Ο ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Ο ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥ
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

Τι είναι ένας επαναστατημένος άνθρωπος; Ένας άνθρωπος που λέει όχι. Αρνιέται, αλλά δεν παραιτείται: είναι ακόμα κι αυτός που λέει ναι από την πρώτη του κίνηση. Ένας σκλάβος που σ’ όλη του τη ζωή δεχόταν διαταγές ξαφνικά κρίνει μια εντολή απαράδεκτη. Ποιο είναι το περιεχόμενο αυτού του “όχι”;

Σημαίνει, λόγου χάρη, “η υπόθεση τραβάει μακριά”, “μέχρι εκεί και μη παρέκει”, “το παρακάνετε” κι ακόμα “υπάρχει ένα όριο που δεν θα ξεπεράσετε”. Με λίγα λόγια, αυτό το “όχι” επιβεβαιώνει την ύπαρξη ενός ορίου. Ξαναβρίσκουμε την ίδια ιδέα του ορίου στο αίσθημα του επαναστατημένου ότι ο άλλος υπερβάλλει, ότι απλώνει τα δικαιώματά του πέρα από κάποια σύνορα, όπου βρίσκουν αντιμέτωπο ένα άλλο δικαίωμα και περιορίζονται απ’ αυτό... Μαζί με την αποστροφή για τον παρείσακτο, σε κάθε εξέγερση υπάρχει μια τέλεια, στιγμιαία εναρμόνιση του ανθρώπου μ’ ένα μέρος του εαυτού του. Αυτόματα λοιπόν παρεμβαίνει μια κρίση αξίας που τον εκθέτει σε χίλιους κινδύνους. Μέχρι τότε σώπαινε αφημένος στην απελπισία της παραδοχής μιας κατάστασης, έστω κι αν την έκρινε άδικη. Σωπαίνοντας αφήνεις να πιστεύουν ότι δεν έχεις ούτε κρίση ούτε επιθυμία για τίποτα και σε μερικές περιπτώσεις πραγματικά δεν επιθυμείς τίποτα. Η απελπισία όπως και το παράλογο επιθυμεί και κρίνει τα πάντα γενικά και τίποτα ειδικά. Η σιωπή την εκφράζει εύγλωττα. Αλλά όταν αρχίσει να μιλάει, ακόμη κι αν πει όχι, επιθυμεί και κρίνει. Ο επαναστατημένος με την ετυμολογική έννοια αλλάζει στάση. Ήταν υποταχτικός κάτω από το μαστίγιο του αφέντη του. Ξαφνικά παύει να είναι πειθήνιος. Θέλει να αντιτάξει κάτι που προτιμάει σε κάτι που δεν του αρέσει. Κάθε αξία δεν συνεπάγεται και επανάσταση, αλλά κάθε κίνημα εξέγερσης συνεπάγεται σιωπηλά μια αξία.
Ο ιστορικός απολυταρχισμός, παρ' όλους τους θριάμβους του, δεν έπαψε ποτέ να έρχεται σε σύγκρουση με μια αόρατη επιθυμία της ανθρώπινης φύσης, που το μυστικό της φυλάγεται στη Μεσόγειο, εκεί όπου η διάνοια είναι αδερφή του έντονου φωτός. Οι επαναστατημένες σκέψεις, όπως οι σκέψεις της Κομμούνας και του επαναστατικού συνδικαλισμού, δεν έπαψαν να κηρύσσουν μεγαλόφωνα αυτή την απαίτηση μπροστά στον αστικό μηδενισμό, αλλά και στον καισαρικό σοσιαλισμό. Η αυταρχική σκέψη, που ευνοήθηκε από τους τρεις πολέμους και από τη φυσική καταστροφή μιας διαλεχτής ομάδας στασιαστών, κατόρθωσε να καταπνίξει αυτή τη φιλελεύθερη παράδοση. Αλλά τούτη η φτωχή νίκη είναι πρόσκαιρηΩ ο αγώνας συνεχίζεται ακόμη. Η Ευρώπη ζούσε πάντα μ' αυτόν τον αγώνα ανάμεσα στο μεσημέρι και τα μεσάνυχτα. Εκφυλίστηκε μόνο όταν λιποτάχτησε απ' αυτόν τον αγώνα, σκοτεινιάζοντας την ημέρα με τη νύχτα. Η καταστροφή αυτής της ισορροπίας δίνει σήμερα τους ωραιότερους καρπούς της. Χωρίς μεσιτεύσεις πια, εξορισμένοι μακριά από τη φυσική ομορφιά, να που βρεθήκαμε πάλι στον Κόσμο της Παλαιάς Διαθήκης, αποκλεισμένοι ανάμεσα στους σκληρούς Φαραώ και τον ανελέητο ουρανό.
Τότε μέσα στην κοινή δυστυχία αναγεννάται πάλι η παλιά επιθυμία. Η φύση ξεσηκώνεται πάλι ενάντια στην ιστορία. Δεν πρόκειται βέβαια να περιφρονήσει τίποτε, ούτε να υμνήσει έναν πολιτισμό ενάντια σε κάποιον άλλο, θέλει όμως μονάχα να πει πως υπάρχει μια σκέψη που ο σημερινός κόσμος δε θα μπορέσει να στερηθεί για πολύ ακόμη. Υπάρχει οπωσδήποτε αρκετή δύναμη αναδημιουργίας στην Αμερική. Αλλά τα νιάτα του κόσμου βρίσκονται πάντα γύρω από τις ίδιες ακρογιαλιές. Μέσα στην ανάξια Ευρώπη, όπου χωρίς ομορφιά και φιλία πεθαίνει η πιο περήφανη φυλή, εμείς οι Μεσογειακοί ζούμε πάντα κάτω από το ίδιο φως. Στην καρδιά της ευρωπαϊκής νύχτας, η ηλιακή σκέψη, ο πολιτισμός με το διπλό πρόσωπο, περιμένει την αυγή του. Φωτίζει κιόλας τους δρόμους της αληθινής κυριαρχίας.