«Ο ΓΕΡΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ»
Άρθρο του Τζωρτζ Όργουελ
Κριτική για το βιβλίο του Derrick Leon με θέμα «Τολστόϋ: η ζωή και το έργο του»
“OBSERVER” 26 Μαρτίου 1944
Μετάφραση: Χρήστος Π. Παπαχριστόπουλος Copyright © Christos P. Papachristopoulos
Η ενήλικη ζωή του Τολστόϋ – ξεκινά με έναν λαμπρό, κοσμικό, μάλλον χαλαρών ηθών νεαρό αριστοκράτη και καταλήγει σε έναν βασανισμένο γέρο άνθρωπο που είχε αποκηρύξει τα πάντα ή είχε φθάσει τόσο κοντά να τα αποκηρύξει όσο τον άφηνε η οικογένειά του – είναι αρκετά δραματική αλλά, τελικά, είναι λιγότερο ενδιαφέρουσα από το έργο του ενώ το πιο εκτιμητέο απόσπασμα της βιογραφίας του κ. Leon είναι η προσεκτική ερμηνεία που κάνει για κάθε ένα από τα έργα του Τολστόϋ με μια αλληλοδιαδοχική σειρά, δείχνοντας πώς ακριβώς συνδέεται με την πνευματική ανάπτυξη του Τολστόϋ.
Η κοσμοθεωρία του Τολστόϋ, βαθμιαία εξελισσόμενη σε μια περίοδο 50 περίπου ετών, θα μπορούσε να περιγραφεί ως «Χριστιανικός Αναρχισμός».
Όλοι οι υλιστικοί στόχοι, κάθε βία, όλες οι επαναστάσεις σε τελευταία ανάλυση, όλοι οι νόμοι και κάθε κυβέρνηση είναι κάτι το κακό.
Δεν υπάρχει ευτυχία παρά μόνο στην αυτοάρνηση.
Ο άνθρωπος δεν έχει δικαιώματα, μόνον καθήκοντα, ευρισκόμενος στην γη αποκλειστικά για να εκτελέσει την θέληση του Θεού.
Όλα αυτά προέρχονται από την ανάγνωση των Ευαγγελίων από τον Τολστόϋ αλλά, πριν σχηματοποιηθούν πλήρως οι πεποιθήσεις του, είχε ενστερνιστεί δύο άρθρα δογμάτων που αμφισβητείται ότι είναι χριστιανικά.
Το ένα είναι ένας αυστηρός ντετερμινισμός. Σύμφωνα με τον Τολστόϋ, όλες οι πράξεις ενός ανθρώπου είναι προαποφασισμένες και η μόνη του ελευθερία βρίσκεται στην γνώση του πεπρωμένου.
Το άλλο είναι η απαγγελία κατηγοριών κατά της ουσιαστικής δυστυχίας της ζωής στην γη και της ασχήμιας των φυσικών ευχαριστήσεων, πράγμα το οποίο εκτείνεται πολύ πέρα από ο,τιδήποτε έχουν ποτέ υποστηρίξει οι Εκκλησίες.
Ο κ. Leon γράφει ως οπαδός και δεν απαντά στα σοβαρά (αν και την αναφέρει) στην κατηγορία που του έχουν απευθύνει πολλοί ότι τα τελευταία έργα του Τολστόϋ αποτελούν κυρίως προβολή του προσωπικού του εγωϊσμού. Επεκτείνοντας την αυτοάρνηση έως του σημείου να σημαίνει πρακτικά μια απόρριψη της προόδου της ζωής –λέγοντας, για παράδειγμα, ότι εκ της φύσεώς του ο γάμος είναι «δυστυχία και σκλαβιά»– τίθεται υπό συζήτηση εάν λέει κάτι παραπάνω από το ότι ο ίδιος είναι δυστυχής και θα ήθελε να κάνει και άλλους δυστυχισμένους.
Ο Τολστόϋ είχε, φυσικά, εξαιρετική συνείδηση για τους κινδύνους του εγωϊσμού, στην πραγματικότητα ήταν η ζωή του με κάποιαν έννοια μια διαρκής μάχη εναντίον του αλλά δεν φαίνεται να είδε ότι η μορφή που ο εγωϊσμός έλαβε στον ίδιο δεν ήταν μια επιθυμία για χρήματα ή επιτυχία αλλά απλά μια αίσθηση διανοητικής κυριαρχίας: η μελέτη του για τον Σαίξπηρ αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα επ’ αυτού.
Ωστόσο, η ιστορία της ζωής του είναι εμπνευσμένη και τραγική συνάμα και θα έπρεπε να τον αισθανθούμε ως έναν αξιολογότατο άνθρωπο ακόμα και αν δεν είχε γράψει τίποτε άλλο εκτός από τα φυλλάδιά του.
Η επιρροή του στην ζωή της εποχής μας δεν υπήρξε πολύ μεγάλη άμεσα διότι αρνήθηκε όλες τις μεθόδους με τις οποίες μπορεί πράγματι να κατορθωθεί ο,τιδήποτε. Έμμεσα, όμως, μέσω των ατόμων, πρέπει να υπήρξε τεράστια.
Κανείς δεν μπορεί να διαβάσει τον Τολστόϋ και να φύγει με το ίδιο συναίσθημα για τον πόλεμο, την βία, την επιτυχία, την κυβέρνηση και τους «μεγάλους» άνδρες –αν και, κάπως ειρωνικά, το ξεχωριστό πράγμα που έχει να πει λέγεται πιο αποτελεσματικά στα μυθιστορήματά του της μεσαίας περιόδου «Άννα Καρένινα» και «Πόλεμος και Ειρήνη» που, αργότερα, έφθασε να αντιμετωπίζει σαν σχεδόν αναθεωρητέα.
Είναι κρίμα που σε όλη του την αφήγηση ο κ. Leon δείχνει μια τόσο αλόγιστη εχθρικότητα προς την δυστυχισμένη Κοντέσσα Τολστόϋ διότι, υποθέτοντας ότι σε κάθε διαφωνία θα πρέπει αυτή να ήταν στην λάθος πλευρά, αποφεύγει την συζήτηση ενός από τα πιο δύσκολα προβλήματα στην ζωή ενός συγγραφέα: την σύγκρουση μεταξύ της λογοτεχνικής και της ιδιωτικής προσωπικότητας ή –για να το βάλω διαφορετικά– μεταξύ της αγάπης για την ανθρωπότητα και αυτού που συνήθως θεωρείται ως κοινή τιμιότητα.
Ειδάλλως, πρόκειται για ένα εξαιρετικό βιβλίο που, αν και κοστίζει, ο καθένας που μπορεί να δανειστεί ένα αντίτυπο θα έπρεπε να το διαβάσει.
Άρθρο του Τζωρτζ Όργουελ
Κριτική για το βιβλίο του Derrick Leon με θέμα «Τολστόϋ: η ζωή και το έργο του»
“OBSERVER” 26 Μαρτίου 1944
Μετάφραση: Χρήστος Π. Παπαχριστόπουλος Copyright © Christos P. Papachristopoulos
Η ενήλικη ζωή του Τολστόϋ – ξεκινά με έναν λαμπρό, κοσμικό, μάλλον χαλαρών ηθών νεαρό αριστοκράτη και καταλήγει σε έναν βασανισμένο γέρο άνθρωπο που είχε αποκηρύξει τα πάντα ή είχε φθάσει τόσο κοντά να τα αποκηρύξει όσο τον άφηνε η οικογένειά του – είναι αρκετά δραματική αλλά, τελικά, είναι λιγότερο ενδιαφέρουσα από το έργο του ενώ το πιο εκτιμητέο απόσπασμα της βιογραφίας του κ. Leon είναι η προσεκτική ερμηνεία που κάνει για κάθε ένα από τα έργα του Τολστόϋ με μια αλληλοδιαδοχική σειρά, δείχνοντας πώς ακριβώς συνδέεται με την πνευματική ανάπτυξη του Τολστόϋ.
Η κοσμοθεωρία του Τολστόϋ, βαθμιαία εξελισσόμενη σε μια περίοδο 50 περίπου ετών, θα μπορούσε να περιγραφεί ως «Χριστιανικός Αναρχισμός».
Όλοι οι υλιστικοί στόχοι, κάθε βία, όλες οι επαναστάσεις σε τελευταία ανάλυση, όλοι οι νόμοι και κάθε κυβέρνηση είναι κάτι το κακό.
Δεν υπάρχει ευτυχία παρά μόνο στην αυτοάρνηση.
Ο άνθρωπος δεν έχει δικαιώματα, μόνον καθήκοντα, ευρισκόμενος στην γη αποκλειστικά για να εκτελέσει την θέληση του Θεού.
Όλα αυτά προέρχονται από την ανάγνωση των Ευαγγελίων από τον Τολστόϋ αλλά, πριν σχηματοποιηθούν πλήρως οι πεποιθήσεις του, είχε ενστερνιστεί δύο άρθρα δογμάτων που αμφισβητείται ότι είναι χριστιανικά.
Το ένα είναι ένας αυστηρός ντετερμινισμός. Σύμφωνα με τον Τολστόϋ, όλες οι πράξεις ενός ανθρώπου είναι προαποφασισμένες και η μόνη του ελευθερία βρίσκεται στην γνώση του πεπρωμένου.
Το άλλο είναι η απαγγελία κατηγοριών κατά της ουσιαστικής δυστυχίας της ζωής στην γη και της ασχήμιας των φυσικών ευχαριστήσεων, πράγμα το οποίο εκτείνεται πολύ πέρα από ο,τιδήποτε έχουν ποτέ υποστηρίξει οι Εκκλησίες.
Ο κ. Leon γράφει ως οπαδός και δεν απαντά στα σοβαρά (αν και την αναφέρει) στην κατηγορία που του έχουν απευθύνει πολλοί ότι τα τελευταία έργα του Τολστόϋ αποτελούν κυρίως προβολή του προσωπικού του εγωϊσμού. Επεκτείνοντας την αυτοάρνηση έως του σημείου να σημαίνει πρακτικά μια απόρριψη της προόδου της ζωής –λέγοντας, για παράδειγμα, ότι εκ της φύσεώς του ο γάμος είναι «δυστυχία και σκλαβιά»– τίθεται υπό συζήτηση εάν λέει κάτι παραπάνω από το ότι ο ίδιος είναι δυστυχής και θα ήθελε να κάνει και άλλους δυστυχισμένους.
Ο Τολστόϋ είχε, φυσικά, εξαιρετική συνείδηση για τους κινδύνους του εγωϊσμού, στην πραγματικότητα ήταν η ζωή του με κάποιαν έννοια μια διαρκής μάχη εναντίον του αλλά δεν φαίνεται να είδε ότι η μορφή που ο εγωϊσμός έλαβε στον ίδιο δεν ήταν μια επιθυμία για χρήματα ή επιτυχία αλλά απλά μια αίσθηση διανοητικής κυριαρχίας: η μελέτη του για τον Σαίξπηρ αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα επ’ αυτού.
Ωστόσο, η ιστορία της ζωής του είναι εμπνευσμένη και τραγική συνάμα και θα έπρεπε να τον αισθανθούμε ως έναν αξιολογότατο άνθρωπο ακόμα και αν δεν είχε γράψει τίποτε άλλο εκτός από τα φυλλάδιά του.
Η επιρροή του στην ζωή της εποχής μας δεν υπήρξε πολύ μεγάλη άμεσα διότι αρνήθηκε όλες τις μεθόδους με τις οποίες μπορεί πράγματι να κατορθωθεί ο,τιδήποτε. Έμμεσα, όμως, μέσω των ατόμων, πρέπει να υπήρξε τεράστια.
Κανείς δεν μπορεί να διαβάσει τον Τολστόϋ και να φύγει με το ίδιο συναίσθημα για τον πόλεμο, την βία, την επιτυχία, την κυβέρνηση και τους «μεγάλους» άνδρες –αν και, κάπως ειρωνικά, το ξεχωριστό πράγμα που έχει να πει λέγεται πιο αποτελεσματικά στα μυθιστορήματά του της μεσαίας περιόδου «Άννα Καρένινα» και «Πόλεμος και Ειρήνη» που, αργότερα, έφθασε να αντιμετωπίζει σαν σχεδόν αναθεωρητέα.
Είναι κρίμα που σε όλη του την αφήγηση ο κ. Leon δείχνει μια τόσο αλόγιστη εχθρικότητα προς την δυστυχισμένη Κοντέσσα Τολστόϋ διότι, υποθέτοντας ότι σε κάθε διαφωνία θα πρέπει αυτή να ήταν στην λάθος πλευρά, αποφεύγει την συζήτηση ενός από τα πιο δύσκολα προβλήματα στην ζωή ενός συγγραφέα: την σύγκρουση μεταξύ της λογοτεχνικής και της ιδιωτικής προσωπικότητας ή –για να το βάλω διαφορετικά– μεταξύ της αγάπης για την ανθρωπότητα και αυτού που συνήθως θεωρείται ως κοινή τιμιότητα.
Ειδάλλως, πρόκειται για ένα εξαιρετικό βιβλίο που, αν και κοστίζει, ο καθένας που μπορεί να δανειστεί ένα αντίτυπο θα έπρεπε να το διαβάσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου