», «Η οπλομαχία και αιμονομαχίαι των αρχαίων Ελλήνων», «Ηόρχησις των αρχαίων», «Η δισκοβολίατων αρχαίων Ελλήνων»