Μετάφραση-Απόδοση: Χρήστος Π. Παπαχριστόπουλος
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ: Η ομιλία αυτή πρέπει να αναγνωστεί σε σχέση με τις ομιλίες του συγγραφέα στην Στοκχόλμη το 1957 αλλά και σε συνάρτηση με την διπλωματική μελέτη ''Χριστιανική Μεταφυσική και Νεοπλατωνισμός'' και το δοκίμιο ''Ο επαναστατημένος άνθρωπος''.
-Αναγέννηση
-Μια νέα ισορροπία
-Το πνεύμα του μέτρου: Μια νέα σύνθεση ανάμεσα στην παλαιά ουμανιστική παράδοση της Ευρώπης και στις νέες δυνάμεις που δημιουργούν ζωή.
Η αναγέννηση θα είναι, πιθανόν, μια αναγέννηση της τραγωδίας ή μια αξιόλογη άνθηση του μυθιστορήματος ή, αντίθετα, μια επική αναγέννηση -δεν ξέρω. Δεν είμαι προφήτης και δεν μπορώ να πω ποια μορφή θα λάβει αυτή η αναγέννηση.
Ο δρόμος για να οδηγηθούμε προς αυτήν την καλλιτεχνική αναγέννηση, προς αυτήν την τέχνη η οποία θα είναι αντιληπτή από όλους, δεν περνά μέσα από αυτό ή το άλλο είδος.
Έχουν υπάρξει μόνο δύο περίοδοι τραγικού δράματος -η πρώτη στην Ελλάδα και η δεύτερη στην Αναγέννηση. Αυτές οι δύο εξαιρετικές περίοδοι από την ίδια τους την ιδιαιτερότητα, σημειώνουν μια μετάβαση, μια διάβαση ανάμεσα σε δύο είδη και σχήματα των κοσμικών σκέψεων: ανάμεσα στα κοσμικά σχήματα σκέψεως που είναι γεμάτα, σημασιοδοτημένα από την έννοια του Θείου και του Ιερού και ανάμεσα στις υπόλοιπες μορφές σκέψεως που, αντιθέτως, εμπνέονται από ατομικιστικά και εκλογικευμένα συμφέροντα.
Το κίνημα από τον Αισχύλο στον Ευριπίδη είναι, γενικά μιλώντας, το κίνημα που μας μεταφέρει από τους μεγάλους προ-Σωκρατικούς στοχαστές στον ίδιο τον Σωκράτη...
Παρομοίως, από τον Σαίξπηρ ως τον Κορνήλιο, μεταφερόμαστε από τον κόσμο των σκοτεινών και μυστηριωδών δυνάμεων (που εξακολουθεί να είναι η περιοδος του Μεσαίωνα) στο σύμπαν των ατομικών αξιών που επικυρώνεται και συντηρείται ζωντανό από το ανθρώπινο θέλημα και λόγο... Είναι το ίδιο αυτό κίνημα, με μια λέξη, που οδηγεί από τις παθιασμένες ιδεολογίες του Μεσαίωνα στον Ντεκάρτ.
Κάθε φορά, στην ιστορία των ιδεών, το άτομο απελευθερώνεται σιγά-σιγά από ένα σώμα/corpus ιερών εννοιών και στέκεται πρόσωπο με πρόσωπο, αντιμέτωπο με τον αρχαίο κόσμο του τρόμου και της αφοσίωσης.
Κάθε φορά, στα έργα μας, κινούμαστε από την τελετουργική τραγωδία και από τους σχεδόν θρησκευτικούς εορτασμούς προς την ψυχολογική τραγωδία.
Και -κάθε φορά, τόσο τον 4ο αιώνα στην Ελλάδα και τον 18ο αιώνα στην Ευρώπη- ο τελικός θρίαμβος του ατομικού λόγου στειρώνει επί αιώνες την παραγωγή των τραγωδιών.
Στην αρχαία ελληνική τραγωδία τα ιδιάζοντα γνωρίσματα που της δίνουν εντελώς ιδιαίτερη και ανεπανάληπτη ως σήμερα μορφή είναι ότι έρχονται σε σύγκρουση δύο δυνάμεις, οι οποίες κατά κανόνα είναι:
1. Το λογικό και το μυστήριο.
Το λογικό αντιπροσωπεύει η "τάξις" που κυβερνά τον κόσμο και την οποία μόνο τυφλός μπορεί να σκεφθεί να διασαλεύσει ενώ το μυστήριο αντιπροσωπεύει το άτομο.
Αν η θεΙκή τάξη δεν περιέχει καμιά σύγκρουση ανταγωνισμού και δεν δέχεται παρά την αμαρτία και την μετάνοια, δεν υπάρχει τραγωδία. Πρέπει να υπάρχει μυστήριο ή παραβολή ή αυτό που οι Ισπανοί ονομάζουν "πράξη πίστης" ή "πράξη μυστηριακή", δηλαδή ένα θέαμα όπου η μοναδική αλήθεια διακηρύσσεται με επίσημο τροπο ιεροτελεστίας. Είναι, επομένως, δυνατό το θρησκευτικό δράμα αλλά όχι η θρησκευτική τραγωδία.
2. Για αυτόν τον λόγο, στην ελληνική τραγωδία δεν υπάρχουν εγκλήματα και εγκληματίες, υπάρχουν μόνο τυφλοί που δεν θέλουν να υποταχθούν στο μυστήριο αλλά επιχειρούν να υπερβούν το ανθρώπινο μέτρο. Τυπικός εκπρόσωπος αυτής της ανταρσίας, αυτής της εξέγερσης -της ύβρεως- είναι ο Προμηθεύς.
3. Όλοι οι ήρωες δικαιώνονται στην αρχαία ελληνική τραγωδία ενώ στο νεώτερο δράμα (και στην παραλλαγή του, το μελόδραμα) δικαιώνεται ένας μόνον ήρωας, χαρακτήρας πρωταγωνιστικός.
Οι αντίρροπες τραγικές δυνάμεις εκδηλώνονται στον Σοφοκλή με τον πληρέστερο τρόπο και για αυτό υπερέχει έναντι των άλλων τραγικών ενώ ο Ευρυπίδης υπολείπεται διότι με αυτόν αρχίζουν να μεταφέρονται στην σκηνή τα ατομικά δράματα, δηλαδή αρχίζει η παρακμή.
Η τραγωδία εσιώπησε στους 20 αιώνες που χωρίζουν την αρχαία τραγωδία από το ελισσαβετιανό δράμα και από την σύγχρονη γαλλική δραματουργία (όπου εκδηλώνεται η προσπάθεια ανευρέσεως μιας νέας μορφής τραγωδίας που να εκφράζει την τραγικότητα του σημερινού ανθρώπου) και από το σύγχρονο ισπανικό δράμα.
Κατά της τάξεως την οποία εγκαθίδρυσε ο Χριστιανισμός δεν ήταν δυνατόν να εννοηθεί ανταρσία και εξέγερση. Ήταν μια θεία τάξη που δεν δέχεται παρά μόνο την υποταγή.
Για αυτόν τον λόγο, τα μεσαιωνικά μυστήρια είναι μια μορφή δράματος, δεν είναι όμως μορφή τραγωδίας.
Για την δημιουργία ενός νέου τύπου τραγωδίας, η τραγική ουσία υπάρχει: είναι όλες οι δραματικές αντιθέσεις εν μέσω των οποίων κλυδωνίζεται και σπαράσσεται ο σύγχρονος άνθρωπος.
Πρέπει να δημιουργηθεί και ο αντάξιος τραγικός λόγος, το νέο τραγικό ύφος, ύφος ιερατικό, οικείο, ποιητικό, ικανό να αποδώσει συγχρόνως όλες τις αποχρώσεις του σημερινού ανθρώπου.
Το σύγχρονο γαλλικό θέατρο είναι απλώς μια ελπίδα για αυτό...
Η τραγωδία διαφέρει από το δράμα ή το μελόδραμα. Η διαφορά μου φαίνεται πως είναι ότι οι δυνάμεις που έρχονται αντιμέτωπες στην τραγωδία είναι εξίσου νόμιμες, εξίσου οπλισμένες με δίκιο.
Αντίθετα, στο δράμα ή στο μελόδραμα, μόνο η μια είναι νόμιμη.
Με άλλα λόγια, η τραγωδία είναι αμφίσημη και περίπλοκη, το δράμα απλοποιημένο.
Δεν επιστρέφουμε στους καθεδρικούς ναούς ούτε στους ελληνικούς ναούς.
Όταν μιλούμε για ''Ελληνισμό'', πιστεύω ότι κανένας από εμάς εδώ δεν εύχεται να ξανακάνει μιαν Αγορά όπου θα περπατούσαμε με κοντούς χιτώνες.
Δεν θα επιστρέψουμε, λοιπόν, στον καθεδρικό ναό.
Από την άποψη αυτή, καταδικάζεται και η τέχνη για την τέχνη και η ρεαλιστική τέχνη.
Η ''τέχνη για την τέχνη'' επειδή διακατέχεται από επιπολαιότητα και από έλλειψη κάθε πραγματικής επαφής με τον κόσμο ή τον άνθρωπο.
Η ''ρεαλιστική τέχνη'' επειδή βρισκόμαστε σε υλική αδυναμία να δώσουμε ακριβή αναπαράσταση της φύσης -η οποία θα ήταν ανέφικτη και θα έχανε τον σκοπό της αποκλείοντας μη ορατές, μη απτές, συγκινησιακές πτυχές.
Το να επιστρέψουμε στον μύθο έχει περισσότερη σημασία διότι δημιουργεί μερικά από τα μεγαλύτερα έργα της εποχής, έργα τα οποία εναπόθεσαν βαθειές και οξυδερκείς αλήθειες σε έναν μύθο, ικανό να γίνει αντιληπτός από όλους (βλ. Πανούκλα, Εξέγερση υπό το κράτος της πολιορκίας).
Επομένως, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο μύθος παραμένει ακόμα σε εμάς μια από τις εφικτές μορφές της λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής αναγέννησης.
Στην λογοτεχνία, στην πρόζα δεν μπορούμε να αφαιρέσουμε ολότελα το ορθολογικό.
Η λογοτεχνία περνά μέσα από την γλώσσα -και η γλώσσα δεν μπορεί να στερηθεί το ορθολογικό.
όπως γνωρίζετε, το προσπάθησαν.
Οι εμπειρίες της αυτόματης γραφής ήταν ενδιαφέρουσες. Είναι, μάλιστα, δυνατό -σε κάποιο μέτρο- να δοκιμάσουμε την αυτόματη γραφή. Το κάνουμε όλοι, ακόμα και οι συγγραφείς με την μεγαλύτερη αυτοκυριαρχία. Δεν είναι εύκολο να κάνουμε στα κείμενα ένα σύστημα σύνθεσης αυτής της σχεδόν μυστικής ταύτισης.
Μου φαίνεται ανέφικτο στην λογοτεχνία.
Το παράδειγμα του συγγραφέα που ταυτίζεται με τον ήρωά του είναι ένα μέτρο περιορισμένο.
Διότι η σύνθεσις ενός βιβλίου, ιδιαίτερα ενός μυθιστορήματος, είναι ορθολογική σύνθεσις. Συντελεί στο να μεσολαβήσει μιαν αισθητική που η ίδια είναι άσκηση της διάνοιας.
Μπορούμε να υϊοθετήσουμε μια μέθοδο μυστικής ταύτισης, δεν μπορούμε όμως -αν είμαστε συγγραφείς- να της παραδοθούμε.
Οι καλλιτέχνες που ηθελημένα απομονώνονται από τον κόσμο είναι υποχρεωμένοι να θυσιάσουν κάποιο κομμάτι της ειλικρίνειας -για τον εξαιρετικό λόγο ότι η ειλικρίνεια δεν είναι μια κατάσταση αθωότητας , αυτό το σίδερο πάνω στο άσπρο-κόκκινο... είναι ένας τρόπος να παρουσιάζεται στον άλλο, στον αναγνώστη ή στον θεατή, με τον πιο απλό και αληθινό τρόπο.
Πράγμα που, τελικά, φαίνεται ευκολότατο αλλά είναι προφανώς η κορυφή της τέχνης -και κανείς μας δεν φθάνει ως εκεί.
Αυτό που είναι ακόμα πιο σημαντικό για αυτήν την αναγέννηση είναι η εσωτερική στάση του καλλιτέχνη. Αυτή η εσωτερική στάση είναι μόνον η ειλικρίνεια.
Θα καταλάβετε καλύτερα τι εννοώ με την ειλικρίνεια (βλ. Ο Μύθος της Νεμέσεως) κρίνοντας, όπως εγώ, ότι δεν μπορούμε να ασκήσουμε αυτήν την ειλικρίνεια μέσα στην μοναξιά.
Προς το παρόν, ως καλλιτέχνες, είμαστε στην Ευρώπη όλοι τόσο χειροπόδαρα δεμένοι από αντιλήψεις, από το βάρος της ιστορίας,, την επιτάχυνση των πραγμάτων, την πολλαπλότητα της ενημέρωσης που η απλή και η φυσική ειλικρίνεια του Ομήρου μας είναι πράγμα αδύνατο.
Προς αυτήν την ειλικρίνεια, την απλότητα, οφείλουμε να κατατείνουμε -για τον εξαιρετικό λόγο ότι αποτελεί τον κοινό τόπο όπου ο καλλιτέχνης και το κοινό συναντώνται.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ: Η ομιλία αυτή πρέπει να αναγνωστεί σε σχέση με τις ομιλίες του συγγραφέα στην Στοκχόλμη το 1957 αλλά και σε συνάρτηση με την διπλωματική μελέτη ''Χριστιανική Μεταφυσική και Νεοπλατωνισμός'' και το δοκίμιο ''Ο επαναστατημένος άνθρωπος''.
-Αναγέννηση
-Μια νέα ισορροπία
-Το πνεύμα του μέτρου: Μια νέα σύνθεση ανάμεσα στην παλαιά ουμανιστική παράδοση της Ευρώπης και στις νέες δυνάμεις που δημιουργούν ζωή.
Η αναγέννηση θα είναι, πιθανόν, μια αναγέννηση της τραγωδίας ή μια αξιόλογη άνθηση του μυθιστορήματος ή, αντίθετα, μια επική αναγέννηση -δεν ξέρω. Δεν είμαι προφήτης και δεν μπορώ να πω ποια μορφή θα λάβει αυτή η αναγέννηση.
Ο δρόμος για να οδηγηθούμε προς αυτήν την καλλιτεχνική αναγέννηση, προς αυτήν την τέχνη η οποία θα είναι αντιληπτή από όλους, δεν περνά μέσα από αυτό ή το άλλο είδος.
Έχουν υπάρξει μόνο δύο περίοδοι τραγικού δράματος -η πρώτη στην Ελλάδα και η δεύτερη στην Αναγέννηση. Αυτές οι δύο εξαιρετικές περίοδοι από την ίδια τους την ιδιαιτερότητα, σημειώνουν μια μετάβαση, μια διάβαση ανάμεσα σε δύο είδη και σχήματα των κοσμικών σκέψεων: ανάμεσα στα κοσμικά σχήματα σκέψεως που είναι γεμάτα, σημασιοδοτημένα από την έννοια του Θείου και του Ιερού και ανάμεσα στις υπόλοιπες μορφές σκέψεως που, αντιθέτως, εμπνέονται από ατομικιστικά και εκλογικευμένα συμφέροντα.
Το κίνημα από τον Αισχύλο στον Ευριπίδη είναι, γενικά μιλώντας, το κίνημα που μας μεταφέρει από τους μεγάλους προ-Σωκρατικούς στοχαστές στον ίδιο τον Σωκράτη...
Παρομοίως, από τον Σαίξπηρ ως τον Κορνήλιο, μεταφερόμαστε από τον κόσμο των σκοτεινών και μυστηριωδών δυνάμεων (που εξακολουθεί να είναι η περιοδος του Μεσαίωνα) στο σύμπαν των ατομικών αξιών που επικυρώνεται και συντηρείται ζωντανό από το ανθρώπινο θέλημα και λόγο... Είναι το ίδιο αυτό κίνημα, με μια λέξη, που οδηγεί από τις παθιασμένες ιδεολογίες του Μεσαίωνα στον Ντεκάρτ.
Κάθε φορά, στην ιστορία των ιδεών, το άτομο απελευθερώνεται σιγά-σιγά από ένα σώμα/corpus ιερών εννοιών και στέκεται πρόσωπο με πρόσωπο, αντιμέτωπο με τον αρχαίο κόσμο του τρόμου και της αφοσίωσης.
Κάθε φορά, στα έργα μας, κινούμαστε από την τελετουργική τραγωδία και από τους σχεδόν θρησκευτικούς εορτασμούς προς την ψυχολογική τραγωδία.
Και -κάθε φορά, τόσο τον 4ο αιώνα στην Ελλάδα και τον 18ο αιώνα στην Ευρώπη- ο τελικός θρίαμβος του ατομικού λόγου στειρώνει επί αιώνες την παραγωγή των τραγωδιών.
Στην αρχαία ελληνική τραγωδία τα ιδιάζοντα γνωρίσματα που της δίνουν εντελώς ιδιαίτερη και ανεπανάληπτη ως σήμερα μορφή είναι ότι έρχονται σε σύγκρουση δύο δυνάμεις, οι οποίες κατά κανόνα είναι:
1. Το λογικό και το μυστήριο.
Το λογικό αντιπροσωπεύει η "τάξις" που κυβερνά τον κόσμο και την οποία μόνο τυφλός μπορεί να σκεφθεί να διασαλεύσει ενώ το μυστήριο αντιπροσωπεύει το άτομο.
Αν η θεΙκή τάξη δεν περιέχει καμιά σύγκρουση ανταγωνισμού και δεν δέχεται παρά την αμαρτία και την μετάνοια, δεν υπάρχει τραγωδία. Πρέπει να υπάρχει μυστήριο ή παραβολή ή αυτό που οι Ισπανοί ονομάζουν "πράξη πίστης" ή "πράξη μυστηριακή", δηλαδή ένα θέαμα όπου η μοναδική αλήθεια διακηρύσσεται με επίσημο τροπο ιεροτελεστίας. Είναι, επομένως, δυνατό το θρησκευτικό δράμα αλλά όχι η θρησκευτική τραγωδία.
2. Για αυτόν τον λόγο, στην ελληνική τραγωδία δεν υπάρχουν εγκλήματα και εγκληματίες, υπάρχουν μόνο τυφλοί που δεν θέλουν να υποταχθούν στο μυστήριο αλλά επιχειρούν να υπερβούν το ανθρώπινο μέτρο. Τυπικός εκπρόσωπος αυτής της ανταρσίας, αυτής της εξέγερσης -της ύβρεως- είναι ο Προμηθεύς.
3. Όλοι οι ήρωες δικαιώνονται στην αρχαία ελληνική τραγωδία ενώ στο νεώτερο δράμα (και στην παραλλαγή του, το μελόδραμα) δικαιώνεται ένας μόνον ήρωας, χαρακτήρας πρωταγωνιστικός.
Οι αντίρροπες τραγικές δυνάμεις εκδηλώνονται στον Σοφοκλή με τον πληρέστερο τρόπο και για αυτό υπερέχει έναντι των άλλων τραγικών ενώ ο Ευρυπίδης υπολείπεται διότι με αυτόν αρχίζουν να μεταφέρονται στην σκηνή τα ατομικά δράματα, δηλαδή αρχίζει η παρακμή.
Η τραγωδία εσιώπησε στους 20 αιώνες που χωρίζουν την αρχαία τραγωδία από το ελισσαβετιανό δράμα και από την σύγχρονη γαλλική δραματουργία (όπου εκδηλώνεται η προσπάθεια ανευρέσεως μιας νέας μορφής τραγωδίας που να εκφράζει την τραγικότητα του σημερινού ανθρώπου) και από το σύγχρονο ισπανικό δράμα.
Κατά της τάξεως την οποία εγκαθίδρυσε ο Χριστιανισμός δεν ήταν δυνατόν να εννοηθεί ανταρσία και εξέγερση. Ήταν μια θεία τάξη που δεν δέχεται παρά μόνο την υποταγή.
Για αυτόν τον λόγο, τα μεσαιωνικά μυστήρια είναι μια μορφή δράματος, δεν είναι όμως μορφή τραγωδίας.
Για την δημιουργία ενός νέου τύπου τραγωδίας, η τραγική ουσία υπάρχει: είναι όλες οι δραματικές αντιθέσεις εν μέσω των οποίων κλυδωνίζεται και σπαράσσεται ο σύγχρονος άνθρωπος.
Πρέπει να δημιουργηθεί και ο αντάξιος τραγικός λόγος, το νέο τραγικό ύφος, ύφος ιερατικό, οικείο, ποιητικό, ικανό να αποδώσει συγχρόνως όλες τις αποχρώσεις του σημερινού ανθρώπου.
Το σύγχρονο γαλλικό θέατρο είναι απλώς μια ελπίδα για αυτό...
Η τραγωδία διαφέρει από το δράμα ή το μελόδραμα. Η διαφορά μου φαίνεται πως είναι ότι οι δυνάμεις που έρχονται αντιμέτωπες στην τραγωδία είναι εξίσου νόμιμες, εξίσου οπλισμένες με δίκιο.
Αντίθετα, στο δράμα ή στο μελόδραμα, μόνο η μια είναι νόμιμη.
Με άλλα λόγια, η τραγωδία είναι αμφίσημη και περίπλοκη, το δράμα απλοποιημένο.
Δεν επιστρέφουμε στους καθεδρικούς ναούς ούτε στους ελληνικούς ναούς.
Όταν μιλούμε για ''Ελληνισμό'', πιστεύω ότι κανένας από εμάς εδώ δεν εύχεται να ξανακάνει μιαν Αγορά όπου θα περπατούσαμε με κοντούς χιτώνες.
Δεν θα επιστρέψουμε, λοιπόν, στον καθεδρικό ναό.
Από την άποψη αυτή, καταδικάζεται και η τέχνη για την τέχνη και η ρεαλιστική τέχνη.
Η ''τέχνη για την τέχνη'' επειδή διακατέχεται από επιπολαιότητα και από έλλειψη κάθε πραγματικής επαφής με τον κόσμο ή τον άνθρωπο.
Η ''ρεαλιστική τέχνη'' επειδή βρισκόμαστε σε υλική αδυναμία να δώσουμε ακριβή αναπαράσταση της φύσης -η οποία θα ήταν ανέφικτη και θα έχανε τον σκοπό της αποκλείοντας μη ορατές, μη απτές, συγκινησιακές πτυχές.
Το να επιστρέψουμε στον μύθο έχει περισσότερη σημασία διότι δημιουργεί μερικά από τα μεγαλύτερα έργα της εποχής, έργα τα οποία εναπόθεσαν βαθειές και οξυδερκείς αλήθειες σε έναν μύθο, ικανό να γίνει αντιληπτός από όλους (βλ. Πανούκλα, Εξέγερση υπό το κράτος της πολιορκίας).
Επομένως, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο μύθος παραμένει ακόμα σε εμάς μια από τις εφικτές μορφές της λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής αναγέννησης.
Στην λογοτεχνία, στην πρόζα δεν μπορούμε να αφαιρέσουμε ολότελα το ορθολογικό.
Η λογοτεχνία περνά μέσα από την γλώσσα -και η γλώσσα δεν μπορεί να στερηθεί το ορθολογικό.
όπως γνωρίζετε, το προσπάθησαν.
Οι εμπειρίες της αυτόματης γραφής ήταν ενδιαφέρουσες. Είναι, μάλιστα, δυνατό -σε κάποιο μέτρο- να δοκιμάσουμε την αυτόματη γραφή. Το κάνουμε όλοι, ακόμα και οι συγγραφείς με την μεγαλύτερη αυτοκυριαρχία. Δεν είναι εύκολο να κάνουμε στα κείμενα ένα σύστημα σύνθεσης αυτής της σχεδόν μυστικής ταύτισης.
Μου φαίνεται ανέφικτο στην λογοτεχνία.
Το παράδειγμα του συγγραφέα που ταυτίζεται με τον ήρωά του είναι ένα μέτρο περιορισμένο.
Διότι η σύνθεσις ενός βιβλίου, ιδιαίτερα ενός μυθιστορήματος, είναι ορθολογική σύνθεσις. Συντελεί στο να μεσολαβήσει μιαν αισθητική που η ίδια είναι άσκηση της διάνοιας.
Μπορούμε να υϊοθετήσουμε μια μέθοδο μυστικής ταύτισης, δεν μπορούμε όμως -αν είμαστε συγγραφείς- να της παραδοθούμε.
Οι καλλιτέχνες που ηθελημένα απομονώνονται από τον κόσμο είναι υποχρεωμένοι να θυσιάσουν κάποιο κομμάτι της ειλικρίνειας -για τον εξαιρετικό λόγο ότι η ειλικρίνεια δεν είναι μια κατάσταση αθωότητας , αυτό το σίδερο πάνω στο άσπρο-κόκκινο... είναι ένας τρόπος να παρουσιάζεται στον άλλο, στον αναγνώστη ή στον θεατή, με τον πιο απλό και αληθινό τρόπο.
Πράγμα που, τελικά, φαίνεται ευκολότατο αλλά είναι προφανώς η κορυφή της τέχνης -και κανείς μας δεν φθάνει ως εκεί.
Αυτό που είναι ακόμα πιο σημαντικό για αυτήν την αναγέννηση είναι η εσωτερική στάση του καλλιτέχνη. Αυτή η εσωτερική στάση είναι μόνον η ειλικρίνεια.
Θα καταλάβετε καλύτερα τι εννοώ με την ειλικρίνεια (βλ. Ο Μύθος της Νεμέσεως) κρίνοντας, όπως εγώ, ότι δεν μπορούμε να ασκήσουμε αυτήν την ειλικρίνεια μέσα στην μοναξιά.
Προς το παρόν, ως καλλιτέχνες, είμαστε στην Ευρώπη όλοι τόσο χειροπόδαρα δεμένοι από αντιλήψεις, από το βάρος της ιστορίας,, την επιτάχυνση των πραγμάτων, την πολλαπλότητα της ενημέρωσης που η απλή και η φυσική ειλικρίνεια του Ομήρου μας είναι πράγμα αδύνατο.
Προς αυτήν την ειλικρίνεια, την απλότητα, οφείλουμε να κατατείνουμε -για τον εξαιρετικό λόγο ότι αποτελεί τον κοινό τόπο όπου ο καλλιτέχνης και το κοινό συναντώνται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου